Czym jest cyberprzemoc?

Na świecie problem nazwano cyberbullying, w Polsce przyjęła się nazwa CYBERPRZEMOC. Mimo ,że został rozpoznany dopiero kilka lat temu ,bardzo szybko stał się ważną kwestią społeczną. Powszechnie CYBERPRZEMOC, definiuje się jako przemoc z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyjnych, czyli telefonów komórkowych i Internetu. Niektóre źródła zawężają problem tylko do przemocy rówieśniczej, inne nie mają takich ograniczeń.
Faktem jest, że zjawisko dotyczy głównie dzieci i młodzieży. Podstawowe formy w jakich objawia się CYBERPRZEMOC to: nękanie, straszenie, szantażowanie z użyciem sieci, publikowanie lub rozsyłanie ośmieszających, kompromitujących informacji, zdjęć, filmów z użyciem sieci, oraz podszywanie się w sieci pod kogoś wbrew jego woli. Wszystko to przy pomocy: poczty elektronicznej, czatów, komunikatorów , stron internetowych, blogów, serwisów społecznościowych, grup dyskusyjnych, serwisów SMS, MMS. Cechą charakterystyczną cyberbullyingu jest bardzo duża anonimowość sprawcy.
Napastnik nie musi być „silny”- fizycznie czy społecznie raczej nie naraża się na odwet. Przesłany przez niego materiał przeciwko ofierze, jest błyskawicznie rozpowszechniony i dostępny bardzo dużej liczbie odbiorców. To co kompromituje, ośmiesza robi błyskawiczną karierę w sieci. Usunięcie takich materiałów jest bardzo trudne, często praktycznie niemożliwe. Ofiara jest stale narażona na atak, o każdej porze dnia i nocy, niezależnie od tego gdzie się znajduje i gdzie przebywa dręczyciel. Dodatkowym problemem jest niski poziom kontroli społecznej tego typu zachowań. Rodzice, nauczyciele często mają ograniczoną wiedzę i małe doświadczenie w kontaktach z mediami elektronicznymi, trudno więc jest im w porę dostrzec niebezpieczeństwo.
HISTORIA PROBLEMU, sięga początków lat dwutysięcznych. Opisywano przypadek japońskiego ucznia, nagranego w krepującej sytuacji w szatni szkolnej, za pomocą telefonu komórkowego; zdjęcie amerykańskiej uczennicy przerobione na pornograficzne; czy film w którym chłopiec z Kanady odgrywa scenę walki z filmu „Gwiezdne wojny”. Ten ostatni zrobił ogromną karierę wśród internautów – bohater załamał się nerwowo i musiał leczyć się psychiatrycznie oraz zmienić miejsce zamieszkania. Inne przypadki kończyły się próbami samobójczymi lub udanymi samobójstwami nękanych ofiar.
Najgorsze jest jednak to, że zjawiska nie można ograniczyć do pojedynczych przypadków, wręcz przeciwnie dotyka ono od 20 do 50% dzieci i młodzieży.
W Polsce pierwszy odnotowany przypadek, to historia gdańskiej gimnazjalistki, która w efekcie cyberprzemocy, popełniła samobójstwo. Dziewczyna była prawdopodobnie szantażowana i nękana groźbą upublicznienia nagranego telefonem komórkowym filmu, pokazującego jak jest krzywdzona. Wszystkie ujawnione i opisywane przypadki, to tylko mały fragment tego groźnego zjawiska. W 2007 roku Fundacja Dzieci Niczyje i firma badawcza GEMIUS S.A., przeprowadziła badania na dzieciach w wieku 12-17 lat „Przemoc rówieśnicza a media elektroniczne”. Pozwoliły one rozpoznać i przeanalizować ten problem w naszym kraju. Wyróżniono następujące kategorie cyberprzemocy:
PRZEMOC WERBALNA, FILMY I ZDJĘCIA , KOMPROMITUJĄCE MATERIAŁY, PODSZYWANIE SIĘ.
Okazało się , że 52% małoletnich, miało do czynienia z przemocą werbalną. 47 % doświadczyło wulgarnego wyzywania, 21 % ośmieszania i upokarzania a 16 % straszenia i szantażowania. Poniżanie u 59 % badanych wywołało zdenerwowanie, u 18 % strach, u 13% wstyd. Podobnie było w przypadku straszenia i szantażowania. Mimo to prawie 50 % poszkodowanych nie informuje o tym nikogo. Tylko co dziesiąte dziecko powiadamia o tym rodziców lub nauczyciela.
Ponad połowa młodych internautów (57 %), przyznaje, że przynajmniej raz doświadczyła przemocy za pomocą zdjęć lub filmów, zrobionych bez ich wiedzy lub woli. Tylko u 18 % badanych, taka sytuacja była jednorazowa. Autorami niechcianych zdjęć, są w większości (87 %) rówieśnicy ze szkoły. Mimo, że większość (80 % ) zdjęć ma charakter humorystyczny, to blisko połowa ( 49 %) badanych, ma związane z nimi negatywne odczucia.
