Terapeutyczna rola szkoły szpitalnej

TERAPEUTYCZNA ROLA SZKOŁY SZPITALNEJ.

Szkoły specjalne istniejące przy dziecięcych szpitalach dla dzieci pełnią wiele funkcji. Obok oczywistych zadań dydaktycznych i wychowawczych pojawia się rola terapeutyczna.
Dziecko przyjmowane jest do szpitala po diagnozie lekarskiej stwierdzającej chorobę i konieczność umieszczenia w placówce leczniczej: szpitalu lub sanatorium. Dla dziecka i jego opiekunów jest to wielki stres. Zadaniem pedagogów i nauczycieli jest zaopiekowanie się dzieckiem i jego bliskimi, aby ten stres zmniejszyć. W przypadku krótkotrwałej choroby, po pierwszych trudnych dniach w roli pacjenta zaczyna się niepokój o zaległości w nauce wynikające z nieobecności w szkole. W tym momencie wkraczają nauczyciele z propozycją uzupełnienia braków wiedzy, „dogonienia” rówieśników ze szkoły.
Zajęcia w szkole szpitalnej prowadzone są według planu lekcji, który otrzymuje każdy uczeń, może pracować ze swoimi podręcznikami, lub korzystać z podręczników będących własnością szkoły. Lekcje prowadzone są indywidualnie, jeśli dziecko nie może opuszczać łóżka, lub w grupach w świetlicy. W drugim wypadku lekcja ma formę wielotematycznej i wymaga od nauczyciela orientacji w programach nauczania, organizacji czasu dla każdego ucznia i dużej podzielności uwagi. Indywidualna praca z uczniem pozwala szybko rozpoznać braki wiedzy, ustalić tempo zajęć, sprawdzić realne postępy w nauce. Efektywna, w miarę możliwości psychofizycznych możliwości dziecka, nauka daje mu poczucie satysfakcji, uspokaja wobec perspektywy zaległości szkolnych. Zajęcia szkolne, choć czasem są zaskoczeniem, biorąc pod uwagę warunki szpitalne, dają dziecku poczucie „normalności”, że pomimo choroby, rozłąki z kolegami ma zajęcia szkolne i uczy się tak, jak oni. Wpływa to pozytywnie na stan psychiczny dziecka, oddala myśli o chorobie i wspomaga proces powrotu do zdrowia. Ważna jest też perspektywa uzyskania ocen i zaświadczenia potwierdzającego naukę w czasie pobytu w szpitalu. Motywuje to dzieci i daje dobre efekty wychowawcze.
W sytuacji choroby przewlekłej, pobytu w sanatorium lub terapii związanej z wielokrotnymi pobytami w szpitalu możliwość nauki w trakcie leczenia ma olbrzymie znaczenie w procesie powrotu do zdrowia. Współpraca i wsparcie lekarza prowadzącego namawiającego do nauki daje dziecku nadzieję w skuteczność terapii. Oczywiście konieczne jest wcześniejsze omówienie z personelem medycznym stanu zdrowia dziecka, jego możliwości wysiłku i ewentualny wpływ leków na proces nauczania. Uczniowie pozostający długo w szpitalu mają bardzo silną motywację do nauki. Perspektywa opanowania materiału nauczania, zdania do następnej klasy sprzyja pracy dydaktycznej i poprawia kondycję psychiczną dziecka, co ma ogromne znaczenie w procesie leczenia. Dziecko uczące się mimo niekomfortowych warunków pracy odnajduje wiarę w siebie, co bardzo sprzyja procesom powrotu do zdrowia.

Oceny, które uzyskują uczniowie, są wypadkową: posiadanej wiedzy, ich wysiłku w przyswajaniu nowych treści nauczania, możliwości pracy organizmu w chorobie i wpływu leków oraz trudnych warunków pracy w warunkach szpitalnej rzeczywistości. Rzetelna ocena pracy ucznia w szkole szpitalnej musi uwzględnić wszystkie aspekty temu towarzyszące. Ocenianie musi mieć kontekst terapeutyczny, doceniający ogrom wysiłku dziecka uczącego się „mimo wszystko”, stąd być może fałszywe wrażenie zawyżania ocen. Na szczęście szkoły macierzyste uczniów coraz częściej wykazują duże zrozumienie wobec nowej sytuacji swojego wychowanka i akceptują oceny uzyskane przez ucznia-pacjenta.
Bardzo ważnym elementem nauki małego pacjenta jest postawa rodziców, którzy bardzo często towarzyszą dziecku w szpitalu. Reprezentują oni nieraz skrajne postawy. Od „dajmy mu spokój, przecież jest takie chore” do nakłaniającej do pracy mimo często fizycznej niemocy ucznia. Rola nauczyciela w obydwu tych skrajnościach jest bardzo trudna, wymaga częstych rozmów z uczniem i rodzicem, aby wypracować „złoty środek”. W takim działaniu odbywa się forma pedagogizacji rodzica, który też musi odnaleźć się w bardzo trudnej sytuacji. Należy uspokajać negatywne emocje, wskazać sposoby porozumienia się z dzieckiem i razem ustalić plan dalszych działań.
W sytuacjach trudnych, gdy stan zdrowia nie pozwala dziecku na lekcję programową, przeprowadza się z uczniem rozmowy terapeutyczne. Mają one swobodną formę, dotyczą tematów bliskich uczniowi ( zainteresowania, przyjaciele, ulubiona literatura, muzyka, film, podróże, ulubieńcy itd.). Nauczyciel z pewną praktyką dydaktyczno-wychowawczą szybko nawiąże kontakt z dzieckiem i „przemyci” nawet w swobodnej, z pozoru rozmowie, trochę programowych treści. Dziecku poprawia się nastrój, często wychodzi z apatii, nakierowanie myśli na pozytywne tory ma duże znaczenie, gdy walka z chorobą ma ciężki przebieg.
Praca nauczyciela w szkole szpitalnej to, reasumując, piramida działań. U podstawy jest oczywiście dydaktyka i wychowanie. Ale też spora doza psychologii i wyczucia, taktu. Ważna jest pewna dawka opiekuńczości, empatii. Wreszcie praca ta nie byłaby możliwa bez terapeutycznej dawki uśmiechu i poczucia humoru. Wszystkie te elementy pracy stanowią o skuteczności nauki i uzyskaniu pozytywnych efektów leczenia.
Marta Adamska-Ptaszek
Nauczycielka ZZS nr 87
W Warszawie