Anoreksja, bulimia, bigoreksja - odżywianie nastolatków i jego zaburzenia

W związku przeprowadzeniem w naszym gimnazjum ankiety o odżywianiu, zarysowało się kilka problemów dotyczących odżywiania się uczniów w naszej szkole.
Na pytanie pierwsze, które brzmiało „ Co najczęściej jesz na śniadanie w domu” 30,4% odpowiedziało, że nie je śniadań. Jest to wynik niepokojący biorąc pod uwagę znaczenie tego posiłku dla rozwijającego się młodego organizmu, co często jest podkreślane przez lekarzy i naukowców.

64% ankietowanych uczniów korzystało ze stołówki szkolnej w czasie przeprowadzania ankiety i wyrażało zadowolenie ze spożywanych tam posiłków. Po 13% odpowiednio przynosiło kanapkę lu kupowało drożdżówkę. Niepokojące jest to, że część ankietowanych w szkole spożywała jedynie słodycze lub chipsy, co wskazuje na konieczność uświadamiania szkodliwości takich zachowań. Martwi również fakt, że 5% nie spożywa nic w czasie pobytu w szkole.

Trzecie pytanie ankiety dotyczyło najchętniej spożywanych napojów.
Alarmujący jest fakt, że 36% uczniów najchętniej pije kolorowe napoje gazowane lub colę a tylko 4% preferuje napoje mleczne.

Pytanie piąte dotyczyło posiłków spożywanych przez młodzież każdego dnia. Podobnie jak w pytaniu numer jeden 30,4% uczniów stwierdziło, że nie je śniadań a w przypadku kilku osób (dziewcząt) pierwszym spożywanym posiłkiem był dopiero obiad. Duża liczba uczniów, 28,6%, przyznała się również do podjadania między posiłkami co również jest niekorzystnym przyzwyczajeniem żywieniowym.

Zgodnie z [1] rozkład posiłków w ciągu dnia powinien prezentować się następująco:

I wariant:
5 posiłków w ciągu dnia /z podwieczorkiem i;,skromną małą kolacją" :
1. 1. Śniadanie: 20-25% dobowego zapotrzebowania organizmu
2. 2. II śniadanie: 15-20%
3. 3. Obiad: 35-40%
4. 4. Podwieczorek: 5-10%
5. Kolacja 10-15%

II wariant:
4 posiłki w ciągu dnia /bez podwieczorku i z„lepszą kolacją", która powinna być spożyta nie później niż 2 godz. przed pójściem spać/:
1. Śniadanie: 20-25%
2. II śniadanie: 15-20%
3. Obiad: 35-40%
4. Kolacja 15-20%

Pytanie ósme brzmiało „Czy uważasz, że ważysz?„. W ankiecie otrzymano następujące odpowiedzi:
w sam raz - 41,10%
za mało – 35,70%
za dużo - 23,20%

Zaskakująco dużo uczniów odpowiedziało, że waży za mało. Były to w całości odpowiedzi chłopców. Bardziej niepokojący jest fakt, że 23,20% pytanych odbiera swoją wagę jako zbyt dużą. Są to w 100% odpowiedzi dziewcząt co stanowi zatem prawie połowę ankietowanych dziewcząt. Może być to związane z zaburzonym postrzeganiem swojego ciała.
Wagę zarówno osoby dorosłej jak nastolatka można ocenić dwiema prostymi metodami. Pierwsza polega na użyciu tak zwanej siatek centylowych skorelowanych, oceniających proporcję masy ciała do wysokości.
Innym wskaźnikiem, często stosowanym zarówno u dorosłych, jak i dzieci jest tzw. wskaźnik BMI (Body Mass Index), wyrażony wzorem:

BMI = masa ciała [ kg] / wysokość ² [m]