Jako motywy robienia takich zdjęć podaje się: * 21 % złośliwość ,* 17 % popisywanie się przed innymi, *12 % chęć ośmieszenia bohatera. O takich sytuacjach ponad połowa (54%) poszkodowanych nikogo nie informuje. Jeżeli szukają pomocy to najczęściej u rówieśników (24 % ). Tylko 6%, powiadamia rodziców.
Przykrość związana z opublikowaniem w sieci kompromitujących ich materiałów spotkała 14% badanych. Były to zwykle pojedyncze lub kilkurazowe zdarzenia (39 % wskazań ). Sprawcy to zwykle (59 % ), rówieśnicy ze szkoły lub (43 % ), spoza niej. Znacznie rzadziej (10%) ,przemocy dopuścili się dorośli lub znajomi z Internetu. W 15 % przypadków materiały opublikowały osoby nieujawniające swej tożsamości. Mimo ,że problem zaistniał u mniejszej liczby dzieci, to jednak towarzyszy mu, szczególnie wysoki stopień negatywnych emocji u ofiar. 66% okazuje zdenerwowanie, 33% ma poczucie wstydu, 12% towarzyszy strach. Te przypadki są częściej zgłaszane osobom dorosłym (rodzicom-13%, pedagogom-12% ).Tu tylko 27 % ofiar nikogo nie informuje o problemie.
Kolejnym z przejawów stosowania cyberprzemocy, jest „podszywanie się pod ofiarę”. Problem był najczęściej jednorazowy (19 % ), rzadziej kilkurazowy (8 % ). Osobą podszywającą się najczęściej był rówieśnik (ze szkoły-56%, spoza-22%), rzadko dorosły (5%), lub znajomy z Internetu (6%). Za co piąty przypadek, odpowiadały osoby nieznajome. Ta forma cyberprzemocy, zdecydowanie najbardziej irytowała badanych. 65% poszkodowanych
odczuwało zdenerwowanie, 14% przykrość, a strach 5%. Tylko 25% dotkniętych tą formą przemocy nie odczuła tego negatywnie.
PRZECIWDZIAŁANIE
- Dzieci na ogół nie zdają sobie sprawy jak dużą krzywdę mogą wyrządzić koledze, koleżance, gdy stanie się ich ofiarą. Poszkodowany najczęściej sam z problemem sobie nie poradzi. Trzeba mu w tym pomóc. Tu olbrzymia odpowiedzialność spada na rodziców i szkołę. Potrzebne jest działanie profilaktyczne oraz szybka interwencja gdy zachodzi podejrzenie, że dziecko jest ofiarą lub sprawcą przemocy w sieci. Od 2008 roku w Polsce za sprawą Fundacji Dzieci Niczyje, realizowany jest program „Stop Cyberprzemocy”. W związku z nim w mediach pojawiły się reklamy prasowe, telewizyjne i radiowe, zwracające uwagę dorosłych na ten problem. Podkreślana jest rola rodziców w zapewnieniu dziecku bezpieczeństwa w sieci. Dużą wagę w tej akcji przywiązuje się do edukacji gimnazjalistów. Na stronie www.dzieckowsieci.pl, nauczyciele mogą pobrać scenariusze lekcji oraz krótki film, prezentujący przypadek cyberprzemocy z perspektywy ofiary, sprawcy, oraz świadka. Jest to doskonały materiał do wywołania dyskusji wśród uczniów. Innym ważnym działaniem w ramach akcji „Dziecko w Sieci” , która powstała w celu przeciwdziałania cyberbullyingu i innym zagrożeniom związanym z korzystaniem przez dzieci z mediów elektronicznych był projekt „Helpline”. Pod adresem www.helpline.org.pl oraz bezpłatnym numerem telefonu
- 0 800 100 100 mogą uzyskać pomoc najmłodsi jak i ich rodzice, opiekunowie i nauczyciele. Trzeba podkreślić, że 98% badanych przez OBOP dorosłych Polaków, uznaje akcję „Stop Cyberprzemocy”, za bardzo potrzebną.
ROLA I MIEJSCE SZKOŁY W ZAPOBIEGANIU I ZWALCZANIU CYBERPRZEMOCY
Szkoła ma obowiązek zapewnić uczniom bezpieczeństwo. Jej rolę, zadania dyrektora i nauczycieli regulują przepisy prawa oświatowego, administracyjnego, cywilnego, karnego i pracy. Brak jednak w nich systemu reagowania w konkretnych sytuacjach zagrożenia oraz szczegółowych procedur postępowania. W przypadku zaistnienia w szkole zjawiska cyberprzemocy, placówka powinna mieć opracowany system działań interwencyjnych. Warto jednak już wcześniej wprowadzić działania profilaktyczne w szkole, uświadamiające całej społeczności szkolnej zasady korzystania i zagrożenia płynące z użytkowania różnych technologii komunikacyjnych. Należy opracować procedurę reagowania w szkole na przypadki cyberprzemocy i podejmować interwencję w każdym przypadku ujawnienia bądź podejrzenia cyberbullyingu.
