Technologie informacyjne - zagrożenie czy rozwój?

Technologie informacyjne - zagrożenie czy rozwój?

Ze względu na postęp technologii i środków przekazywania informacji w obecnych czasach, musimy dążyć do sprostania wymogom tych nowości. Aby nasze społeczeństwo mogło czuć się w pełni społeczeństwem informacyjnym, czyli nowatorskim, musimy edukować siebie i nasze dzieci w zakresie umiejętnego wykorzystywania i korzystania z nowości technologicznych.
Technologie informacyjne, a zwłaszcza media, mogą być zarówno wrogiem jak i przyjacielem nas wszystkich. Jednak najbardziej ich wpływom ulegają dzieci. Zatem, to dorośli powinni kontrolować i razem z najmłodszymi korzystać z mediów, by móc wspólnie omawiać problemy i razem komentować to, co się zdarzyło w przestrzeni wirtualnej. Jest to, jedynie właściwa droga do dobrego kontaktu i dobrego odbioru.
Technologie informacyjne wykorzystuje się w procesie edukacji do rozwijania i kształtowania osobowości dzieci. Media uczą, w jaki sposób, dzieci mają działać zarówno indywidualnie, jak i zespołowo. Tak jak telewizja, tak Internet, przynoszą ze sobą różnego rodzaju zagrożenia, ale pod okiem dorosłego dziecko może z niego wiele skorzystać. Dzięki multimedialnym programom można przeprowadzić u dzieci w szkole diagnozę i terapię pedagogiczną. Komputery, które są już w szkołach dosyć szeroko dostępne, pozwalają nauczycielom na bardziej indywidualne podejście do każdego ucznia, dzięki szerszej gamie interesujących programów komputerowych. Dzięki temu organizujemy dla każdego ucznia indywidualny tok nauczania, czyli dopasowujemy tempo pracy do potrzeb dziecka, co ma olbrzymie znaczenie w edukacji zintegrowanej. Również nauczyciel sam może dobrać sobie metodę i technikę pracy w zależności od tego, jakie potrzeby i umiejętności posiadają jego wychowankowie.
Wielu pedagogów uważa, że nie można osobno rozumieć nauczania i wychowania. Te dwa pojęcia występują razem i nierozłącznie, a zwłaszcza w edukacji zintegrowanej, a komputery sprzyjają łączeniu ich ze sobą. Dziecko ma wówczas możliwość wyboru tego, na co chce zwrócić szczególną uwagę, a zrezygnować z tego, co je w ogóle nie interesuje. Jednak w tym przypadku główną rolę odgrywa nauczyciel, który powinien wzbudzić zainteresowanie nauką, a także ukierunkować działania ucznia, wykorzystując różnorodność możliwości, jakie daje komputer. Do kształtowania rozwoju i osobowości dziecka wykorzystuje się takie media jak: książki, komputer (zwłaszcza gry dydaktyczne i Internet), filmy, encyklopedie. Jednak należy pamiętać, aby odpowiednio dopasować gry komputerowe, czy filmy, a także książki do wieku dziecka. To ono patrząc na bohatera wykreowanego przez świat fantazji, kreuje swój własny świat wartości. Należy, zatem zwrócić uwagę na pozytywne cechy bohaterów, bo tylko wtedy zapewnimy młodemu człowiekowi możliwość rozwoju i edukacji.
,,Komputerowe wspomaganie kształcenia, to działanie polegające wprowadzaniu komputerów do procesu kształcenia w celu podniesienia efektywności nauczania- uczenia się. Istotą jest usprawnianie procesu kształcenia poprzez wzbogacanie oraz podnoszenie jakości”(1).
W edukacji zintegrowanej dużą rolę odgrywa także relaks podczas zajęć, a więc możliwość wykorzystania komputera do słuchania muzyki relaksacyjnej, czy program do ćwiczeń relaksacyjno - oddechowych. Przysporzy to dzieciom ogromną radość i przyjemność, a szkoła będzie edukacją przez zabawę. ,,Bywa tak, że młodzi ludzie, oglądając jakieś fikcyjne sytuacje zapamiętują je i traktują jak realne fakty. Nawet perfekcyjnie skonstruowane koncepcje i programy kształcenia, same tego problemu zlikwidować nie mogą. Opiekun by podołać zadaniu, musi być wrażliwy na tego typu sprawy. Współpraca wychowawcy z dziećmi, obfituje w sytuacje sprzyjające wdrażaniu do rozróżniania informacji sprawdzonych i niepewnych, zdarzeń rzeczywistych i wyimaginowanych, analiz i interpretacji, propagandy, krytyki, reklamy, a także uczeniu na podstawie faktów, a nie sensacyjnych doniesień, formułowania osądów”(2) .
