Komunikacja werbalna i niewerbalna

Barbara Kamińska, Patrycja Kadula
1. Komunikacja niewerbalna i werbalna


Czas trwania zajęć: około 2x90 minut

Metody pracy: pogadanka, drama, zabawa ruchowa.

Pomoce edukacyjne: zasady pracy na zajęciach, kartki z twarzami wyrażającymi różne emocje, małe karteczki z wypisanymi różnymi emocjami


Część I
Komunikacja niewerbalna


CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA

„Z czym przychodzę na zajęcia?”

Uczestnicy siedzą w kole i po kolei opowiadają o minionym tygodniu. Każdy odpowiada na pytania „Co wydarzyło się dobrego w poprzednim tygodniu?”, „Czy jest jakaś zła rzecz, która się wydarzyła i chciałbyś o niej opowiedzieć”

Przypomnienie zasad pracy; punktacja

Każdy uczestnik odczytuje na głos jedną zasadę. Prowadzący przypominają także o punktacji, która będzie regularnie uzupełniana podczas każdych warsztatów.

Wprowadzenie do tematu

Grupa siedzi w kręgu. Prowadzący pyta ich „Co dla was znaczy słowo komunikacja?


CZĘŚĆ GŁÓWNA

Pogadanka

Prowadzący zadaje pytania szczegółowe i wyjaśnia pojęcia takie jak :
komunikacja werbalna
komunikacja niewerbalna
Prowadzący pyta co można pokazać za pomocą komunikacji niewerbalnej?

Ćwiczenie 1.

Uczestnicy otrzymują kartki i za zadanie mają napisać jak największą ilość emocji. Po kilku minutach odczytujemy nazwy emocji z kartek. Uczestnicy wypisują nazwy emocji na tablicy (lub kartonie umieszczonym na środku).

Ćwiczenie 2.

Rozpoznawanie emocji - Prowadzący pokazuje grupie losowo wybrane zdjęcia różnych ludzi (mogą być z gazet itp.), na których widnieją wyraźnie emocje i prosi wychowanków o nazwanie ich.

Ćwiczenie 3.

Kalambury emocji- Prowadzący dzieli grupę na trzyosobowe zespoły. Zadaniem zespoły jest pokazanie wylosowanej emocji bez słów, pozostałe drużyny muszą odgadnąć co zostało zaprezentowane.

RADOŚĆ
SMUTEK
ZŁOŚĆ
WSTYD
ZACHWYT
LĘK
WSTRĘT
ZADOWOLENIE
ULGA
NIECHĘĆ
BEZRADNOŚĆ

Podsumowanie zajęć

Prowadzący omawia punktację z zajęć. Potem przeprowadza rundkę „Z czym wychodzę z zajęć?”. Pyta uczestników co zapamiętali, co uważają za ważne.


Część II
Komunikacja werbalna

CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA

„Z czym przychodzę na zajęcia?”

Uczestnicy siedzą w kole i po kolei opowiadają o minionym tygodniu. Każdy odpowiada na pytania „Co wydarzyło się dobrego w poprzednim tygodniu?”, „czy jest jakaś zła rzecz, która się wydarzyła i chciałby o niej opowiedzieć”

Przypomnienie zasad pracy; punktacja

Każdy uczestnik odczytuje na głos jedną zasadę. Prowadzący przypominają także o punktacji, która będzie regularnie uzupełniana podczas każdych warsztatów.


CZĘŚĆ GŁÓWNA

Pogadanka

W jaki sposób do siebie mówimy, jakie możemy mieć style komunikacji.
Przedstawienie czterech postaw: uległej, agresywnej, manipulacyjnej i odważnej. (załącznik 1).

Ćwiczenie 1.

Podchodzi do Ciebie osoba w twoim wieku i prosi Cię o pożyczenie pieniędzy. Jak spróbujesz odmówić używając każdej z zaprezentowanych postaw. (drama, własne interpretacje wychowanków na temat postaw komunikacji) Jaki styl komunikacji jest Ci najbliższy i dlaczego? Omówienie wykonania zadania przez każdego z uczestników.

Pogadanka

Omawiamy jeszcze raz cztery style komunikacji, mówimy co było dobre
w prezentacjach, który uczeń najbardziej zbliżył się do tego czym one są.
Wprowadzamy pojęcie komunikatu odważnego FUKOZ
Komunikat FUKOZ, czyli jak mówić o swoich negatywnych emocjach w związku z czyimś niewłaściwym zachowaniem nie obrażając innych i zachowując własną godność.