Ustalone są wartości graniczne tego wskaźnika dla dorosłych i starszej młodzieży. Jako kryterium nadwagi uważa się BMI = 25-29,9, a otyłości — BMI powyżej 30.
W przypadku dzieci, metoda ta wymaga dodatkowego użycia odpowiednich tabel lub
siatek centylowych, uwzględniających płeć i wiek dziecka w ocenie BMI, stosowana jest przez specjalistów (lekarzy, pielęgniarki szkolne).
Funkcjonowanie dziecka otyłego w szkole bywa utrudnione, ze względu na często
występującą niechęć do zajęć wymagających sprawności fizycznej i związaną z tym izolację od grupy rówieśniczej. Nieprawidłowy sposób żywienia występujący u tych dzieci utrwalany jest nieregularnością posiłków.
Leczenie otyłości prostej polega na skojarzonym postępowaniu: dietetycznym (dieta
ubogoenergetyczna) i zwiększeniu jej wydatkowania (aktywność fizyczna). Czasami
konieczna jest współpraca psychologa i lekarza.
Niedobór masy ciała jest zespołem cechującym się dysproporcją masy ciała w stosunku do wysokości, na niekorzyść masy ciała.
Przyczyny niedoborów masy ciała u dzieci i młodzieży wydają się być bardziej
złożone, niż w przypadku otyłości. Oprócz czynników genetycznych oraz innych, które działają na dziecko w okresie życia płodowego, wpływy środowiska obejmują nie tylko sposób żywienia, ale i inne czynniki opóźniające rozwój dziecka czy powodujące u niego niedożywienie. Są to przede wszystkim aktualne bądź przebyte choroby (zwłaszcza przewlekłe lub o ciężkim przebiegu), bodźce emocjonalne, czy skażenie środowiska naturalnego.

Pytanie ostatnie dotyczyło podejmowania prze uczniów naszego gimnazjum prób odchudzania. Tu również otrzymano raczej niepokojące wyniki.

UDZIAŁ PROCENTOWY
nigdy
78,60%
raz
14,30%
kilkakrotnie
7,10%

Liczba osób, które eksperymentowały z dietami jest raczej wysoka. Jedna piąta ankietowanych uczniów, znowu w 100% dziewcząt, przynajmniej raz próbowała się odchudzać. Zważywszy na spustoszenie jakiego może to dokonać w nastoletnim organizmie jest to problem, którym na pewno należy się zająć.
Chcielibyśmy zwrócić szczególną państwa uwagę na zaburzenia odżywiania takie jak:

ANOREKSJA – JADŁOWSTRĘT PSYCHICZNY

Jadłowstręt psychiczny zaliczany jest do zaburzeń odżywiania się i należy do dysfunkcji rozwojowych, w których czynniki biologiczne łączą się ściśle z zaburzeniami psychologicznymi. Należy pamiętać, że jadłowstręt psychiczny jest chorobą ciężką, przewlekłą, a w pewnym odsetku przypadków nawet śmiertelną. Największa częstość zachorowań na jadłowstręt psychiczny przypada na okres 13 — 14 lat oraz pomiędzy 17 a 25 rokiem życia. Na zaburzenie to cierpi około 1% dziewcząt w wieku szkolnym, u chłopców występuje wyjątkowo rzadko. Często zaczyna się, od wydawałoby się niewinnej chęci „zrzucenia" paru kilogramów.

