Wykorzystanie elementów pedagogiki Rudolfa Szteinera jako edukacyjnej alternatywy dla "tradycyjnych" przedszkoli

Dobry wychowawca, który nie wtłacza a wyzwala,
nie ciągnie a wznosi, nie ugniata a kształtuje,
nie dyktuje a uczy, nie żąda a zapytuje
przeżyje wraz z dziećmi wiele natchnionych chwil.”
Janusz Korczak

Wykorzystanie elementów pedagogiki Rudolfa Szteinera jako edukacyjnej alternatywy dla
„tradycyjnych” przedszkoli


Edukacja Alternatywna to swoistego rodzaju forma opozycji wobec państwowego i sformalizowanego systemu szkolnego.
O Edukacji Alternatywnej mówimy wtedy, gdy stwarza ona wybór pomiędzy co najmniej dwiema możliwościami w sferze uczenia się człowieka.

Do głównych założeń tejże edukacji należą :

- Humanizacja edukacji

Humanizacja edukacji mówi nam, iż każde dziecko ma indywidualną drogę rozwoju. Wychowanie i nauczanie pomaga mu w tworzeniu siebie .
Humanizacja edukacji oznacza też pełne poznanie potrzeb i aspiracji edukacyjnych dzieci, stymulowanie ich rozwoju i ich zaspakajanie.

- Zastępowanie tradycyjnych pojęć nauczania, metod nauczania, metodami wspierania aktywności edukacyjnej dzieci ( formy percepcyjno – innowacyjne)
- W pracy pedagogicznej eksponowaną pozycję zajmuje tzw „przymus wewnętrzny” jako podstawowe źródło aktywności edukacyjnej.
Wyłączne lub prawie wyłączne stosowaniem w edukacji przymusu
zewnętrznego może przybrać postać tzw. „ pedagogicznej tresury”,
która jest często spotykana w państwowym systemie oświaty.

- W edukacji alternatywnej następuje zamiana funkcji programu, z funkcji realizacyjnej na funkcję interpretacyjną programu, która wykorzystuje treści programowe, bierze pod uwagę potrzeby edukacyjne dzieci oraz wspiera ich aktywność.

- Ważną cechą edukacji alternatywnej jest diagnozowanie osiągnięć
rozwojowych dzieci przy wykorzystaniu metod obserwacyjnych. Jej wyznacznikiem jest tzw. ocena opisowa.

Chcąc stworzyć takie warunki do rozwoju dziecka niezbędna jest odpowiednia kadra nauczycieli – „fanatyków,” szczerze wierzących w , że to co robią jest równie dobre a nawet lepsze dla dziecka – jego rozwoju. Zafascynowani niektórymi rozwiązaniami pedagogiki waldorfskiej przełożyłyśmy ją na nasz grunt i dostosowałyśmy do naszych potrzeb.
Na pewno w chwili obecnej po 5 latach funkcjonowania przedszkola możemy z całą pewnością powiedzieć, że funkcjonuje to bardzo dobrze. Nie pozostajemy na laurach.
Chciałabym zaprezentować jak w ciekawy sposób możemy wprowadzić nawet w tradycyjnym przedszkolu elementy alternatywnych pedagogik, nie rezygnując z dotychczasowych wypracowanych metod i technik pracy.

Nasza Kadara:
- Różni nas: wiek, sytuacja osobista, staż pracy, doświadczenie.
- Łączy: praca z dziećmi, wspólna praca pedagogiczna, śpiew, dbałość i troska o przedszkole. Dbamy o atmosferę ciepła i spokoju, poprzez swoją codzienną pracę, budujemy w dzieciach poczucie bezpieczeństwa i pewności, że świat jest dobry, piękny i prawdziwy.
Nasze dzieci są:
- Są swobodne i radosne, rozwijają się w swoim rytmie, szanujemy ich indywidualność. Nie popędzamy, nie zmuszamy do rywalizacji, bawią się i tworzą.
- Tu nie ma dzieci niegrzecznych - są tylko takie , które nie zawsze umieją powiedzieć, czego im trzeba .
- Czują się bezpieczne. Dlatego rośnie ich pewność siebie. Patrzą dorosłym prosto w oczy, mówią śmiałym głosem, Poczucie własnej wartości i poczucie bezpieczeństwa dziecka jest dla nas najważniejsze –
- „Z ZIARENKA ROSNĄ OGRODY”