PROFILAKTYKA
1. Należy wyeliminować lub ograniczyć do minimum zachowania agresywno – przemocowe przy użyciu technologii komunikacyjnych w szkole i poza nią, poprzez:
- stworzenie ciepłego i przyjaznego środowiska szkolnego, otaczając dzieci życzliwą opieką i zainteresowaniem,
- zintegrowanie społeczności szkolnej tworząc związki oparte na przyjaźni, budowanie dobrych relacji, nauczyciel – uczeń.
- wyznaczenie granic akceptowalnych zachowań,
- stworzenie czytelnego systemu norm współżycia społecznego i konsekwencji wynikających ze złamania zasad.
- wyraźne podkreślenie uczniom i rodzicom, że wszelkie zachowania przemocowe, spotkają się z natychmiastową i konkretną reakcją ze strony szkoły.
2. Trzeba dostarczyć uczniom wiedzy i umiejętności posługiwania się technologią komunikacyjną:
- uświadamiając całej społeczności szkolnej zagrożenia związane z Internetem i telefonią komórkową.
- ucząc zasad odpowiedzialnego i bezpiecznego korzystania z Internetu i telefonów komórkowych.
Do powyższych działań obliguje szkołę Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn.23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół – DzU z dn.15 stycznia 2009r. nr 4 poz.17.
PROCEDURA REAGOWANIA W PRZYPADKU WYSTĄPIENIA CYBERPRZEMOCY
1. Zapewnić bezpieczeństwo i anonimowość osobie która informuje o zdarzeniu.
2. Udzielić wsparcia ofierze przemocy.
3. Zabezpieczyć dowody i ustalić okoliczności zdarzenia.
4. Wyciągnąć konsekwencje wobec sprawcy zdarzenia oraz rozpocząć działania, mające na celu zmianę jego postępowania.
W przypadku problemów z identyfikacją sprawcy, należy pamiętać, że zwykle ofiara sama zna prześladowcę, bywa jednak, że ktoś w tym celu posługuje się „skradzioną tożsamością”, na przykład wykorzystując telefon innego ucznia. Gdy doszło do złamania prawa, wówczas, należy skontaktować się z policją a administrator serwisu, będzie zobowiązany do usunięcia z sieci kompromitujących treści.
DZIAŁANIA WOBEC SPRAWCY
1. Rozmowa ze sprawcą (wychowawca, pedagog) – ustalenie okoliczności zajścia i jego przyczyn, wspólne ustalenie drogi rozwiązania konfliktu.
2. Jasny i zdecydowany przekaz, iż szkoła nie toleruje żadnych form przemocy.
- omówienie skutków jego postępowania, informacja o konsekwencjach regulaminowych jakie go spotkają,
- zobowiązanie do zaprzestania działalności i do usunięcia materiałów z sieci,
- omówienie sposobów zadośćuczynienia wobec ofiary,
Jeżeli sprawcą była grupa, należy rozmowę przeprowadzić z każdym z osobna, począwszy od lidera grupy. Nie wolno konfrontować ofiary ze sprawcą lub sprawcami.
2. Powiadomienie rodziców.
- informacja o przebiegu zdarzenia,
- zapoznanie z materiałem dowodowym,
- omówienie podjętych przez szkołę środków dyscyplinarnych wobec dziecka
- pozyskanie rodziców do współpracy i ustalenie ich zasad i zakresu,
- opracowanie projektu kontraktu dla ucznia.
3. Objęcie sprawcy opieką psychologiczno – pedagogiczną,
- praca ukierunkowana na zrozumienie konsekwencji jego czynu,
- praca nad zmianą postawy i postępowania ucznia,
- w uzasadnionych przypadkach skierowanie dziecka do specjalistycznej placówki w celu odbycia terapii.
4. Środki dyscyplinarne wobec sprawcy,
- sankcje powinny wynikać z wewnętrznych przepisów szkoły,
- sankcje powinny służyć:
- powstrzymaniu przemocy i zapewnieniu poczucia bezpieczeństwa poszkodowanemu
- wzbudzeniu refleksji na temat zachowania i jego skutków,
- wyraźnemu sygnałowi dla innych że przemoc, że przemoc nie będzie tolerowana
- wybierając rodzaj kary należy uwzględnić: na jaką skalę materiał szkodliwy mógł zostać rozpowszechniony, czy trudno będzie go wycofać, czas trwania prześladowania (czy był to incydent, czy przemyślane długotrwałe działanie, świadomość popełnionego czynu i jego skutków oraz czy sprawca zadbał o anonimowość, jego motywację do czynu (np.czy nie jest to odwet) a także rodzaj rozpowszechnionego materiału.