Podstawowe objawy jadłowstrętu psychicznego to:
• Utrata masy ciała ponad 15% w stosunku do masy należnej dla wzrostu;
• Nieodparty lęk przed przybraniem na wadze lub wręcz otyłością, mimo rzeczywistego niedoboru masy ciała;
• Zaburzone postrzeganie swojego ciała: osoba chora uważa, że jest otyła lub jakaś część jej ciała jest za gruba nawet wówczas, gdy jest skrajnie wychudzona;
• Zanik okresu u dziewcząt już miesiączkujących lub nie pojawienie się 1 miesiączki mimo innych objawów dojrzewania.
Dziewczęta skrzętnie ukrywają swoje zaburzenie, chętnie przygotowują posiłek dla całej rodziny, spędzają w kuchni dużo czasu, twierdząc, że zjadają posiłki podczas ich przygotowywania. Bywa, że rodzice długo nie zdają sobie sprawy z problemów dziecka, a nierzadko pierwszą osobą „wykrywającą" zaburzenie jest nauczyciel wf.
Leczenie anoreksji jest trudne i długotrwałe. Dzieci odrzucają potrzebę leczenia, uważają się za zdrowe, zaprzeczają istnieniu problemu. Osoba chora na anoreksję odrzuca wszelkie formy leczenia i żadne rzeczowe argumenty nie są w stanie zmienić jej sposobu postrzegania własnego wyglądu. Główną przyczyną przerażającego tempa, w jakim szerzy się ta choroba (10% chorych to chłopcy), jest destrukcyjny wpływ środków masowego przekazu. Wizerunek idealnej sylwetki niewykreowany przez reklamę, wychudzone nastoletnie modelki, zarabiający miliony producenci środków odchudzających, którzy zarzucają rynek broszurami na temat diet, pigułek i toników, wszystko to stwarza ogromną presję, której młodzi ludzie nie potrafią sprostać. Pragną tylko jednego — mieć szczupłą sylwetkę. W przeważającej większości przypadków leczenie powinno być prowadzone w specjalistycznych ośrodkach psychiatrycznych dla dzieci i młodzieży. Pacjenci wymagają okresowej kontroli i podtrzymującej psychoterapii jeszcze przez wiele miesięcy po opanowaniu jadłowstrętu z uwagi na możliwość nawrotu choroby.

BULIMIA

Jest to zaburzenie występujące najczęściej u licealistek lub studentek. Dotyczy ono według różnych źródeł 4-15% dziewcząt w tej grupie wiekowej. Chore na bulimię znacznie częściej niż anorektyczki, pochodzą z rodzin, w których występują konflikty, zaniedbywanie, czy nawet odrzucenie dziecka.
Objawy bulimii to:
• Powtarzające się okresy żarłoczności i poczucie braku kontroli nad jedzeniem;
• Regularne prowokowanie wymiotów, używanie środków przeczyszczających lub odwadniających, ścisłych diet lub intensywnych ćwiczeń po epizodach obżarstwa, by nie utyć;
• Utrzymywanie się stałego poczucia winy i mniejszej wartości własnej oraz wysokiego poziomu lęku, czasem depresji.
Leczenie bulimii polega na terapii w poradni zdrowia psychicznego, oddziale dziennym nerwic lub ośrodku psychoterapeutycznym dla młodzieży.

BIGOREKSJA

Bigoreksja jest nie tyle zaburzeniem odżywiania co raczej zaburzeniem percepcji własnego ciała. Dotknięta nią osoba postrzega się jako zbyt chudą i wykazuje obsesję na punkcie umięśnionego ciała. Obsesja ta powoduje uzależnienie, niemożność zaprzestania czynności, która rzekomo przynosi efekt, jakiego oczekujemy. Symptomy tej choroby można łatwo zauważyć na siłowni, kiedy to nawet bardzo dobrze zbudowani mężczyźni, gdy patrzą na swą muskulaturę w lustrze, stwierdzają, że są za chudzi. Ćwiczą więc coraz więcej i częściej.
Na pierwszy rzut oka bigoreksja jest idealnym przeciwieństwem anoreksji, jednak podłoże psychiczne obu jest identyczne, brak akceptacji własnego ciała oraz jego wypaczony wizerunek. Bigorektycy zbyt mocno koncentrują się na swoim wyglądzie, ćwiczeniach, niskotłuszczowej diecie. W przeciwieństwie do bulimników czy anorektyków zależy im jednak na rozbudowywaniu masy mięśniowej.
Choroba ta również może prowadzić do uszczerbku na zdrowiu. Chorzy, niezadowoleni z efektów ćwiczeń, sięgają po niszczące ich organizm sterydy anaboliczno-androgenne i zażywają je, nawet mimo skutków ubocznych. Cierpi również ich życie towarzyskie, rodzinne, szkoła, funkcjonują bowiem od treningu do treningu, więc gdy inne czynności zaczynają kolidować z planem treningu lub ściśle określonymi planami posiłków, po prostu z nich rezygnują.
Podstawowe objawy bigoreksji to:
• Zaburzone postrzeganie swojego ciała: osoba chora uważa, że jest zbyt chuda
• Spędzanie wielu godzin w siłowni i stosowanie wymagających diet;
• Podporządkowywanie rozkładu zajęć treningom i rezygnacja z zajęć mogących skrócić trening, unikanie czynności, które kolidują z rutynowymi zajęciami, tj. z treningiem i posiłkami
• Sięganie po odżywki i suplementy, a w skrajnych wypadkach po sterydy