- Postrzegając dziecko jako istotę w pełni wartościową, mając na uwadze jej całościowy rozwój, chcemy zapewnić mu ciekawe i odpowiednio dopasowane do potrzeb zajęcia.
Sale przedszkolne:
• Duże, jasne, przestrzenne
• Utrzymane w kolorystyce pastelowej, która wpływa wyciszająco na dzieci chroni je przed nadmierną stymulacją
• Wyposażone w przedmioty wykonane z materiałów naturalnych (drewniane, wiklinowe, lniane, bawełniane, wełniane), drewniane stoły, drewniane ławki, które tworzą krąg
• Specjalnie zrobione przez stolarza stojaki tworzą kąciki zabaw
• Łazienki utrzymane w kolorystyce pastelowej
• Wyposażone w elementy drewniane dają poczucie intymności.
Korytarze:
- Rozległe i utrzymane w podobnej kolorystyce
- Wejście do przedszkola
• Kolorystyka pastelowa
• Wyposażone w stół i ławy
• Tablice informacyjne
Nauczyciel
• W przedszkolu nauczycielki opiekujące się dziećmi nazywane są ciociami, dzięki temu w placówce pojawia się pierwiastek rodzinny, bliski dziecku oraz ułatwia pierwszy kontakt dziecka z nowo poznaną nauczycielką.
• Ponieważ w przedszkolu dzieci uczą się przede wszystkim poprzez naśladowanie osoby dorosłej – ciocie stanowią wzór.
• Nauczanie odbywa się poprzez dobry przykład a nie pouczanie i odgórne nakazywanie.
• Wszystkie stałe aktywności w przedszkolu poprzedzone są przyśpiewkami.
DZIEŃ W PRZEDSZKOLU:
RYTM DNIA:
- Rytm to pewna oczywistość, ład, porządek. Dzieciom daje poczucie bezpieczeństwa, ale też pewność zdarzeń i wydarzeń, wiedzę, która cieszy.
- Wszystko w przedszkolu ma swoje określone miejsce w czasie. I w przestrzeni. Wszystko jest znajome, bliskie i oczekiwanie. Rytm jest nieodłącznym elementem życia. Wszędzie tam gdzie jest życie, tam jest rytm: w oddechu, biciu serca ...
- Wychodząc naprzeciw naturze dziecka, także potrzebie poznawania i przeżywania tym drugim podstawowym elementem pracy pedagogicznej jest powtarzalność. To nie ilość jest ważna, a jakość. Dzieci potrzebują powtórzeń.
POWTARZANIE
- Naśladowanie jest sposobem poznawania przez dziecko świata i funkcjonowania w nim. Dzięki naśladowaniu dziecko pionizuje się, uczy się mówić, myśleć, i działać w otaczającej rzeczywistości.
- Zatem wychodząc z tej prawdy najważniejszym zadaniem i działaniem nauczyciela jest takie przygotowanie się do pracy z dziećmi, w którym jego działania, postawy i obecność w przedszkolu stwarza dziecku możliwość podążania za nauczycielem - rozwijania swoich wszelkich umiejętności i wiedzy.
- Przykład musi być godny naśladowania, co niby proste, ale w istocie wymaga od nauczyciela nieustannej pracy nad samym sobą.
