Odstępstwa od stosunków mendlowskich w krzyżówkach jednogenowych. Lekcja genetyki (zakres rozszerzony)

LEKCJA GENETYKI DLA LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO

Temat: Odstępstwa od stosunków mendlowskich w krzyżówkach jednogenowych.

Cel ogólny:

Poznanie odstępstw od stosunków mendlowskich w dziedziczeniu cech.

Cele operacyjne:

Uczeń:
• Zna pojęcia: dominacja niepełna, kodominacja, plejotropia,
• Wyjaśnia na czym polegają w/w zjawiska,
• Rozwiązuje zadania tekstowe dotyczące wprowadzonych pojęć genetycznych.

Metody pracy:
Elementy wykładu, pogadanka, ćwiczenia

Środki dydaktyczne:
Kopie zadań tekstowych

Przebieg lekcji:

Faza wprowadzająca:
• Czynności organizacyjne,
• Sprawdzanie wiadomości uczniów z poprzednich lekcji:
- przypomnienie pojęć: cecha sprzężona z płcią, heterogametyczność męska i żeńska.
- rozwiązywanie zadania tekstowego sprawdzającego wiadomości i umiejętności z lekcji ostatniej (zał.1)

Faza realizacji:
• Wprowadzenie nowych pojęć: niepełna dominacja alleli, kodominacja, plejotropia (notatka w zeszycie zał. 2),
• Wyjaśnienie na czym polegają wymienione zjawiska,
• Sprawdzenie czy uczniowie rozumieją odstępstwa od stosunków mendlowskich,
• Rozdanie kopii zadań do ćwiczeń poznanych zjawisk genetycznych (zał. 3),
• Samodzielna praca uczniów,
• Rozwiązanie zadań na tablicy (ochotnicy).

Faza podsumowująca:
• Ocena aktywności uczniów,
• Powtórzenie nowych pojęć zadanie domowe (zał. 4).


Załącznik 1

Ustal czy córki pary rodziców o następujących fenotypach mogą być daltonistkami:
Matka XDXd, ojciec XdY. Swoją odpowiedź uzasadnij odpowiednia krzyżówką genetyczną.


Załącznik 2

Dominacja niepełna – zjawisko polegające na tym, że allele warunkujące dwie przeciwstawne odmiany jednej cechy dają razem efekt fenotypowy w postaci cechy pośredniej np. z roślin o kwiatach białych i roślin o kwiatach czerwonych wyrosną rośliny o kwiatach różowych.

Kodominacja (współdominowanie)- zjawisko polegające na tym, że allele warunkujące dwie przeciwstawne odmiany jednej cechy dają razem efekt fenotypowy w postaci mozaiki tych odmian np. z roślin o kwiatach białych i roślin o kwiatach czerwonych wyrosną rośliny o kwiatach białych w czerwone plamki. Heterozygota ma równoważne allele i każdy z nich wykształca swoją wartość cechy.

Plejotropia (plejotropizm)- zjawisko polegające na tym, że jeden gen może przejawiać się w postaci wielu efektów fenotypowych, np. albinizm warunkowany przez jeden gen powoduje efekt fenotypowy zarówno w skórze, we włosach jaki tęczówkach.

Załącznik 3

Zad. 1 Dominacja niepełna

Pewna roślina o kwiatach różowych jest heterozygotą o genotypie KBKC -(zapis graficzny - duże K z indeksem górnym B i duże K z indeksem górnym C). Jeden allel warunkuje barwę białą drugi czerwoną. Podaj przewidywany stosunek fenotypów pokolenia F1 z krzyżówki heterozygoty z homozygotą o kwiatach czerwonych.

Zad. 2 Kodominacja

Barwa kwiatów pewnego gatunku petunii zależy od dwóch genów: PB –kwiaty białe i PF-kwiaty fioletowe. Rośliny o genotypie PBPF są białe nakrapiane fioletowo. Przedstaw krzyżówkę genetyczną petunii o kwiatach białych i fioletowych. Określ fenotyp pokolenia F1 i stosunek fenotypów F2.

Zad. 3 Plejotropia

Gen A wpływa jednocześnie na dwie cechy u myszy: na barwę sierści i żywotność zarodków. Allel barwy żółtej – A dominuje nad allelem barwy szarej – a. Gen A w układzie homozygotycznym jest letalny czyli powoduje śmierć we wczesnym etapie rozwoju płodowego myszy. Przedstaw rozkład fenotypów w pokoleniu pierwszym, które powstało ze skrzyżowania dwóch żółtych myszy.


Załącznik 4
Zadanie domowe

1.Gen warunkujący silne owłosienie łodyg u pomidorów jest dominujący i w stanie homozygotycznym jest letalny. Skrzyżowano dwie heterozygoty. Podaj rozkład genotypów i fenotypów w pokoleniu pierwszym.

2.Gen G występuje w dwóch jednakowo silnych odmianach. Jedna z nich odpowiada za kare (ciemnobrązowe) umaszczenie u koni, druga za siwe. W wyniku ich kodominacji pojawia się u koni umaszczenie dereszowate (siwe w brązowe plamy). Przedstaw możliwy fenotyp źrebiąt z następującej pary: dereszowata klacz i siwy ogier.