Edukacja wychowania fizycznego z metodyką

W kształceniu i wychowaniu fizycznym, osiągnięcie celu dydaktycznego i wychowawczego zależy od wyboru odpowiedniego sposobu postępowania, czyli od zastosowania właściwych metod.
S. Strzyżewski pisze, że metoda kształcenia i wychowania fizycznego to:
„wyodrębniony sposób postępowania wychowawcy, polegający na wywieraniu określonego wpływu na aktywność wychowanka związaną z dokonywaniem zmian w strukturze ciała i jego funkcjach fizjologicznych, zdobywaniem wiadomości, kształtowaniem umiejętności i nawyków związanych z kulturą fizyczną oraz urabianiem pozytywnych postaw wobec niej.”
Klasyfikacja metod według S. Strzyżewskiego jest następująca:
1. Metoda naśladowcza- ścisła
2. Metoda zadaniowa- ścisła
3. Metoda programowanego uczenia się
4. Metoda zabawowa- naśladowcza i zabawowa- klasyczna
5. Metoda bezpośredniej celowości ruchu
6. Metoda programowanego usprawniania się
7. Metoda ruchowej ekspresji twórczej
8. Metoda problemowa.

1. Metoda naśladowcza-ścisła.
Polega na ścisłym odtwarzaniu (reprodukowaniu) demonstrowanego wzorca ruchowego. Stosuje się ją w przypadku wyuczania czynności ruchowych. Metodą tą można w stosunkowo krótkim czasie osiągnąć dobre efekty w nauczaniu. Każde ćwiczenie, czy też bardziej złożona czynność ruchowa jest tu ściśle określona i ma tylko jedno rozwiązanie.
Czynności nauczyciela polegają na dokładnym demonstrowaniu i objaśnianiu nauczanych ćwiczeń, wydawaniu komend, stosowaniu środków akustycznych, na korygowaniu popełnianych błędów, ubezpieczaniu i ocenianiu. Czynności motywujące ograniczone są jedynie do nagradzania i karania.
2. Metoda zadaniowa- ścisła.
Ma zdecydowaną przewagę nad metodą naśladowczą, ponieważ uczeń w wyniku odpowiednich działań nauczyciela znajduje się w sytuacji zadaniowej, jest wewnętrznie umotywowany. To stawianie ucznia w sytuacji zadaniowej odbywa się poprzez uświadomienie mu stanu nieumiejętności, braków w sprawności itp. Nauczyciel uświadamia uczniom cel ćwiczeń i przekonuje ich jego osiągania. W ten sposób zadania lekcji stają się osobistymi, wewnętrznie akceptowanymi zadaniami dla uczniów.
3. Metoda programowanego uczenia się.
Istotą tej metody jest samodzielne uczenie się określonego zadania ruchowego usprawniania się według przygotowanego przez nauczyciela programu w postaci broszury lub tablic poglądowych z odpowiednimi instrukcjami. W porównaniu z poprzednimi metodami, uczniowi pozostawia się tu pewną swobodę w uczeniu się i usprawnianiu. Dużą rolę odgrywa w tej metodzie samokontrola i samoocena ucznia. Metoda ta jest zalecana w nauczaniu technik sportowych i stosowana jest głównie w treningu sportowym. Metoda programowego usprawniania funkcjonuje na podobnych zasadach. Programowanie zadań usprawniających jest czynnością znacznie łatwiejszą niż programowa
zadań dotyczących nauczania techniki ruchu i nie wymaga od ucznia większego wysiłku intelektualnego.
4. Metoda zabawowa- naśladowcza i zabawowa- klasyczna.
Stosując tę metodę opieramy się na wyobrażeniach zdobytych przez dzieci w wyniku obserwacji lub na wyobrażeniach wywołanych przez nauczyciela. Wywołana w ten sposób czynność ruchowa będzie odbiciem tego, co się w wyobraźni dziecka dokonało pod wpływem bezpośredniej obserwacji lub informacji nauczyciela. Ruchy wykonane przez dzieci nie muszą być ścisłym od tworzeniem zaobserwowanych w życiu czynności. Trzeba dać dzieciom dużo swobody w interpretowaniu tych czynności i nie hamować ich inicjatywy i fantazji.
W dydaktyce wychowania fizycznego wyróżnia się dwie odmiany tej metody, a mianowicie: metodę zabawowo-naśladowczą, związaną z gimnastycznymi formami ruchu i metodę zabawową klasyczną, związaną z zabawami i grami ruchowymi.