Realizacja zadań edukacyjnych poprzez zajęcia z całą grupą zgodnie z rytmem tygodnia
A więc:
Poniedziałek: dzień manualny / wycinanie nożyczkami, lepienie z różnorodnych forom plastycznych, wydzieranie, splatanie itp.)
Wtorek : dzień muzyczny
Środa :dzień plastyczny/gospodarczy (krojenie, pieczenie, szycie, tkanie
Czwartek : dzień plastyczny/gospodarczy
Piątek: dzień porządkowy. Również uzupełniający, uroczystości: urodziny dziecka.
TYGODNIOWA PRACA Z KOROWODEM
- PONIEDZIAŁEK:
Dziecko przeżywa opowieść ruchową, podejmuje próbę ilustracji ruchowej i jej treści, dzieli się wrażeniami z przeżytego korowodu
- WTOREK:
Dziecko w większym stopniu odtwarza działania cioci podczas korowodu,
- ŚRODA:
Dziecko odtwarza z pamięci wybrane fragmenty korowodu przy współudziale cioci, angażuje się w różne formy aktywności (recytacja tekstów, śpiew piosenek, zabawy przestrzenne, zabawy ilustracyjne, ruchowe, inscenizacyjne),
- CZWARTEK:
Dziecko rozpoznaje i nazywa elementy korowodu podczas wspólnej zabawy, podejmuje próbę kierowania jego przebiegiem,
- PIĄTEK:
Dziecko kieruje samodzielnie przebiegiem korowodu z uwzględnieni
RYTM ROKU, ŚWIĘTA W PRZEDSZKOLU
- Koniec września – Święto Żniwne "Dożynki",
- Październik – pasowanie maluchów na przedszkolaków,
- 11 listopada – świętego Marcina, święto lampionów,
- Andrzejki – lanie wosku,
- Dzień św. Mikołaja –symbolika obdarowywania dzieci podarkami,
- Wigilia Świąt Bożego Narodzenia – uroczysty obiad,
• Jasełka – wspólnie przygotowywane z rodzicami,
• Dzień Babci i Dziadka,
• Ostatki ,bal karnawałowy,
• Powitanie wiosny 21 marca,
• Wielkanoc – uroczyste śniadanie,
• Dzień Mamy i Taty,
• Dzień Dziecka,
• Pożegnanie dzieci odchodzących do szkoły,
• Dzień św. Jana 21 czerwca
Urodziny dziecka
- Obchodzimy w piątki,
- Pieczemy ciasto,
- Ubieramy się wyjątkowo (solenizant złota szata i korona)
- Solenizant z rodzicami przygotowuje salę,
- Przygotowuje własnoręcznie prezenty dla gości,
- Zostaje obdarowany prezentami: od kolegów i cioć.
ZABAWA W NASZYM PRZEDSZKOLU
- jest podstawową formą aktywności dziecka. Jest czymś ważnym i naturalnym. Jest czymś tak poważnym, jak praca dla dorosłego człowieka. Dziecko wkłada w nią całą swoją wolę działania, którą uczy się kierować już od urodzenia.
- Na dziecko i jego zabawę najlepiej wpływa dorosły, który jest autentycznie zajęty swoją pracą, czerpie z niej przyjemność, nie działa chaotycznie i wie, jaki ma cel. Dziecko w wieku przedszkolnym naśladuje bowiem wszystko, co widzi i czuje w swoim otoczeniu.
- Zabawa przechodzi kolejne metamorfozy.

