Wychowanie innowacyjne w internacie. Rola kreatywnego wychowawcy

Innowacja, to pojęcie wprowadzone do nauk pedagogicznych dopiero w połowie lat 60 – tych, a więc stosunkowo nowe.
Może być rozpatrywane w szerszym zakresie, jako makrosystemowa, dotycząca innowacji wprowadzanych w życie przez odgórne zarządzenia, ustawy i programy działania i w węższym, jako mikrosystemowa, czyli wszelkiego rodzaju innowacje kreatywne, twórcze, dotyczące dziedzin, działów i zadań, realizowanych w konkretnych placówkach szkolno – wychowawczych.
Wtedy przedsięwzięcia innowacyjne zwykle będą określane mianem innowacji pedagogicznych, w których kryteria doboru stanowią określone potrzeby pedagogiczne np. dotyczące organizacji czasu wolnego uczniów – wychowanków. Autorami wprowadzanych innowacji pedagogicznych, pomysłodawcami i inspiratorami mogą być nauczyciele, wychowawcy, a także młodzież, uczniowie – wychowankowie zrzeszeni np. w samorządach szkoły czy internatu.
Poprzez twórczą działalność społeczną, innowację własną, pomysłowość i wynalazczość mogą oni przyczyniać się do wprowadzania zmian, ulepszeń oraz zwiększania efektywności pracy w określonych dziedzinach życia zbiorowego, edukacji i wychowania.
Wprowadzane innowacje pedagogiczne mogą dotyczyć również uspołeczniania uczniów – wychowanków trudnych, powodując zmiany jakościowe w postawach, zachowaniu i stosunkach międzyosobniczych.
Do takich innowacji pedagogicznych zaliczamy socjalizację reedukacyjną, która w internacie uwarunkowana jest z jednej strony specyfiką życia i wychowania zbiorowego oraz potrzebami otwartego środowiska internatu, narażonego na destruktywne wpływy z zewnątrz, z drugiej zaś – społecznymi i osobistymi potrzebami młodzieży, zróżnicowanej społecznie i kulturowo.
Ponadto znaczny procent uczniów – wychowanków, zwłaszcza trudnych, wymaga w wychowaniu w porę okazanej pomocy i opieki specjalistów, którą należy im zapewnić, chociażby z czysto formalnej powinności wychowawczej, z myślą o efektach, zarówno w wychowaniu zbiorowym, jak i jednostkowym.
Wychowankowie trudni wielką wagę przywiązują do poważnego ich traktowania i sprawiedliwej oceny.
Dla procesu socjalizacji reedukacyjnej znaczenie szczególne ma integracja wychowania i integracja z nauką szkolną i zorganizowanym czasem wolnym wychowanków, stosowanie w pracy wychowawczej metod pobudzających uzdolnienia i zainteresowania młodzieży.
Praca samoobsługowa wychowanków, nauka własna młodzieży oraz zajęcia w czasie wolnym podopiecznych są czynnikiem wyzwalającym w wychowankach wartości przystosowawcze i społeczne (zwłaszcza w przypadku pomocy słabszym).
Zajęcia społeczno – kulturalne o charakterze zespołowym rozwijają uzdolnienia organizacyjne i siły psychofizyczne młodzieży, uczą efektywnej pracy społecznie użytecznej, umiejętności współdziałania i współżycia, podporządkowania interesów osobistych społecznym, skłaniają wychowanków do aktywności społecznej i inwencji twórczej.
Rozwijając samorządną aktywność młodzieży i przestrzegając zasady uwzględniania pomysłów wychowanków, którzy przykładowo mają wpływ na organizację i przebieg uroczystości oraz imprez, wpisanych w tradycję placówki dążymy do tego, aby czuli się oni współgospodarzami internatu i aby rozumieli, że dobry gospodarz, to nie tylko dobry organizator czasu wolnego, że dobry gospodarz, to również osoba odpowiedzialna za ład i porządek oraz wystrój i estetykę pomieszczeń w internacie, ucząc w ten sposób młodych ludzi współodpowiedzialności za wyposażenie i sprzęt internatu.
Na prawidłowy rytm pracy internatu dodatnio wpływają:
- wyposażenie obiektu w urządzenia i sprzęt, ułatwiające życie w zbiorowości, co zapewnia wychowankom dobre samopoczucie,
- znajomość przez pracowników nie tylko wychowawców osobowości młodzieży, jej potrzeb, postaw i zainteresowań,
- tradycje internatu, świadomie podtrzymywane z uwagi na ich wartości kulturotwórcze i społeczno – wychowawcze,
- walory osobowe wychowanków, ich cechy osobiste, emocjonalne i społeczne, służące za przykład dla innych,
- wzór osobowy, przygotowanie zawodowe i autorytet wychowawców, a także ich zamiłowanie do pracy z młodzieżą, poważne i sprawiedliwe traktowanie wszystkich wychowanków oraz taktowne i konsekwentne postępowanie z nimi.
Znaczny wpływ na podnoszenie autorytetu wychowawcy w opinii młodzieży wywiera żywe zainteresowanie jej sprawami, znajomość jej psychiki i potrzeb oraz życzliwe i bezinteresowne okazywanie pomocy w ich zaspokajaniu.