• Wyjaśnić pojęcie korzystając z karty przyczepionej do tablicy:
F – fakty
U – uczucia
K – konsekwencje
O – oczekiwania
Z – zaplecze


Pomoc dla prowadzącego :
Fakty, czyli to co rzeczywiście zaobserwowaliśmy ("zobaczyłam", "usłyszałam", "poczułam"). Bez wyciągania pochopnych wniosków i snucia przypuszczeń. Po prostu nazwanie sytuacji. Słyszę, że rozmawiacie...
Uczucia, czyli to co towarzyszy faktom, co fakty wywołały. Nie ma potrzeby o nich mówić w sytuacjach oficjalnych ( np. szkoła). Mówimy o nich w relacjach z bliskimi.
Konsekwencje, czyli następstwa istotne z naszego punktu widzenia „dlatego zwracam się do Ciebie”,
Oczekiwania, czyli informacja o tym, czego chcemy ("oczekuję", "zależy mi na", "liczę na to, że"). Ważne, żeby był to komunikat "ja", a nie rozkaz....oczekuję, że skończycie rozmowy...
Zaplecze, czyli nasz argument. Zaczyna się od słowa "bo" i uzasadnia nasze oczekiwania. ....”bo w kontrakcie zobowiązaliście się do słuchania nauczyciela podczas lekcji.”
Zaplecze jest konieczne, jeśli go nie ma, trzeba je najpierw zbudować (zanim przystąpi się do formułowania oczekiwań). Czyli np. zawrzeć ten kontrakt, podpisać umowę.


Ćwiczenie 2.

Kartki do pracy grupowej i sformułowania reakcji słownej zgodnie z tym komunikatem:
1. Rodzice kolejny raz każą cię za kłótnię z bratem, chociaż ty uważasz, że to on zaczął i był winny całej sytuacji. Rodzice cię nie słuchają.
2. Kolega, którego uważałeś za dobrego kumpla przyłącza się do grupy chłopaków, którzy złośliwie przerzucają się twoim plecakiem. Po lekcjach podchodzi do ciebie, jakby nic się nie stało.
3. Tydzień wcześniej dałeś koledze ściągnąć pracę domową. Miałeś
z tego powodu nieprzyjemności bo zauważył to Twój nauczyciel. Dziś ten sam kolega znów prosi cię o zeszyt.

Prowadzący omawia wyniki pracy Grupy.

Podsumowanie zajęć

Prowadzący omawia punktację z zajęć. Potem przeprowadza rundkę „
Z czym dziś wychodzę z zajęć?”. Pyta uczestników co zapamiętali, co uważają za ważne.

Komentarz: Powyższe zajęcia przy wykonaniu wszystkich ćwiczeń szczegółowo zajmują około 2x 90min. Grupa uczniów klas IV-VI wymaga przeplatania zajęć zabawami ruchowymi lub relaksacyjnymi. Kilka propozycji możliwych do wplecenia w zajęcia w załączniku 2.
Notatki z pogadanek zapisywane są na bieżąco na tablicy.


Załącznik 1.
Style komunikacji

Załącznik 2.

„Sałatka owocowa – zabawa”

Wszyscy siedzą na krzesłach w kręgu. Prowadzący stoi wewnątrz kręgu , dzieli uczestników na równe grupy, które od tej chwili są zbiorami owoców. Prowadzący wymienia grupy owoców np. śliwki i jabłka, wtedy osoby przyporządkowane do tych nazw owoców muszą szybko zamienić się miejscami. Na hasło sałatka owocowa wszyscy zamieniają się miejscami ( miejsc jest o jedno mniej niż uczestników zabawy). Osoba pozostająca bez miejsca siedzącego staje się prowadzącym.

„Płynie rzeczka – masaż”

Masujemy plecy partnera przy muzyce, do słów wiersza:
„ Płynie, płynie rzeczka,
idzie pani na szpileczkach,
idzie słoń, idą słonie,
idzie koń, idą konie,
świecą dwa słoneczka,
płynie strumyk,
pada deszczyk
czujesz dreszczyk?”

„Nadajnik”

Dzielimy dzieci na trzy grupy. Jedna to nadajnik, druga odbiornik, trzecia zagłuszacz. Dzieci będące w grupie zagłuszaczy, ustawiają się pomiędzy nadajnikiem a odbiornikiem. Zadaniem nadajnika jest wykrzyczenie informacji (mogą to być przysłowia). Odbiornik musi tę informację odebrać i zrozumieć. Zagłuszacz robi wszystko, by zagłuszyć nadajnik, tak aby odbiornik nie zrozumiał informacji.