CHARAKTER ZABAWY
- Charakter zabawy dziecięcej zmienia się wraz z rozwojem. Ze sposobu zabawy można wywnioskować, na jakim etapie rozwoju indywidualnego i społecznego znajduje się dziecko.
- Dzięki zabawie dziecko poznaje świat, uczy się jego praw i występujących w nim zależności. Zbiera doświadczenia i ćwiczy umiejętności. Ma także możliwość wyrażania przeżyć zarówno pozytywnych jak i negatywnych, z którymi przecież musi sobie poradzić.
- Charakter zabawy dziecka zależy również od jego indywidualnych cech i właściwości oraz od tego, co robią dorosłe osoby w jego otoczeniu.
OD 3 DO 5 ROKU
- Już zainteresowanie niemowlęcia własnym ciałem jest zabawą.
- Między trzecim a piątym rokiem życia, pojawiają się u dziecka nowe uzdolnienia- dziecięca fantazja i dziecięca pamięć.
- Objawia się to w zabawie tym, że potrafią one przeobrażać rzeczy z otoczenia, używać ich w razie potrzeby niezgodnie z przeznaczeniem i przemieniać je w coraz to nowe rzeczy w krótkim czasie. Dlatego kawałek drewna może być samochodem rajdowym, a po chwili staje się mydełkiem czy ziemniakiem, kiedy trzeba ugotować obiad. Charakterystyczne dla tego wieku jest właśnie to, że zabawę pobudzają przyczyny z zewnątrz.
OD 5 DO 6 ROKU
- Około piątego roku życia pojawia się kryzys - fantazja jakby się wycofuje.
- Dzieciom nagle brakuje pomysłów, nie wiedzą w co się bawić. Przedmioty z zewnątrz nie dają już takiego impulsu jak przedtem, coraz częściej pojawia się on z wewnątrz. Mają one teraz wewnętrzny obraz i mogą tworzyć wyobrażenia. Pojawia się już planowanie i omawianie wspólnych zabaw.
- Dzieci same wyznaczają sobie zadania i chcą je przeprowadzić do końca. Dlatego dzieciom potrzebne są nie zabawki narzucające zabawę, lecz materiały, które mogą wykorzystać w zabawie, i które mogą się wraz z nią przeobrażać. Tę funkcję doskonale spełniają:
- jednobarwne płachetki, pnie drzew, korzenie, kawałki kory, kamienie, kasztany.
- Najważniejszą rzeczą jest stworzenie dzieciom warunków do twórczej zabawy, oraz otoczenia, które będą mogły naśladować.
BAJKI
- Baśnie to jedne z najstarszych przekazów ludowych. Przedszkole w szczególny sposób wykorzystuje je w swojej pracy pedagogicznej. Czyni to ze względu na rolę baśni, jaką odgrywa ona w życiu dziecka.
- Baśnie zawierają ukrytą mądrość, wspomagają rozwój moralny dziecka, uczą rozróżniania dobra od zła i rozwijają fantazję.
- Opowiadanie dzieciom baśni ma również duży wpływ na rozwój mowy. Dziecko w naturalny sposób wzbogaca swój język. Bajki, historyjki rytmiczne, opowiadania z życia wzięte, oraz baśnie są jednym z podstawowych elementów rytmu dnia w naszym przedszkolu. Codziennie na zakończenie dnia nauczycielka opowiada bajkę, bądź za pomocą najprostszych lalek (uszytych i filcowanych) przedstawia ją w formie teatrzyku. Jest to niezwykle ważny, istotny, a zarazem bardzo lubiany i oczekiwany przez dzieci punkt dnia.
PRACA Z BAJKĄ
- Poniedziałek: czytanie bajki,
- Wtorek: scenografia,
- Środa: postacie bajki,
- Czwartek: postaciami rusza ciocia,
- Piątek: bajką „sterują” dzieci.
WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI
- Rodzic współtwórca i aktywny uczestnik.
- W przedszkolu stosujemy liczne formy współpracy z rodzicami:
• Wspólna organizacja świąt, uroczystości
• Udział w urodzinach dziecka
• W miarę potrzeby udział w indywidualnych rozmowach z nauczycielem na tematy związane z rozwojem dziecka
• Współtworzenie kiermaszu Bożonarodzeniowego i Wielkanocnego
• Inicjowanie wspólnych wyjazdów w plener, wycieczek
• Udział w zajęciach artystyczno-edukacyjnych
KIERMASZE W PRZEDSZKOLU:
- Bożonarodzeniowy
- Wielkanocny
- ORGANIZACJA KIERMASZY:
Warsztaty wspólnie z rodzicami
- Przeznaczenie funduszy uzyskanych z kiermaszy na:
- cele przedszkola,
- wsparcie akcji charytatywnych
WYCIECZKI
- Integracja ze środowiskiem zewnętrznym,
- Muzea,
- Teatr, opera, filharmonia,
- Coroczny wyjazd starszych grup
WSPÓŁPRACA Z PSYCHOLOGIEM I PORADNIĄ
- Przesiewowe badanie dzieci an początku roku,
- Konsultacje wymagające porad specjalistów,
- Wykłady i pogadanki z rodzicami,
- Indywidualne spotkania z psychologiem
LITERATURA
Barbara Kowalewska, „Mam czas dla dziecka. Pedagogika waldorfska dla najmłodszych. Propozycja alternatywnej kultury wychowania w domu, przedszkolu i w żłobku”,
Freya Jafke, „teatrzyk w przedszkolu waldorfskim”,
Reiner Patzlaff, Wolfgang Sabmannshausen, Telse Kaedel, Claudia McKeen, “Pedagogika waldorfska dla dzieci od trzech do dziesięciu lat”.

OPRACOWAŁA:
mgr Ewa Manowska