Rola, jaką spełniać powinien nauczyciel i przedszkole we wspomaganiu rozwoju dziecka podczas tworzenia warunków do prawidłowego funkcjonowania w myśl zasady: „zdrowi i bezpieczni to znaczy szczęśliwi

„(...)Istotą nauczycielskiego powołania, można by określić jako miłość dusz ludzkich. Jest to miłość, bo człowiek wychodzi poza siebie, troszczy się, bezinteresownie czyni coś dla drugiego; jest to miłość dusz, bo przedmiotem jest wewnętrzna, duchowa treść człowieka, jego dobro moralne, jego oświecenie i udoskonalenie jako istoty duchowej. Dla nauczyciela z takim powołaniem każdy nowy uczeń(...) to nowe zadanie do spełnienia w zakresie jego osobistego życia” .
Tymi słowami pragnę rozpocząć niniejszą pracę, ponieważ to jak będzie przebiegał rozwój dziecka zależy w głównej mierze właśnie od nauczyciela. To on jest fundamentem harmonijnej relacji przedszkole-dziecko, dziecko-przedszkole.
Pierwsze lata życia dziecka decydują o jego rozwoju i dalszych losach. Znacząca część możliwości intelektualnych człowieka kształtuje się w pierwszych latach życia. Większość wrodzonych predyspozycji rozwija się intensywnie w wieku przedszkolnym, dotyczy to także zdolności uczenia się.
Zgodnie z założeniami podstawy programowej wychowania przedszkolnego, przedszkola i inne placówki przedszkolne w równej mierze pełnią funkcje opiekuńcze, wychowawcze i kształcące. Opieka, wychowanie i nauczanie dzieci powinny odbywać się w warunkach bezpiecznych, przyjaznych i dostosowanych do ich potrzeb rozwojowych.
„Przedszkole obejmuje swoim zakresem szeroko pojętą opiekę nad zdrowiem, bezpieczeństwem i przygotowaniem do szkoły swoich wychowanków oraz pomoc rodzicom pracującym w zapewnieniu ich dzieciom opieki wychowawczej” . Ogólnie ujmując są to czynności związane z codziennym trybem życia, zajęciami i zabawami. Działalność opiekuńcza daje dzieciom poczucie bezpieczeństwa, warunkujące pozytywne wyniki wychowania i kształcenia. Działalność wychowawcza ma na uwadze wszechstronny rozwój dzieci i przygotowanie do szkoły. Natomiast działalność dydaktyczna przejawia się w procesie kierowania uczeniem się wychowanków w różnych sytuacjach i okolicznościach, z uwzględnieniem ukierunkowanej pracy nad przygotowaniem ich do podjęcia nauki w szkole.
Warto w tym miejscu dodać, iż atmosfera jaka panuje w danej placówce jest istotnie ważna. Każdy z pewnością wie, że tam gdzie się dobrze czujemy, chętnie wracamy i nierzadko wynosimy pozytywne emocje , które mają wpływ na postrzeganie danego miejsca. Nauczyciel powinien tak planować i organizować swoją pracę wychowawczą, aby sprzyjać wyzwoleniu aktywności wychowanków w zabawie, pracy i nauce, we wszystkich rodzajach działalności dzieci . Powinien także zapewnić dziecku poczucie akceptacji, pomoc dziecku w odnalezieniu się w nowym środowisku, zapewnić dziecku poczucie porządku, sprawić, by dziecko czuło się ważne, czyli traktować jej podmiotowo. Gdy dziecko czuje się bezpiecznie w przedszkolu, ufa swojej pani – jest pogodne, chętnie chodzi do przedszkola, ma ochotę współpracować, nawiązuje kontakty, pokonuje przeszkody .Mając zaspokojoną potrzebę bezpieczeństwa, dziecko z radością lubi poznawać nowe rzeczy, natomiast osoba dorosła powinna wspomagać dziecko w każdej sytuacji.