DZIAŁANIA WOBEC OFIARY CYBERPRZEMOCY

1. Wsparcie psychiczne
Podczas rozmowy z uczniem – ofiarą cyberprzemocy:
• Zapewnij go, że dobrze zrobił, mówiąc Ci o tym, co się stało.
• Powiedz, że widzisz i rozumiesz, że jest mu trudno ujawnić to, co go spotkało.
• Powiedz mu, że nikt nie ma prawa tak się zachowywać wobec niego.
• Zapewnij go, że szkoła nie toleruje żadnej formy przemocy i że postarasz się mu pomóc, uruchamiając odpowiednie procedury interwencyjne.
• Bądź uważny na pozawerbalne przejawy uczuć dziecka – zażenowanie, skrępowanie, wstyd, lęk, przerażenie, smutek, poczucie winy.

2. Porada – jak ma się zachować aby mieć poczucie bezpieczeństwa i nie eskalować prześladowań.
Poradź uczniowi, aby:
• Nie utrzymywał kontaktu ze sprawcą, nie odpowiadał na maile, telefony itp.
• Nie kasował dowodów: e-maili, SMS-ów, MMS-ów, zdjęć, filmów i przed-stawił je Tobie lub innej osobie dorosłej.
• Zastanowił się nad zmianą swoich danych kontaktowych w komunikato-rach, zmianą adresu e-mail, numeru telefonu komórkowego itp.
• Jeśli korzysta z komunikatora, to ustawił go tak, żeby nikt spoza listy kon-taktów nie mógł się z nim połączyć.
3.Monitoring – po zaistniałym fakcie, wskazane jest monitorować monitorować ucznia, czy nie grozi mu dalsze niebezpieczeństwo, np. zemsta.Rodzice dziecka powinni być poinformowani o fakcie i otrzymać wsparcie ze strony szkoły.
OCHRONA ŚWIADKÓW INFORMUJĄCYCH O ZDARZENIU
1. Należy otoczyć opieką świadków aby nie byli narażeni na działania odwetowe ze strony sprawcy.
2. Prowadzący dochodzenie musi być dyskretny. Powinien wzbudzić zaufanie i poczucie bezpieczeństwa u świadka, okazać mu zrozumienie i empatię.
3. Nie wolno konfrontować świadka ze sprawcą ani wskazywać go jako informatora.
SPORZĄDZENIE NOTATKI Z ZAJŚCIA
1. Pedagog szkolny zobowiązany jest do sporządzenia notatki służbowej z rozmów ze sprawcą, poszkodowanym, ich rodzicami oraz świadkami zdarzenia. Dokument powinien zawierać datę i miejsce rozmowy, personalia osób biorących w niej udział i opis ustalonego przebiegu wydarzeń.

