Ponadczasowy charakter wiersza "Który skrzywdziłeś" - scenariusz lekcji

Ponadczasowy charakter wiersza „Który skrzywdziłeś” Czesława Miłosza

CELE:
uczeń
- poznaje wiersz Czesława Miłosza „Który skrzywdziłeś”
- umie określić typ liryki,
- potrafi czytać interpretacyjnie,
- potrafi rozpoznawać wartości i je nazywać,
- potrafi analizować wiersz ze względu na jego budowę,
- szanuje .

METODY: pogadanka, praca z tekstem, praca indywidualna i zespołowa

PRZEBIEG LEKCJI:
1. Odczytanie zamieszczonego w podręczniku fragmentu z Ewangelii św. Mateusza 18,6 (Lecz kto by się stał powodem upadku jednego z tych małych, którzy wierzą we mnie, takiemu lepiej byłoby kamień młyński zawiesić u szyi i utopić go w otchłani morskiej. Pytanie o to, jak uczniowie rozumieją słowa Biblii. Poszukiwanie w historii i literaturze przykładów krzywdzenia „tych, którzy wierzyli”.
2. Wysłuchanie recytacji wiersza Czesława Miłosza „Który skrzywdziłeś”.
3. Wyodrębnienie postaci, o których mowa w wierszu. Charakterystyka i ustalenie relacji między nimi.

Krzywdziciel – „ten, który skrzywdził”:
­ zły (zadaje cierpienie innym),
­ okrutny (krzywdzenie drugiego człowieka daje mu satysfakcję, poczucie własnej wartości, nieograniczoność władzy)
­ żądny pochlebstw (otacza się pochlebcami),
­ amoralny, bez zasad moralnych (wartości dobra i zła zostały przez niego przemieszane, zło stało się dobrem, dobro złem).

Poplecznicy – „gromada błaznów”:
­ schlebiający, służalczy nadskakujący (kłaniają się uniżenie przed despotą, wykuwają na jego cześć medale, wychwalają go, ślepo podporządkowują się jego woli, płaszczą się przed nim),
­ bojaźliwi, tchórzliwi (owładnięci strachem nie mają odwagi przeciwstawić się tyranowi w obawie o własne życie).

Człowiek skrzywdzony – „człowiek prosty”:
­ bez dodatkowych informacji, podany jest tylko jeden epitet: „człowiek prosty”

Poeta
­ stwierdza groźne, że nie ma wybaczenia dla krzywdziciela. Zwraca się z ostrzeżeniem bezpośrednio do tego, który posługując się terrorem, krzywdzi prostych, zwykłych ludzi. Przestrzega proroczo, że nadejdzie taki dzień, kiedy zostanie on ukarany – „Lepszy dla ciebie byłby świat zimowy/ i sznur i gałąź pod ciężarem zgięta”;
­ jest antagonistą krzywdziciela (antagonista – osoba występująca przeciw komuś, zwłaszcza przeciwnik w jakimś sporze), nie zgadza się na tyranię, zbrodnie przeciw ludzkości. Jest groźny dla tyrana, dla sprawowanej przez niego absolutnej władzy;
­ potępia klakierów, dzięki którym krzywdziciel może sprawować swą władzę, gdyż to oni, sławiąc ciemięzcę („Cnotę i mądrość tobie przypisując/ Złote medale na twoją cześć kują”), dodają mu siły;
­ współczuje człowiekowi prostemu, bierze go w obronę, spisuje nieprawość krzywdziciela i przypomina wszystkim o nich;
­ przyjmuje rolę sprawiedliwego i obiektywnego sędziego, zapisującego wszelkie akty terroru i przemocy.

4. Rozmowa o krzywdzicielu, próba ustalenia, z jakich czasów pochodzi. Zwrócenie uwagi na ponadczasowość poetyckiego portretu tyrana. Uczniowie podają przykłady reżimów rządzonych przez despotycznych i amoralnych władców.

5. Nauczyciel przywołuje kontekst historyczny, czas, w którym Miłosz napisał swój wiersz. Odniesienie treści do osobistych doświadczeń poety. Stwierdza, że mamy do czynienia z poetą moralistą, który w swym monologu, kierowanym do krzywdzonego, zawiera jednocześnie jednoznaczny osąd moralny. Jego słowa obnażają zło, budzą z uśpienia moralnego. Jasno tez zostają określone zadania poety - czujne i bezkompromisowe śledzenie zbrodni tyranów, stawanie w obronie poniżonych, świadczenie prawdy.

6. Notatka:
Wypowiedzi podmiotu lirycznego możemy odnieść do konkretnej rzeczywistości:
- Lęk większości przed mniejszością;
- Ograniczenie swobód obywatelskich;
- Niszczenie postępu.
Z podobnymi sytuacjami spotkaliśmy się :
- Włochy – Mussolini,
- Niemcy – Hitler,
- Rosja – Stalin
Wypowiedzi podmiotu lirycznego „Który skrzywdziłeś człowieka prostego śmiechem nad krzywdą jego wybuchając” interpretujemy jako zwrot „ty” lirycznego, który wyrządza krzywdę prostemu człowiekowi.
„Człowiek prosty” jest uosobieniem wszystkich ludzi. „Krzywdziciel” to jednostka dokonująca aktu przemocy. Ten, który krzywdzi ma wokół siebie gromadę klakierów i lizusów przyznających mu rację i wspomagających go swoimi działaniami, ale kieruje nimi bardzo często strach przed władzą krzywdziciela.
W wierszu „Który skrzywdziłeś” Czesław Miłosz występuje przeciwko wszelkim przejawom światowego totalitaryzmu, ponieważ jest on skierowany przeciwko człowiekowi. Jednocześnie grozi władzy totalitarnej, aby nigdy „Nie czuła się bezpieczna”, bo zawsze znajdą się ludzie, którzy bez względu na konsekwencje będą dążyć do wolności i postępu.

7. Praca domowa: Wyjaśnij pojęcie TOTALITARYZM