Rozwijający wpływ na użytkownika, poza komputerem, ma również sieć Internet, która może dostarczać dzieciom i młodzieży znacznej wiedzy. Jest ona również techniką, która ułatwia przyswajanie tej wiedzy. Wśród wielu narzędzi internetowych, szczególnie przydatna jest wyszukiwarka internetowa, która daje możliwości znalezienia tej partii wiedzy, której się poszukuje. ,,Korzystanie z komputera (Internetu) na zajęciach w szkole sprawia, że uczniowie, którzy nie radzą sobie z zapamiętaniem materiału, łatwiej nadrabiają zaległości. Niektóre komputerowe programy edukacyjne przygotowane są na podstawie specjalistycznych badań dotyczących technik przyswajania wiedzy. Dobrym przykładem jest program do nauki matematyki z serii Carnegie Learning, który zawiera zestawy interaktywnych pytań, oraz odpowiedzi, jak również ciekawą grafikę”(3) .
Wykorzystanie gier komputerowych w edukacji pozwala na wszechstronny rozwój dziecka, ale też uczy koncentracji. Tak więc, jeżeli w klasie znajduje się uczeń z nadpobudliwością psychoruchową, praca z komputerem pomoże nam tego młodego człowieka zainteresować. Dziecko skupia uwagę na tym, co robi, bo to, co robi jest ciekawe, a skoro coś jest ciekawe, to pobudza wyobraźnię. Również może u niego wzrosnąć poczucie własnej wartości, kiedy w grze komputerowej odniesie sukces i wygra. Użytkownik musi sobie jednak zdawać sprawę z tego, że komputer to nie tylko zabawka, ale bardzo przydatna rzecz do zdobywania wiedzy i ułatwiania pracy. Tą świadomość należy kształtować od najmłodszych lat. We wczesnej edukacji dzieci poznają części komputera i do czego one służą, zapoznają się przy tym z elementami informatyki. W programach, które wprowadzone są na zajęciach, nie może zabraknąć bogatej kolorystyki, symboli i geometrii. Komputer integruje ze sobą zajęcia. Dzieci wykorzystują go do nauki plastycznej, która usprawnia je manualnie, mogą projektować bez kartki i ołówka, ,,komputer na lekcjach języka polskiego lub obcego bardzo sprawnie i obiektywnie oceni pracę ucznia wyszukującego literkę, uzupełniającego wyraz brakującymi głoskami, bądź też sprawdzić prawidłowość użycia części mowy w odpowiednim czasie, osobie, zweryfikować poprawność zapisu, zapisać melodię w sposób graficzny, uczeń może sam zmieniać tonację i tempo melodii”(4). Można realizować pracę z różnych tematów i dziedzin życia rozwijając u dzieci koordynację wzrokowo – ruchowo - słuchową, logiczne myślenie, jak i orientację dziecka w przestrzeni. Jednak wielu autorów podkreśla, że technologia informacyjna taka jak komputer, nie może zastąpić pracy i roli nauczyciela, to on w dalszym ciągu ma być główną jednostką do edukowania i wychowywania dzieci.
Uczniowie wykorzystują też komputer do pracy samodzielnej, gdzie wykonują to, co chcą i to, na co mają ochotę, czyli wykazują się własnymi zainteresowaniami, następnie drukują efekty swojej pracy, co z kolei może stworzyć w zespole ciekawą gazetkę klasową, czy szkolną. Jak wiele uczy się młody człowiek jednocześnie odczuwając przyjemność, każdy uczeń jest zaangażowany w pracę, za pomocą edytorów tekstu i grafiki do pisania, dzieci same kontrolują zredagowane przez siebie teksty, używają do tego również programów malarskich.
,,Przy pomocy nauczyciela uczniowie mogą próbować łączyć wykonane w edytorze graficznym ilustracje z napisami w edytorze tekstu własnymi tekstami. Edytory stanowią źródło ciekawych ćwiczeń usprawniających percepcję wzrokową, orientację przestrzenną i sprawność manualną. Dzieci lubią wykonywać samodzielnie czarną kreską rysunki, które po wydrukowaniu i ewentualnej wymianie z kolegami należy jak najstaranniej pokolorować. Takie rysunki świetnie rozwijają orientację przestrzenną”(5).