O poczuciu bezpieczeństwa pisze także M. Suświłło „płaszczyznę psychologiczną stanowi atmosfera placówki (grupy, sali, klasy) i klimat w niej panujący, będący podstawą do realizacji jednej z najważniejszych potrzeb rozwojowych w tym okresie, mianowicie – potrzeby bezpieczeństwa. Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa dziecku wiąże się oczywiście z pedagogicznymi kompetencjami nauczyciela i kulturą osobistą innych osób pracujących w przedszkolu. W wszystkie te warunki winny być zapewniane we współpracy z domem rodzinnym i środowiskiem lokalnym .
Jeśli mówiąc o wspomaganiu rozwoju dziecka, nie można pominąć kwestii współpracy z rodzicami, którzy niejednokrotnie są wspierani przez nauczycieli poprzez wiedzę, doświadczenie ale także niejednokrotnie poprzez doradztwo. Rodzice uzyskują pomoc w zakresie rozpoznawania możliwości rozwojowych i podejmowania wczesnej interwencji specjalistycznej. Wspólnie podejmowany jest kierunek i zakres zadań wychowawczych, które realizuje się w przedszkolu a także wspólnie rozwiązywane są problemy. Rodzice angażują się w pomoc w organizowaniu uroczystości związanych z życiem przedszkola.
Z podstawy programowej wynika, że przedszkola i inne placówki przedszkolne spełniają wobec dziecka funkcję wspomagającą jego rozwój. To właśnie dzięki nauczycielowi, który jest Mistrzem funkcja owa zostaje zrealizowana. Bo kto inny, jak nie nauczyciel stwarza w przedszkolu sytuacje sprzyjające wyzwalaniu i doskonaleniu różnych form aktywności dziecka – ruchowej, umysłowej, technicznej i estetycznej. Nauczyciel stwarza warunki do inicjatywy i próby samodzielnych doświadczeń, zaopatruje dziecko w wiadomości i umiejętności, kształci nawyki, uczy jak się i postępować w różnych okolicznościach.
Anna Klim – Klimaszewska wymienia funkcje nauczyciela:
• „Organizowanie samodzielnych doświadczeń dziecka;
• Projektowanie zadań wykonywanych przez dziecko;
• Sterowanie ćwiczeniami dziecka;
• Inicjowanie i prowadzeniu dialogów, opowiadań, stawianie i rozwiązywanie zagadek, objaśnianie i instruowanie, porozumiewanie się z dziećmi oraz ułatwianie im komunikowania się między sobą, stosowanie założeń kultury żywego słowa;
• Prowadzenie pokazów i obserwacji;
• Oddziaływanie przykładem osobistym;
• Udostępnianie prac z zakresu sztuk plastycznych;
• Wykorzystywanie utworów muzycznych .

To wszystko ma prowadzić do prawidłowego rozwoju wychowanków, ale także do zapobiegania ewentualnym trudnościom w nauce - niwelowania dysharmonii rozwojowych, terapię zaburzeń, wyrównywanie zaniedbań środowiskowych. Umiejętności, które małe dzieci wynoszą z przedszkola, procentują w szkole lepszymi wynikami w nauce, a w dorosłym życiu lepszym funkcjonowaniem społecznym i zawodowym.
W systemie wychowania przedszkolnego ważne miejsce zajmuje wychowanie zdrowotne. Treści dotyczące tej dziedziny obejmują wdrażanie do przestrzegania zasad bezpieczeństwa, kształtowanie ich nawyków i przyzwyczajeń higieniczno-kulturalnych oraz rozwijanie sprawności ruchowej.
Realizacja treści dotyczących bezpieczeństwa zmierza do uświadomienia dzieciom różnych grożących im niebezpieczeństw związanych np. z zabawą z zapałkami, manipulowaniem urządzeniami elektrycznymi, zbieraniem nieznanych owoców i grzybów czy też zabawami lekarstwami, środkami chemicznymi lub znalezionymi odpadkami i nieużytkami. Ważne jest też ukształtowania postaw i nawyków przedszkolaków dotyczących bezpiecznego poruszania się po budynku przedszkolnym i ogrodzie, do przestrzegania zasad ruchu drogowego i znaków ostrzegawczych. Ważna rzeczą jest uświadomienie dzieciom konsekwencji bawienia się w miejscach niedozwolonych. Należy także zapoznać je z bezpiecznym posługiwaniem się przyborami i narzędziami codziennego użytku oraz sprzętem gospodarstwa domowego.