Niełatwa to rola dla wychowawcy, który ma pod opieką grupę wychowanków, którym pomaga w nauce, służy wiedzą, mądrością życiową, radzi w różnych sytuacjach konfliktowych i trudnych życiowo, uczy rozsądnego użytkowania czasu wolnego, słowem spełnia wiele funkcji, które wymagają nie tylko wiedzy z różnych dziedzin życia, ale także czasu i osobistego oddania się pracy wychowawczej.
Wychowawca potrzebuje, więc pomocy i sojusznika. Jego niezawodnym sprzymierzeńcem staje się dobra organizacja życia wewnątrz internatu, a także aktywność społeczna wychowanków zrzeszonych w samorządach szkoły, czy internatu oraz dobrze przemyślane zajęcia w czasie wolnym młodzieży.
Pozwala to skutecznie realizować ważny cel wychowania w internacie: wychowanie estetyczne i społeczne w atmosferze samorządności. Wpływa także konstruktywnie na wychowanie socjalizująco – reedukacyjne wychowanków trudnych. W wychowaniu tym konieczna jest przede wszystkim życzliwość wychowawców wobec wychowanków oraz zrozumienie ich trudnych sytuacji życiowych i silnych przeżyć psychicznych przez nie wywołanych. Takiej życzliwej postawie wychowawcy z reguły towarzyszy troska o sprawy socjalno – bytowe i zdrowie młodzieży oraz wyrozumiałość dla ich błędów i wykroczeń, a także gotowość niesienia pomocy każdemu z wychowanków, w sprostaniu wymaganiom szkoły i internatu, związanym z edukacją i wychowaniem.
Przychylność i aprobata takiego nastawienia również przez kierownictwo i pracowników administracyjno – obsługowych internatu znajduje odzwierciedlenie w estetycznym wystroju pokoi mieszkalnych i pomieszczeń wspólnego użytkowania, co zapewnia młodzieży korzystną atmosferę pobytu w internacie, dobre samopoczucie oraz możliwość racjonalnego wypoczynku, w swobodnym, zbliżonym do domowego nastroju. Znajduje odzwierciedlenie także w stylu bycia i wzajemnego obcowania, zgodnie z zasadami savoir vivre’u, w kontaktach wychowanków z pracownikami internatu, które w miarę wzrostu kultury współżycia i zgodności współdziałania stają się mniej formalne, a także w życzliwym ustosunkowaniu się pracowników internatu do ogółu młodzieży wychowywanej i wychowującej się w duchu poszanowania prawa, samorządności i tradycji dobrych obyczajów.
Zastosowane w placówce metody, techniki i formy działania opiekuńczo – wychowawczego, powinny służyć usamodzielnieniu i socjalizacji wychowanków. Rozwijać ich podmiotowość na tyle, żeby dawali sobie radę w różnych sytuacjach a jednocześnie brali pod uwagę podmiotowość innych osób oraz uznawane przez nich wartości.
Osiągnięcie względnej samodzielności życiowej wymaga przygotowania do pełnienia ról małżeńskich, rodzicielskich, zawodowych i społecznych.
W działalności opiekuńczo – wychowawczej ważna jest diagnoza. Powinna ona objąć grupę jako całość oraz wszystkie wchodzące w jej skład osoby, a także uwarunkowania środowiskowe. Poznawanie wychowanków stanowi warunek skutecznego działania opiekuna – wychowawcy.
Praca opiekuńczo – wychowawcza z grupą to rozwiązywanie problemów, niwelowanie negatywnych zachowań, działania profilaktyczne oraz realizacja celów jednostkowych i grupowych.
W placówkach opiekuńczo – wychowawczych istotna jest praca z grupą. Jest to zresztą znaczące ograniczenie pracy pedagogicznej, zwłaszcza, gdy grupy są liczne. Tylko dobry wychowawca potrafi w tych warunkach zastosować takie metody pracy grupowej, które jednocześnie indywidualizują oddziaływania.
Ważne jest tworzenie dobrej grupy, tzn. takiej, która rozumie swoje cele i zadania, jest spójna, sprawnie przebiega w niej komunikacja, podejmowanie decyzji i rozwiązywanie konfliktów, wszyscy czują się współodpowiedzialni za podejmowane wspólnie działania. Ponadto wychowawca wykorzystuje zdolności i umiejętności wszystkich osób i ich możliwości.
Szczególne walory ma praca opiekuńczo – wychowawcza w małych grupach: wzrasta udział w jej życiu udziału jednostki, mniejsze jest prawdopodobieństwo popełniania błędów, a silniejsze poczucie oparcia, pewności i aktywności.
Dobra komunikacja wewnątrz placówki, więzi i pozytywna atmosfera stanowią jednocześnie sprawdzony środek opieki i wychowania oraz ich pośredni cel.
To osobowe relacje w największym stopniu wyznaczają jakość opiekuńczo – wychowawczą placówki. Odzwierciedlają się one w dobrym samopoczuciu wszystkich członków społeczności, przywiązaniu, posiadaniu zaufanych osób, na których zawsze można polegać, wspólnym spędzaniu wolnego czasu.
Pozytywna atmosfera placówki sprzyja podnoszeniu efektywności działań pedagogicznych i służy wszechstronnemu rozwojowi podopiecznych.

Małgorzata Janiec – Wolańska
wychowawca internatu