Bigoreksję leczy się na zasadzie psychoterapii, podczas której zmienia się sposób myślenia o własnym ciele. Niestety, chorzy często nie dostrzegają problemu, zresztą samo przyznanie się do zaburzeń psychicznych nie pasuje do wizerunku, jaki wykreowali.


Źródła:
[1] Poradnik dla nauczycieli, program „Trzymaj formę”
[2] Popielarska M., Suffczyńska — Kotowska M.: Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa) [w:] Popielerska A., Popielarska M. (red): Psychiatria wieku rozwojowego. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2000
[3] Michael van Straten: Zdrowie na talerzu. Wydawnictwo Penta, Warszawa 1998
[4]Dominika Kołodziejska: Bigoreksja - nałóg wpisany w życie
[5] Wikipedia.pl


ANKIETA O ODŻYWIANIU (dziewczyna / chłopak)


1. Co najczęściej jesz na śniadanie w domu?
a) Nie jem śniadań
b) Płatki lub musli z mlekiem lub inną mleczną zupę
c) Kanapkę
d) Barszcz biały
e) Coś innego, napisz co ......................

2. Jak wygląda twój posiłek w szkole?
a) Jem na stołówce szkolnej
b) Jem kanapkę przygotowaną w domu
c) Kupuję drożdżówkę
d) Kupuję chipsy lub coś słodkiego np. batonik
e) Nic nie jem w szkole

3. Co najczęściej pijesz (nie tylko w czasie pobytu w szkole):
a) Kolorowe napoje gazowane lub colę
b) Wodę lub wodę mineralną
c) Mleko lub kakao
d) herbatę
e) soki owocowe

4. Jakie produkty najczęściej kupujesz w sklepie (przed lekcjami lub w czasie przerw)?
a) Nie wychodzę nigdy do sklepu
b) Bułki lub drożdżówki
c) Słodycze lub lody
d) Chipsy
e) Coś do picia
f) Przybory szkolne

5. Jakie posiłki jesz w ciągu dnia, zakreśl te które jesz:
a) Śniadanie
b) Drugie śniadanie
c) Dożywianie w szkole
d) Obiad
e) Podwieczorek
f) Kolację
g) Inne – jem dodatkowo między posiłkami

6. Jak często jesz surówki lub warzywa do obiadu:
a) zawsze
b) często
c) rzadko
d) nigdy

7. Kto przygotowuje najczęściej obiad:
a) Obiad gotuje mama lub ktoś z domowników
b) Obiad gotuję ja zgodnie z poleceniami mamy
c) Odgrzewamy coś kupionego w sklepie
d) Jem na obiad cokolwiek i rodzice się do tego nie wtrącają

8. Czy uważasz, że ważysz?
a) W sam raz
b) Za mało
c) Za dużo

9. Czy kiedykolwiek byłeś/byłaś na diecie?
a) Nigdy
b) Raz
c) Kilkakrotnie


Dziękujemy za wypełnienie ankiety!