2. Jeśli rozmowa przebiegała w obecności świadka (np. wychowawcy), powinien on podpisać notatkę po jej sporządzeniu.
3. Jeśli zostały zabezpieczone dowody cyberprzemocy, należy je również włączyć do dokumentacji pedagogicznej (wydruki, opis itp.).

WSPÓŁPRACA SZKOŁY Z POLICJĄ I SĄDEM RODZINNYM

Większość przypadków cyberprzemocy nie wymaga informowania sądu czy policji i powinna być rozwiązywana w szkole przy użyciu dostępnych środków wychowawczych. Zgłoszenia do sądu rodzinnego wymagają przypadki gdy :
- rodzice sprawcy odmawiają współpracy lub nie stawiają się do szkoły a uczeń nie zaniechał swego postępowania;
- gdy szkoła wykorzysta dostępne jej środki wychowawcze.
Podstawa prawna dla dyrektora to: Krajowy Program Zapobieganiu Niedostosowaniu Społecznemu i Przestępczości wśród Dzieci i Młodzieży, zawierający moduł „ Procedury postępowania nauczycieli i metody współpracy szkół z policją” – przyjęty przez Radę Ministrów w 2004r.
Poważne przypadki przemocy rówieśniczej, gdy zostanie naruszone prawo ( np. groźby karalne, propozycje seksualne, publikacje nielegalnych treści ), powinny zostać zgłoszone przez dyrektora na policję. Policja powinna być wezwana do szkoły gdy zostanie naruszone prawo, w przypadku zagrożenia zdrowia lub życia, należy to zrobić natychmiast.

ASPEKTY PRAWNE I PSYCHOLOGICZNE
Najważniejsze i najczęściej występujące formy przemocy w Internecie podzielono na 5 kategorii, podziału dokonał zespół Helpline.org.pl. Obecne prawo polskie nie zapewnia skutecznej ochrony małoletnich przed cyberprzemocą. Dostępne są dwie drogi prawne – karna i cywilna. Nie wszystkie nowe przestępstwa są odnotowywane w kodeksie karnym, te należy zgłaszać na drogę cywilną, czyli roszczeń odszkodowawczych. Należy pamiętać, że:
• w przypadku cyberprzemocy w stosunku do dzieci, czyli osób poniżej 18 roku życia, wszystkie działania prawne realizują rodzice lub opiekunowie prawni. Nie jest możliwe dochodzenie odpowiedzialności prawnej dziecka pokrzywdzonego cyberprzemocą bez współpracy z rodzicami.
• Niezależnie od formy cyberprzemocy, jeżeli podejrzewamy, że sprawcą cyberprzemocy jest osoba poniżej 17 roku życia, działania w sprawie realizuje sąd rodzinny i nieletnich, właściwy ze względu na miejsce pobytu ewentualnego sprawcy cyberprzemocy. Tam należy złożyć informację o doświadczanej przez dziecko cyberprzemocy.
• Jeżeli zgłosimy przestępstwo, a policja i prokuratura rozpoczną postępowa-nie, dziecko jako pokrzywdzony jest jednocześnie świadkiem przestępstwa i w związku z tym będzie przesłuchiwane.
• W polskim prawie istnieje obowiązek zawiadomienia o przestępstwie. Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję. Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub policję (art. 304 § 1 i 2 k.p.k.). W przypadku cyberprzemocy przestępstwami ściganymi z urzędu są: włamania, groźby: karalna i bezprawna. Jeżeli posiada się wiedzę o tych przestępstwach, należy zawiadomić policję lub prokuraturę.

MOŻLIWOŚCI DZIAŁANIA ORAZ SPOSOBY DOCHODZENIA ODPOWIEDZIALNOŚCI PRAWNEJ SPRAWCY W ZALEŻNOŚCI OD FORMY CYBERPRZEMOCY

1. Naruszenie dóbr osobistych, a w szczególności nazwiska lub pseudonimu i wizerunku oraz czci

- Naruszenie wizerunku
Działania
• Upublicznianie wizerunku, nazwiska, pseudonimu osoby bez zgody, bez wiedzy lub wbrew woli ich właściciela.

