"Bogurodzica" - myśl o życiu, chwale i duchowej jedności

A. INFORMACJE WSTĘPNE czas trwania: 1 jednostka lekcyjna
1. Data:
2. Klasa: I
Cele lekcji: Uczeń:
· wyjaśnia, jakie znaczenie miała Bogurodzica w historii narodu polskiego
· wyjaśnia, na czym polega idea pośrednictwa przedstawiona w Bogurodzicy
· wykorzystuje kontekst plastyczny w interpretacji hymnu (motyw Deesis)
· omawia artystyczny obraz Maryi ukazany w Bogurodzicy i przedstawia artystyczną formę jego kreowania
· rozumie pojęcia: idea pośrednictwa, Deesis, archaizm językowy
· wskazuje podstawowe cechy Bogurodzicy jako zabytku językowego
1. Metody:
· metoda oglądowa
· metoda podająca
· ćwiczenia praktyczne w analizie i interpretacji utworu literackiego
· heureza
5. Pomoce dydaktyczne:
· podręcznik dla klasy I liceum - Krzysztof Mrowcewicz, Przeszłość to dziś. Literatura, język, kultura. cz. I, Warszawa 2002.
· płyta z nagraniem Bogurodzicy
· plansza ze schematem graficznym ukazującym ideę pośrednictwa w Bogurodzicy
· seria książek z najpiękniejszymi modlitwami do Matki Boskiej i reprodukcjami przedstawiającymi Maryję (Wydawnictwo Podsiedlik-Raniowski)
· rękopis Bogurodzicy z 1408 roku
· druk Bogurodzicy ze „Statutów” Jana Łaskiego
B. STRUKTURA LEKCJI
1. Nawiązanie do tematu
a) Nauczyciel podaje uczniom temat lekcji, zapoznaje ich z planem zajęć, określa podstawowe cele lekcji.
2. Opracowanie tematu
a) Krótka pogadanka na temat roli modlitwy w życiu człowieka
b) Głośne odczytanie przez jednego z uczniów tekstu Bogurodzicy
c) Uczniowie dzielą się pierwszymi spostrzeżeniami na temat problematyki utworu, określają jego nastrój, sposoby jego budowania (uroczyste apostrofy do Maryi i Chrystusa)
d) Nauczyciel prosi uczniów by zapoznali się z notką na temat Bogurodzicy zamieszczoną w podręczniku
e) Quasi-wykład nauczyciela na temat Bogurodzicy i jej roli w dziejach narodu polskiego
Bogurodzica uznawana jest za najstarszą polską pieśń religijną. Jej najstarszy przekaz zachował się w odpisie z roku 1407. Był dwustrofowy i opatrzony nutami. Czas powstania i autor pieśni są do tej pory kwestią sporną. XVI-wieczna legenda przypisywała utwór św. Wojciechowi (wiek X), jednak na poparcie tej tezy brak dowodów. Hipotezy uczonych co do czasu powstania, oparte głównie na analizie języka utworu, wahają się w granicach od końca wieku X do XIII, a nawet XIV wieku. Pierwszy raz drukiem ukazała się w 1506 roku (Statut Łaskiego). Miała charakter jakby hymnu państwowego i powszechnie jest uznawana za pierwszy hymn Polski. Według Jana Długosza śpiewało ją rycerstwo polskie pod Grunwaldem. Do dwu najdawniejszych strof z czasem dodawano nowe, aż do dwudziestu dwóch. Na bazie Bogurodzicy tworzono też całkiem nowe pieśni np. pasyjne, czy wielkanocne. Melodia oparta jest na muzyce gregoriańskiej
e) Wysłuchanie nagrania Bogurodzicy
f) Zaprezentowanie reprodukcji przedstawiających Maryję i innych modlitw do Matki Bożej
g) Wyjaśnienie pojęcia Deesis
h) Zwrócenie uwagi na ideę pośrednictwa zawartą w pieśni (na podstawie przeczytanego w domu tekstu Bernarda z Clairvaux [Udaj się do Maryi])
i) Określenie formy podmiotu mówiącego (pierwsza osoba liczby mnogiej), wskazanie na jego funkcję (podmiot liryczny przemawia w imieniu zbiorowości, wyjaśnienie jak zbudowana jest sytuacja liryczna w hymnie [wykorzystanie planszy przygotowanej przez nauczyciela]

2. Ostatnie ogniwo lekcji
a) Zapisanie wniosków
b) Zadanie pracy domowej
Dla wszystkich: Odpowiedzcie pisemnie na pytania do tekstu Romana Mazurkiewicza Siedem pieczęci.
Dla chętnych: Jakie były opinie znanych historyków literatury na temat Bogurodzicy?
Skorzystajcie z dostępnych wam źródeł, np.:
· J. Huizinga, Jesień średniowiecza, Warszawa 1992.
· J. Starnawski, Średniowieczna poezja religijna, Warszawa 1992.