Duże znaczenie ma również wykorzystanie komputera do prezentacji multimedialnych wykonywanych przez nauczyciela. Pozwala to na atrakcyjniejszą formę przekazywania informacji uczniom, mobilizuje do koncentracji spostrzeżenia, oraz ćwiczenia pamięci. Wykorzystanie Internetu w klasach młodszych, to przede wszystkim wyszukiwanie informacji na temat regionów, ekologii, czy też wiedzy o sławnych ludziach. Komputer daje dziecku możliwość korekty tego, co robiło, może ono poprawiać, zmieniać i wykonywać jeszcze raz. O zaletach programów komputerowych piszą G. Gregorczyk i W. Jochemczyk podkreślając trzy rodzaje aktywności, które określają jako: prosta nauka, rozwiązywanie problemów, aktywność kreatywna.
Prosta nauka rozumiana jest, jako aktywność, którą autorki nazywają edukacyjną. Uczeń zdobywa wiedzę o zmianach w przyrodzie, porach roku, ochronie środowiska, opanowanie liter alfabetu, poznaje technikę pisania i czytania, przyswaja dodawanie, odejmowanie, mnożenie i dzielenie.
Kolejna aktywność, to rozwiązywanie problemów - uczeń musi pokonać konkretne trudności, czyli poszukuje brakujących elementów określonej całości, lub ze znanych elementów tworzy całość, opisuje, rozwiązuje krzyżówkę, odnajduje brakujące liczby w grafie matematycznym, zadania tekstowe, układa z figur geometrycznych różne wzory, składa orgiami.
Aktywność kreatywna natomiast, polega na tym, że dziecko tworzy własne dzieło, czyli samo układa wierszyk, wymyśla zagadki, maluje farbami(6) .
Programy, które można wykorzystać do pobudzenia tego typu aktywności, to proponowane przez Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne gry dydaktyczne:
,,Klik uczy czytać”, ,,Klik uczy zasad ortografii”, ,,Klik uczy liczyć w zielonej szkole”, ,,Klik uczy śpiewać:, ,,Klik uczy zasad ruchu drogowego”. Przy zastosowaniu Internetu w edukowaniu dzieci z klas młodszych, można także skorzystać z portalu www.zabawy.pl, w którym można znaleźć zabawy takie jak: matematyczne, które świetnie wprowadzają dziecko w świat liczb i działań matematycznych. Poznaje cyfry, uczy się liczb, kształtuje pojęcie zbioru i podzbioru. Występuje tu ciekawa grafika i dźwięk. Można znaleźć gry językowe, w których jest nauka ortografii i pisowni. Występują też gry przyrodnicze i techniczne.
W Internecie istnieją również bardzo popularne strony WWW, które mogą stać się niezbędnym źródłem materiałów dydaktycznych zarówno dla ucznia, jak i nauczyciela. Zakład Technologii Kształcenia Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, tworzy specjalną witrynę dla edukacji wczesnoszkolnej, a jej częścią jest program Interkl@sa. Witryna ma na celu dostosowanie wszystkim podmiotom procesu edukacyjnego materiałów i wiadomości dydaktycznych i edukacyjnych. Realizuje również dwa projekty, które mają umożliwić posiadanie pracowni internetowej w każdej gminie i w każdym gimnazjum. Dzięki temu uczeń nawet sam może osiągnąć pozytywne efekty nauki, ponieważ sam może komponować swoją naukę. Dla nauczycieli stwarza świetny rynek wymiany informacji i nowych zadań, ponieważ nauczyciele wymieniają się swoimi pomysłami. Witryna zawiera wiele różnych możliwości kształcenia i doskonalenia się uczniów, nauczycieli i rodziców. Można na niej znaleźć gry i zabawy, prezentacje multimedialne nauczycieli, śpiewnik multimedialny, słownik z terminologią informatyczną, serwis edukacyjny, galerię rysunków.
Internet, to także źródło przekazu informacji w postaci: poczty elektronicznej, poczty głosowej, list dyskusyjnych, grup dyskusyjnych, biuletynów, publikacji w sieci, poprzez banki oprogramowania, serwisy informacyjne ogólnego przeznaczenia (WWW), informacyjne bazy danych, telekonferencje, wideokonferencje sieciowe. Dzięki tym sposobom można przesłać zwykły tekst, grafikę, obraz fotograficzny, muzykę, głos, dźwięki, animacje, obraz telewizyjny w czasie rzeczywistym.