Formy
• Umieszczenie zdjęcia lub filmu przedstawiającego kogoś na stronie internetowej, na blogu, w serwisie społecznościowym itp.
• Rozesłanie zdjęcia przedstawiającego kogoś lub filmiku z czyimś udziałem e-mailem, telefonem komórkowym.

Jest to jedna z najpopularniejszych form cyberprzemocy zgłaszanych w Helpline. Zdjęcie lub filmik z czyimś udziałem staje się narzędziem przemocy rówieśniczej. Takie materiały sprawcy tworzą albo kopiują z Internetu, korzystając z portali społecznościowych, fotoblogów itp. Tak zdobyte treści zamieszczane są później w Internecie, na ogół z nieprzychylnym komentarzem, na specjalnie stworzonych profilach.

- Naruszenie czci
Działania
• Wszelkie zachowania uwłaczające czyjejś godności, stanowiące przejaw lekceważenia oraz pogardy
.• Znieważenie drugiej osoby w Internecie lub przy użyciu innych technologii komunikacyjnych
.• Pomówienie (oszczerstwo) o takie postępowanie lub właściwości, które mogą daną osobę poniżyć w opinii publicznej.
• Użycie wizerunku osoby w celu jej ośmieszania, upokorzenia.
• Wypowiadanie pod adresem pokrzywdzonego znieważających go wulgaryzmów lub epitetów.

Formy
• Umieszczenie wizerunku osoby w celu jej ośmieszenia, np. na stronie internetowej, na blogu, w serwisie społecznościowym, rozesłanie e-mailem lub przez telefon komórkowy.
• Umieszczanie w Internecie lub przesyłanie drogą e-mailową, przy użyciu komunikatorów, serwisów społecznościowych, telefonu komórkowego itp. obrażających kogoś treści i opinii.
• Tworzenie kompromitujących i ośmieszających stron internetowych, blogów, fałszywych kont i profili w serwisach społecznościowych.
• Rozsyłanie drogą e-mailową lub przez telefon komórkowy różnego rodzaju kompromitujących materiałów.

Dla dzieci niezwykle ważne są wygląd i pozycja w grupie społecznej. To prowokuje do szukania samoakceptacji poprzez akceptację wśród rówieśników. Przypadki naruszenia czci są więc dla nich ogromnie bolesne. Błahe dla dorosłych defekty (np. otyłość, trądzik) dla dzieci mają ogromne znaczenie, upublicznienie ich w cyberprzestrzeni może doprowadzić do katastrofalnych skutków. Dorośli, tym bardziej nauczyciele nie mogą takich faktów lekceważyć, mimo, że sprawa może się wydawać błaha czy absurdalna.

2. Włamania

Działania
• Włamanie do miejsca w Internecie strzeżonego hasłem lub innym zabezpieczeniem.

Formy
• Włamania na:– konto e-mailowe,– profil w serwisie społecznościowym, – na bloga,– inne miejsce strzeżone hasłem lub innym zabezpieczeniem w celu uzyskania jakichś informacji.
• Włamanie (jak wyżej) oraz wprowadzanie zmian typu: zmiana hasła, dokona-nie zmian w treści czy w wyglądzie strony/profilu, dodanie lub usunięcie zdjęć, niszczenie, uszkadzanie.

To często zgłaszany na Hepline rodzaj przemocy. Są to sytuacje gdy np. ktoś bezprawnie „złamie” w Internecie zabezpieczenie – hasło, kod dostępu itp. Następuje wówczas naruszenie ważnego dla dziecka prawa do prywatności. Młodzi ludzie tworząc np. wizytówki, konto w serwisie społecznościowym itp., są w takie prace bardzo zaangażowani. Jakiekolwiek zniszczenie takich materiałów wywołuje bardzo duże negatywne emocje. Ta kategoria obejmuje również działania związane z nieuprawnionym dostępem na konto mail, czy komunikatory. Tu włamania mają zwykle na celu zdobycie informacji o dziecku.

3. Groźby

Działania
• Grożenie komuś popełnieniem przestępstwa (np. pozbawieniem życia) przez Internet.
• Kierowanie do dziecka, za pomocą narzędzi dostępnych w Internecie, gróźb w celu zmuszenia go do określonego działania w taki sposób, że groźba ta wzbudza obawę, że zostanie popełniona.

