Arteterapia - sztuki plastyczne. Zajęcia twórcze

Arteterapia –ars (łac.) - „sztuka”- therapeuein (gr.)- „leczyć”- terapia za pomocą szeroko rozumianej sztuki lub tylko sztuk plastycznych.
W poszukiwaniu teoretycznych podstaw arteterapii należałoby zwrócić się w kierunku teorii kultury, muzyki, literatury oraz teorii dotyczących źródeł i mechanizmów działalności twórczej. Można oprzeć się również na teoriach osobowości i mechanizmów regulujących ludzkie działanie oraz teorii emocji. Nurty te ściśle wiążą się z teorią twórczości.
Proces twórczy to spontaniczne i nieuświadomione dążenie do „samourzeczywistnienia się poprzez działanie, w następstwie czego powstaje wytwór jako produkt nieświadomej i świadomej sfery osobowości” (A. Janicki, 1989). Badania naukowe dowodzą, że dyspozycje twórcze posiada każda jednostka, lecz sprawa właściwego wychowania jest to, czy owe dyspozycje zostaną uaktywnione. Zwolennicy teorii emocji uważają natomiast, że naturalna prawidłowością jednostki jest dążenie do doznawania emocji o znaku dodatnim, do których można zaliczyć radość, nadzieję i przyjemności zmysłowe. Arteterapia nawiązuje również w swych założeniach do teorii potrzeb, które są podstawowymi stymulatorami ludzkiego działania. Potrzeby fizjologiczne pobudzają organizm do biologicznego istnienia, natomiast potrzeby przejawiające się pragnieniem kontaktu emocjonalnego, bezpieczeństwa i przynależności wynikają z psychospołecznego rozwoju człowieka. Właściwością człowieka, która powoduje jego rozwój, jest potrzeba samorealizacji, która pozwala na podejmowanie odważnych i twórczych działań (Z. Skorny, 1989)
Arteterapia (wykorzystanie sztuki w celach terapeutycznych i diagnostycznych) pozwala kształtować inteligencję emocjonalną, a zatem takie umiejętności jak: rozpoznawanie własnych emocji oraz wyrażanie ich w sposób akceptowany przez innych i, co najważniejsze, daje możliwość pozbycia się leku, pomaga ujawnić stłumione stany emocjonalne, działa na rożne sfery życia psychicznego (intelekt, procesy poznawcze, sferę emocjonalną). Pełni funkcję kompensacyjną, wzmacnia samoocenę i poczucie własnej wartości.
Sztuki plastyczne są jedną z najczęściej wykorzystywanych dziedzin na zajęciach szkolnych i pozalekcyjnych. Pasują one znakomicie do procesu kształtowania osobowości i postawy otwarcia na świat. Rozwijanie wszelkich zdolności dziecka zwiększa szanse jego powodzenia w szkole i w życiu.
Podstawą ćwiczeń plastycznych jest radość, jaką sprawia dziecku dotykanie, manipulowanie, oglądanie, działanie. Ćwiczenia umożliwiają mu komunikowanie, okazywanie uczuć, wyrażanie swojej osobowości. Tworząc prace plastyczne, dziecko rozwija swoja wyobraźnie i pomysłowość, odkrywa przyjemność płynącą z wyrażania samego siebie.
Ćwiczenia plastyczne przyczyniają się także do wychowania w duchu samodzielności: dziecko nabywa umiejętności radzenia sobie, dobierania narzędzi i materiałów potrzebnych do realizacji projektu, wykazywania inicjatywy. Dziecko staje się zdolne do dokonywania wyboru, umie go uzasadnić, rozwija sprawność odkrywania i samodzielnej nauki.
Zajęcia kreatywne mogą przyczynić się ekspansji i rozwoju osobowości, są także elementem dającym „siłę”.

Ekspresja plastyczna – jest to najbardziej powszechna forma terapii, w której stosuje się szereg różnorodnych technik: malowanie zarówno pędzlem, jak i palcami, stopami, rysowanie, lepienie z gliny, rzeźbienie, wycinanki, układanki oraz wiele innych. powstające dzieło ma charakter twórczy i jest ekspresja własnych uczuć, wartości postaw- jest zatem obrazem osobowości autora. Dla niektórych dzieci jest to jedyna bezpośrednia forma uzewnętrznienia własnego świata przeżyć za pomocą symboli. Umożliwia wyzwolenie się utrwalonych zachowań, kompensuje braki, realizuje zamierzenia i pragnienia, które nie miały okazji być spełnione w rzeczywistości.

Dziecko, aby uczestniczyć w zajęciach, nie musi być artystą, ani poddane ocenie. Ważny jest sam proces tworzenia, dlatego wszystko co robi dziecko, jest dobre i ma sens. Ono jest ekspertem swojego dzieła i wie o nim wszystko.


Bibliografia

1. Janicki A., Twórczość artystyczna w świetle teorii psychologicznych, „Zeszyt Naukowy Akademii we Wrocławiu” 1989, nr 52
2. Skorny Z., Teorie psychologiczne jako podstawa arteterapii, „Zeszyt Naukowy Akademii we Wrocławiu” 1989, nr 52
3.Kuśpit M., Arteterapia, „Remedium” 2003, nr 3