Postawy wobec nawyków i przyzwyczajeń higieniczno-kulturalnych dotyczą odżywiania, korzystania ze świeżego powietrza i słońca, czystości osobistej, zapobiegania infekcjom i chorobom oraz kształtowania pozytywnego stosunku do lekarza.
Rozwijanie sprawności ruchowej obejmuje zabawy i ćwiczenia kształtującą prawidłową postawę ciała, zabawy i ćwiczenia orientacyjno-porządkowe, z elementami utrzymywania równowagi, rzucania, celowania, toczenia i noszenia itd. Realizacja treści w tym zakresie zmierza do wzmocnienia organizmu dziecka, jego hartowania, podniesienia ogólnej sprawności ruchowej, nabycia umiejętności rekreacyjno-sportowych oraz rozwijania inwencji twórczych .
Tu właśnie można zacząć mówić o zasadzie wymienionej w temacie „zdrowi i bezpieczni to znaczy szczęśliwi”. Zdrowie jest wartością bezcenną, a więc dziecko powinno być tak umiejętnie pokierowane, by odczuwało potrzebę dbania o własne zdrowie już w dzieciństwie. Dlatego też wychowanie zdrowotne należy rozpocząć jak najwcześniej, a okres przedszkolny jest pod tym względem szczególnie ważny dla dziecka, gdyż wykazuje ono podatność na wszelkiego rodzaju oddziaływania i wpływy. W okresie dzieciństwa łatwiej jest uformować pewne nawyki w dziecku, by te zaszczepione pozostały na całe życie, zarówno w zakresie zdrowego odżywiania, higieny osobistej i aktywności ruchowej.
Każde małe dziecko jest jak glina, którą można uformować, ukształtować. To właśnie my dorośli jesteśmy odpowiedzialni za młodego człowieka. Każdy wie z doświadczenia, że złe nawyki łatwiej wpadają w psychikę człowieka, gdyż po prostu jest nam z tym wygodniej. Rolą nauczyciela, pedagoga, rodzica jest takie pokazanie dziecku możliwości szanowania zdrowia, by ono idąc przez życie mogło podziękować właśnie tym osobom za wszczepienie zdrowych, bezpiecznych nawyków. Pracę pedagogiczna trzeba tak realizować, aby dzieci osiągały sukcesy adekwatnie do swoich możliwości rozwojowych.
I to oczywiście prawda, że skoro człowiek jest zdrowy, czuje się bezpiecznie, a skoro bezpiecznie to szczęśliwie. A to właśnie na tym głównie zależy rodzicom i nauczycielom, by dzieci/uczniowie były w przyszłości osobami szczęśliwymi, wtedy też będzie potrafiło zmagać się z wszelkimi trudnościami losu, podejmować decyzje, dokonywać wybory i działać na rzecz zdrowia własnego i innych ludzi, których napotka na swojej drodze.


Literatura:
1) J.W.Dawid, O duszy nauczycielstwa, wydanie III, rdz.I, Instytut Wydawniczy Nasza Księgarnia, Warszawa 1946, s.9.
2) A. Klim-Klimaszewska, Pedagogika przedszkolna, Nowa podstawa programowa, wyd. pierwsze, Warszawa 2010, s. 112.
3) E. Waszkiewicz, Pracuję z sześciolatkiem, WSiP, Warszawa 1996, s. 26.
4) M.Suświłło, Nauczyciel przedszkolny – jaki powinien być? [w:] Edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna, Obszary sporów, poszukiwań, wyzwań i doświadczeń w kontekście zmian oświatowych, Redakcja naukowa D.Waloszek, Centrum Edukacyjne Bliżej Przedszkola, Kraków 2010, s. 105-106.
5) A. Klim-Klimaszewska, Pedagogika przedszkolna, Nowa podstawa programowa, , wyd. pierwsze, Warszawa 2010, s. 160-161.
6) Tamże, s. 141-142.