Dzięki komputerowi i Internetowi praktycznie nie musimy wychodzić z domu, aby zobaczyć muzea, wystawy, dowiedzieć się czegoś, albo nawet wszystkiego o danym mieście, państwie. Mamy możliwość obejrzenia wideoklipu, filmu, przeglądać zbiory w bibliotece, czytać gazety i czasopisma.
Wśród technologii informacyjnej, wielkie znaczenie ma też film dydaktyczny. Udziela on przede wszystkim wskazówek edukacyjnych dla rodziców, nauczycieli, uczniom natomiast ukazuje rzeczywiste sytuacje, dzięki którym uczeń może je porównać do tego, co dzieje się wokół niego, a czego wcześniej nie dostrzegał. Taki film prowokuje do dyskusji i rozmowy, jak i też do rodzenia się ewentualnych możliwości rozwiązania problemu, u dzieci zaczyna uruchamiać się aktywność twórcza. Również można zaobserwować wzrost w telewizji liczby kanałów edukacyjnych. Dzieci dzięki nim kształcą się i poszerzają horyzonty swojej wiedzy. Kształcące są takie kanały jak: Discovery, Planete, Animals Planet, National Geographic.
Oprócz roli edukacyjnej, jaką pełnią TI, możemy również zaobserwować pewien wzrost niebezpieczeństwa przekazywanych informacji. Największe niebezpieczeństwo może nieść za sobą nieumiejętność korzystania z Internetu. W sieci znajduje się bardzo wiele informacji z całego świata, zarówno tych stymulujących, jak i tych, które stanowią zagrożenie. Dziecko może niepostrzeżenie przeniknąć do tego wirtualnego świata i uznać go za ten rzeczywisty. Również nadużywanie środków przekazu informacji zwłaszcza telewizora jak i komputera niesie za sobą wiele niebezpieczeństw. A. Hassa wymienia tutaj następujące:
,,- zagrożenia fizyczne - wady postaw, skrzywienia kręgosłupa, wady wzroku, uszkodzenia nerwów odpowiedzialnych za ruchy nadgarstka i dłoni;
- zagrożenia psychiczne - nerwice, lęki, lub w układzie nerwowym tzw. padaczka ekranowa; uzależnienia; zatracenie poczucia realizmu - wielokrotna śmierć bohaterów i możliwość ,,cudownych ozdrowień”;
- zagrożenia moralne - łatwy i niekontrolowany dostęp do informacji; negatywne postawy i zachowania, oraz schematyzm postępowania
- zagrożenia społeczne - wyizolowanie ze społeczności grupowej, anonimowość i przestępczość komputerowa
- zagrożenia intelektualne - bezkrytyczne zaufanie w możliwości komputera.
Przed współczesną szkołą stoi, więc niezwykle trudne zadanie ukształtowania człowieka w pełnym znaczeniu tego słowa; rozumnego, wrażliwego moralnie, uczciwego, ale i jednocześnie umiejącego świadomie i mądrze wykorzystać nowoczesne zdobycze cywilizacji w celu zdobywania i przekazywania informacji, komunikowania się i uczenia kształtowania wartości i postaw upowszechnienia kultury”(7).
Można, zatem stwierdzić, że rola, jaką pełni technologia informacyjna, daje naszemu społeczeństwu wiele możliwości i szans rozwoju. Dzięki TI tworzymy nowoczesne warunki poznawcze. Posługiwanie się TI, pozwoli też na zmniejszenie dystansu dzielącego Polskę z krajami Unii Europejskiej w kwestii dostępu Internetu do kształcenia.

1.J. Skrzypczak (red.), Popularna encyklopedia mass mediów, Poznań 1999, s. 253
2.J. Raczkowa, Wychowanie wobec ekspansji multimediów, ,, Problemy Opiekuńczo – Wychowawcze” 1995, nr 10, s. 21
3.Z. Płoszyński, Komputer w edukacji, ,,Edukacja” 2005, nr 2, s. 97
4.Tamże, s. 101
5.A. Hassa, Komputer w edukacji wczesnoszkolnej. Możliwości i ograniczenia, ,, Życie Szkoły” 2000, nr 9, s. 5
6.G. Gregorczyk, W. Jachemczyk, Komputer i małe dziecko, ,,Wychowanie w Przedszkolu” 1998, nr 1, s. 9
7.A. Hassa, dz. cyt., s. 7