Formy
• Przesyłanie gróźb drogą e-mailową lub za pomocą innych narzędzi dostępnych w Internecie, takich jak czat, komunikatory, forum.

• Grożenie innej osobie przy użyciu Internetu lub telefonu komórkowego, stosując słowo, pismo, gest lub inne zachowanie oddziaływujące na psychikę odbiorcy

Ponieważ sprawcy przekonani są zwykle o swojej anonimowości a więc i bezkarności, groźby są dosyć popularną formą cyberprzemocy. Trzeba jednak mieć świadomość iż Policja posiada specjalistyczne narzędzia umożliwiające identyfikację i dotarcie do twórców niedozwolonych treści.

4. Wulgaryzmy

Działania
• Używanie w Internecie wulgarnych zwrotów (w miejscach dostępnych powszechnie, czyli niewymagających np. znajomości hasła i logowania się).
• Umieszczenie w Internecie nieprzyzwoitego zdjęcia, rysunku, obrazu (w miejscach dostępnych powszechnie).

Formy
• Nagminne używanie w Internecie, w miejscach komunikacji wielu osób (np. czat, forum) nieprzyzwoitych słów.
• Umieszczanie w Internecie, w miejscu powszechnie dostępnym zdjęć i obrazów o treści nieprzyzwoitej czy obscenicznej.

Do Helpline docierają także zgłoszenia o niestosownym zachowaniu się w Internecie. Szczególnie młodsze dzieci często czują się zawstydzone, zażenowane spotkanymi w sieci treściami (np. wulgarnymi wypowiedziami, przezwiskami itp.), gorzej jest, gdy same stają się obiektem takich przezwisk.

5. Nękanie

Działania
• Złośliwe niepokojenie jakiejś osoby w celu dokuczenia jej poprzez wykorzysta-nie Internetu.
• Wielokrotne powtarzanie jakiegoś działania w Internecie skierowanego na jakąś osobę wbrew jej woli.

Formy
• Wielokrotne wysyłanie komuś w Internecie lub przy użyciu telefonu komórkowego niechcianych lub uprzykrzających informacji, obrazów, linków itp., zwłaszcza gdy dokonuje się tego, korzystając z różnych form internetowej komunikacji naraz.
• Bardzo częste wysyłanie komuś e-maili i informacji za pomocą komunika-torów, czatów, pomimo wyraźnej niezgody odbiorcy.
• Wpisywanie bardzo dużej liczby niechcianych komentarzy pod zdjęciami czy wypowiedziami danej osoby w internecie.

Jest to forma cyberprzemocy wiążąca się z nachalnością i uporem nadawcy, który przez liczbę i intensywność nadawanych komunikatów chce osiągnąć postawiony przez siebie cel (np. przestraszenie, dokuczenie, przekonanie do jakiejś czynności). Bombardowanie ofiary czy to poprzez email, Gadu-Gadu, czy Skype, określonymi informacjami wywołuje u odbiorcy poczucie przytłoczenia, osaczenia, strach, złość.

DOŚWIADCZENIE CYBERPRZEMOCY W ŻYCIU DZIECKA

Bardzo często dziecko, które wcześniej doświadczyło przemocy rówieśniczej (np. ze względu na wyróżnienie się „czymś” spośród grupy) zostaje także ofiarą przemocy wirtualnej. Osoba tak napiętnowana przeżywa wstyd i upokorzenie i to podwójnie. Raz ze względu na zainteresowanie ze strony rówieśników, a dwa, z powodu interwencji nauczycielki. Ta druga, co brzmi paradoksalnie, może jeszcze bardziej odizolować pokrzywdzonego od grupy, w której zwykle jednak też chciałby uczestniczyć. Takie dziecko odczuwa silną izolację, poczucie osamotnienia, często rozpacz. Młody człowiek chciałby, aby „czas się cofnął”, przeżywa skrajne emocje, bo wie, że to niemożliwe. Wskutek takich mechanizmów często dochodzi do myśli i prób samobójczych. Cyberprzemoc upublicznia akt nękania – ofiara ma potrzebę zniknięcia, schowania się.

