Potrzeba aktywizacji ucznia

Metoda w nauczaniu to systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, który umożliwia osiągnięcie celów kształcenia.
Istnieje wiele definicji metody. W „Słowniku Języka Polskiego” słowo to jest wyjaśniane w następujący sposób: „metoda – świadomie i konsekwentnie stosowany sposób postępowania dla osiągnięcia określonego celu, zespół czynności i środków”.
W innym źródle odnajdujemy pochodzenie tego wyrazu: od greckiego słowa „methodos” i oznacza drogę postępowania i sposób poszukiwania w dochodzeniu do prawdy. Jest właściwą drogą obierana przez nauczyciela, a wypadku nauczania religii przez katechetę dla osiągnięcia zamierzonego celu.
Metoda to sposób postępowania przy zdobywaniu wiadomości i umiejętności, nadających się do stałego powtarzania. Metody nie należy utożsamiać z techniką lub strategią nauczania. Pierwsza jest to przepis na organizację sytuacji dydaktycznej; dotyczy zwykle fragmentu (uczenia się) metody. Natomiast strategia nauczania to cele, środki, metody wykorzystane w procesie dydaktycznym dla osiągnięcia jak najlepszych rezultatów kształcenia.
Metoda jest to również wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczyciela i uczniów realizowanych świadomie w celu spowodowania zamierzonych zmian w osobowości uczących się, zwłaszcza w sferze intelektualnej, moralnej, emocjonalnej i estetycznej.
Dla katechetów dzisiaj, podobnie jak dla wszystkich współczesnych pedagogów ważny jest proces aktywizacji uczniów. Aktywność ucznia jest zagadnieniem będącym dziś w centrum zainteresowania współczesnej psychologii i pedagogiki. Kościół w swoim nauczaniu mocno podkreśla, że katolik powinien korzystać ze zdobyczy nauki i czerpać z niej to, co pozwala pogłębić jego osobisty kontakt z Bogiem.
Aktywność można określić jako stan, zdolność czy też dyspozycję organizmu żywego do czynnego reagowania wewnątrz siebie a także wobec otoczenia. W znaczeniu biologicznym jest to działanie organizmu w celu zaspokojenia potrzeb życiowych, jak podaje W. Okoń w Słowniku pedagogicznym.
Jedno z wielu wyjaśnień terminu „aktywizacja” znajduje się w Słowniku wyrazów obcych, gdzie pod tym hasłem czytamy: „z łacińskiego activus = czynny, wzmożenie, ożywienie działalności. Uwzględniając etymologie słowa, możemy stwierdzić, że metody aktywizujące są technicznymi sposobami przekazywania informacji, pogłębienia refleksji, pobudzenia myślenia, ukierunkowania na osobowy rozwój.
Nieco inne spojrzenie na problem aktywności rzuca M. Finke, wprowadzając pojęcie kreatywności.
Jest to zdolność i gotowość do nowych, niekonwencjonalnych rozwiązań problemów, a także do nie nawykowego zachowania. Zakłada twórczą wolność, umożliwia spontaniczne działania, uwalnia od przymusu i prowadzenia na pasku. Kreatywność jest zdolnością i gotowością do nowego, do czegoś innego. Nie zadowala się samą recepcją i tylko odtwarzaniem tego, co już istnieje, jest wobec aktualnego stanu krytyczna i pragnie go ulepszać. Kreatywność jest warunkowana wolnością. Im większa wolność, tym lepsza zdolność do spontanicznych reakcji, tym większa gotowość do działań twórczych.
Próbę zdefiniowania aktywizacji w procesie nauczania podejmuje również M. Śnieżyński, wyjaśniając, że jest to „zespół świadomych oddziaływań nauczycielskich, które wspomagane odpowiednimi właściwościami psychofizycznymi uczniów oraz sprzyjającymi warunkami obiektywnymi – pozwalają wyzwolić lub zintensyfikować aktywność dzieci i młodzieży. Zdaniem tego autora na aktywizację wpływają następujące czynniki:
• odpowiednio przygotowany merytorycznie i metodycznie nauczyciel, dojrzały osobowościowo i będący dla uczniów autorytetem
• uczniowie tzn. ogół ich predyspozycji psychofizycznych, poziom intelektualny
• warunki obiektywne na które nauczyciel nie zawsze ma wpływ np. złe programy i podręczniki, brak podstawowych środków dydaktycznych.
Aktywność własna jednostki stanowi istotny element rozwoju osobowości człowieka. Jednostka aktywna w toku działania dokonuje zmian nie tylko w środowisku, ale także a sobie: uczy się nowych form zachowania, rozwija i kształtuje siebie. W przypadku, gdy zostanie zaniedbany proces rozwijania aktywności, rodzą się różnorodne postawy bierności jak lenistwo, brak sumienności, a nawet bierność ujawniająca się w przekonaniu o własnej nieudolności. Przejawia się ona w funkcjonowaniu organizmu pod względem fizycznym i psychicznym. Z kolei w katechizacji może oznaczać czynne i twórcze podejście do realizowanych katechez. Jest także objawem podmiotowego traktowania katechezy i dobrego poczucia odpowiedzialności za jej realizację.