5. Metoda bezpośredniej celowości ruchu.
Istota jej polega na wykonywaniu przez ucznia szeregu postawionych zadań, stanowiących dla niego bezpośredni, zrozumiały i zwykle atrakcyjny cel. W rzeczywistości jednak celem jest nie wykonanie postawionego zadania ruchowego, lecz aktywność ruchowa, która mu towarzyszy i przede wszystkim jej efekty. Spełnione tu zostają równocześnie głębsze cele, znane często tylko nauczycielowi. Występuje tu więc motywowanie pośrednie, gdyż zadania mają charakter pomocniczy, to znaczy, że ich wykonanie jest potrzebne dla osiągnięcia jakiegoś innego, szerszego i ważniejszego celu.
6. Metoda programowanego usprawniania się.
Istotą tej metody jest samodzielne uczenie się określonego zadania ruchowego usprawniania się według przygotowanego przez nauczyciela programu w postaci broszury lub tablic poglądowych z odpowiednimi instrukcjami. W porównaniu z poprzednimi metodami, uczniowi pozostawia się tu pewną swobodę w uczeniu się i usprawnianiu. Dużą rolę odgrywa w tej metodzie samokontrola i samoocena ucznia. Metoda ta jest zalecana w nauczaniu technik sportowych i stosowana jest głównie w treningu sportowym. Programowanie zadań usprawniających jest czynnością znacznie łatwiejszą niż programowanie zadań dotyczących nauczania techniki ruchu i nie wymaga od ucznia większego wysiłku intelektualnego.
7. Metoda ruchowej ekspresji twórczej.
U podstaw tej metody leży naturalna ruchliwość i naturalny styl motoryki dziecka. Każde dziecko charakteryzuje się szczególną skłonnością do wyrażania swoich stanów psychicznych, nastrojów i uczuć za pomocą ruchu. Dlatego też należy dawać dzieciom jak najwięcej okazji do spontanicznego wyrażania siebie i do kształtowania form ruchowych. Możliwości takie daje ta metoda. Stosowanie jej wymaga od nauczyciela dużej inicjatywy w doborze zadań. Nauczyciel określa zadania, pozostawiając uczniom całkowitą swobodę sposobu ich wykonania. Ćwiczącym należy powiedzieć, co mają robić, natomiast jak mają to wykonać powinno zależeć od ich inwencji twórczej, pomysłowości, fantazji, poczucia estetyki i nabytych doświadczeń ruchowych. Pokaz staje się zbędny. Stosować go można jedynie wtedy, gdy uczniowie wykazują słabą wyobraźnię i pomysłowość i gdy chętnie kopiują ruchy i gesty swoich kolegów.
8. Metoda problemowa.
Stosowana jest również w wychowaniu fizycznym. Najogólniej mówiąc, polega na stwarzaniu w procesie lekcyjnym sytuacji problemowych, w których zachodzi konieczność opracowania przez ucznia projektu działań wobec postawionego zadania ruchowego. Mamy tu więc do czynienia z poszukiwaniem, przewidywaniem wyniku, projektowaniem działań, rozwiązywaniem zadania problemowego, tworzeniem modelów rozwiązań i korygowaniem ich.
W zależności od poziomu informacji zawartych w sytuacji problemowej wyróżnia się zadania otwarte i zamknięte. W pierwszych zadaniach poziom informacji jest bardzo niski, uczeń nie posiada żadnych danych o możliwościach rozwiązań. W drugich uczeń posiada pełen zbiór możliwych rozwiązań. Trudność polega na wybiorze jednego z nich.
W wychowaniu fizycznym często występują takie sytuacje problemowe, w których uczeń musi podejmować decyzje, choć nie są mu znane informacje, które pozwalają na ocenę ich słuszności i skutków. Ma to miejsce w grach, w których uczeń ciągle staje przed problemem i musi decydować jaką przyjąć taktykę w zmieniającej się ciągle sytuacji. Dlatego gra, jak się wydaje, stanowi formę pośrednią między zabawą a zadaniem problemowym.
Wyżej wymienione metody mogą sprostać trudnemu zadaniu, jakim jest
wszechstronne kształcenie ciała i osobowości wychowanków. I choć są one różne, to jednak zasadniczo nie kolidują ze sobą i mogą istnieć obok siebie, a nawet w pewnym stopniu uzupełniać się.