CECHY SPRAWCY

Zwykle jest to osoba o niskich kompetencjach społecznych, nie jest w stanie w inny sposób (poprzez akceptowane metody komunikacji) zwrócić na siebie uwagi. Dodatkową motywacją do takich działań jest poczucie anonimowości i bezkarności.

POTRZEBY DZIECI ZWIĄZANE Z INTERWENCJĄ

Ofiary chciałyby aby cofnąć czas, jak najszybciej usunąć te treści z sieci i pamięci. Sprawcy natomiast chcieliby „jakoś” to odkręcić.

Trzeba pamiętać: Ofiara, sprawca, świadek potrzebują reakcji dorosłych na każde zachowanie o charakterze cyberprzemocy. Muszą się dowiedzieć, że jest to krzywdzenie drugiego człowieka i to nie żart, gdy ktoś cierpi. Dorośli powinni informować o konsekwencjach, które grożą sprawcy oraz sugerować reakcje ze strony dzieci – świadków sytuacji.

GDZIE SZUKAĆ POMOCY, WSPARCIA I MATERIAŁÓW

www.dzieckowsieci.pl – to jeden z projektów realizowanych przez Fundację Dzieci Niczyje. Strona podzielona jest na 5 części. Pierwsza - dla dzieci, z zasadami bezpiecznego korzystania z Internetu. Druga – dla rodziców, na temat podstawowych aktywności dzieci i młodzieży w Internecie, porady jak rozmawiać z dzieckiem oraz jak postępować, gdy dziecko jest ofiarą. Trzecia – dla nauczycieli, mają oni tu możliwość pobrania scenariuszy zajęć edukacyjnych dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych. Mogą także korzystać z kursów o tematyce bezpieczeństwa w sieci. Czwarta – to dział o problemie, zawiera podstawowe informacje nt. Internetu, wykłady, słowniczek pojęć internetowych itp. Piąta – informuje nt. kampanii medialnych i innych projektach w ramach programu „Dziecko w sieci”.

www.saferinternet.pl – strona polskiej edycji programu Komisji Europejskiej – „Safer Internet”, znajdziemy tu informacje o zrealizowanych oraz planowanych akcjach związanych z bezpieczeństwem dzieci i młodzieży w Internecie, jak obchody Dnia Bezpiecznego Internetu, konferencje, szkolenia, kampanie medialne itp.

www.sieciaki.pl – serwis dla dzieci mający na celu edukację najmłodszych internautów w zakresie bezpiecznego korzystania z sieci. Bohaterami są Sieciaki – dzieci o specjalnych internetowych umiejętnościach, znający zasady bezpiecznego surfowania w sieci. Walczą one wraz z robotem Netrobim z internetowym złem – które uosabiają Sieciuchy. Wszystko to w atrakcyjnej szacie graficznej. Projekt sieciaki.pl realizowany jest przez Fundację Dzieci Niczyje w ramach programu „SaferInternet.pl”

www.cyberprzemoc.pl – strona dla młodzieży, poświęcona problemowi przemocy rówieśniczej w Internecie. Użytkownicy znajdą tu materiały dot. cyberprzemocy, zasady bezpieczeństwa w Internecie, oraz o tym jak reagować na przemoc.

www.helpline.org.pl – celem strony jest niesienie pomocy młodym internautom, którzy znaleźli się w sytuacji zagrożenia w Internecie, lub korzystając z telefonów komórkowych, skierowana jest do dzieci, młodzieży, rodziców i profesjonalistów. Możliwe są trzy sposoby kontaktu z konsultantem:
- rozmowa za pomocą Live Chatu
- drogą emailową (helpline@helpline.org.pl)
- telefoniczny, pod bezpłatnym numerem 0 800 100 100
Dzieci i młodzież znajdą tu porady jak uniknąć niebezpiecznych sytuacji w sieci i co zrobić, gdy takie wystąpią. Rodzice dowiedzą się jak rozmawiać ze swoimi dziećmi o niebezpieczeństwach związanych z Internetem oraz jak postępować w sytuacji zagrożenia. Profesjonaliści uzyskają informacje jak pomóc podopiecznym i ich rodzinom. Znajdziemy tu także wykaz stron internetowych o tematyce bezpieczeństwa w Internecie.

Opracowano na podst. „Jak reagować na Cyberprzemoc. Poradnik dla szkół” Wydanie II (poprawione)