Nauka przez zabawę - funkcje i rodzaje zabaw

Nauka przez zabawę – funkcje i rodzaje zabaw

„Dziecko, które się bawi nie traci czasu,
ale buduje i tworzy siebie poprzez różne formy działalności zabawowej”
A. Sawicka

E. Hurlock wyróżnia szereg funkcji, które pełni zabawa w życiu dziecka:
* Funkcja kształcąca – dziecko kształci zmysły, sprawność motoryczną, wyobraźnię, uwagę, spostrzeżenia. Wzbogaca swoją wiedzę o świecie, o samym sobie, poznaje swoje możliwości i uczy się je oceniać i wykorzystywać. Lepiej posługuje się mową, którą ciągle wzbogaca o nowe terminy.
* Funkcja wychowawcza – dziecko uczy się zachowania w różnych sytuacjach, w różnych miejscach, uczy się przestrzegania ustalonych norm, reguł, umów, a także tolerancji dla innych. Uczy się szanować „wytwory zabaw” swoich kolegów.
* Funkcja terapeutyczna – korekcyjna – dziecko w zabawie ma możliwość uwolnienia od napięć, emocji. Uczy się wyrażać swoje uczucia, rozwiązywać problemy. Może w zabawie realizować rzeczy niemożliwe, czy zakazane w normalnym, codziennym życiu, może złościć się, tupać, krzyczeć i w ten sposób wyładować stłumione napięcia i emocje.
* Funkcja projekcyjna – w zabawie dziecko wchodzi w różne sytuacje, wykazuje różne zadania, pełni różne role. Nauczyciel lub dorosły obserwując dziecko może lepiej poznać, zrozumieć a także zauważyć jego mocne czy słabe strony, odkryć jego trudności, kłopoty,a przede wszystkim jego możliwości.

Rodzaje zabaw
1. Zabawy konstrukcyjne:
polegają na budowaniu, składaniu całości z elementów, z wykorzystaniem różnorodnego materiału. Dziecko bawiąc się, wykonując czynności konstrukcyjne odczuwa przyjemność, zadowolenie, jednocześnie zaspakaja ważną potrzebę tworzenia.
2. Zabawy tematyczne:
nazywane również zabawami naśladowczymi, w role, dramowymi lub fikcyjnymi.
Przez S. Szumana zostały nazwane tematycznymi, ponieważ są to zabawy dziecięce na określony temat zaczerpnięte z różnych sytuacji, zdarzeń, faktów z życia zauważonych przez dzieci i odtworzonych w formie zabawy.
3. Zabawy dydaktyczne
to forma zabawy organizowana i kierowana przez dorosłych.
Podział zabaw dydaktycznych według Bogdanowicz biorąc pod uwagę materiał wykorzystywany w zabawie. Wyróżniła cztery rodzaje zabaw:
- zabawy z pomocami gotowymi, w których konstrukcji zawarte jest zadanie do wykonania,
- zabawy typu czarodziejski woreczek, zgadnij, czego brak na stole, w których stosuje się drobne przedmioty codziennego użytku,
- zabawy z wykorzystaniem układanek, łamigłówek, zagadek obrazkowych, gier stolikowych itp.,
- zabawy słowne, takie jak zagadki, niedokończone rymy i inne.
4. Zabawy ruchowe
stanowią fizyczny bodziec do rozwoju motorycznego, stosowany w nich różny typ ruchu prowadzi do rozwoju fizycznego. Kształtują charakter, wolę twórczą wyobraźnię, pamięć, pojęcia przestrzenne.
Według I. Dudzińskiej wyodrębnia się następujące rodzaje zabaw ruchowych:
- zabawy orientacyjno-porządkowe, które wyrabiają umiejętność oceny kierunku i odległości, orientację w przestrzeni, uczą biegania bez potrącania, omijania przeszkód;
- zabawy bieżne angażujące duże grupy mięśniowe, pobudzające krążenie, oddychanie;
- zabawy równoważne rozwijają zdolność utrzymania równowagi, uczą przekraczania przeszkód, działają mobilizująco na układ nerwowy;
- zabawy z czworakowaniem działają na organizm wszechstronnie tak na układ wegetatywny, jak i ruchowy;
- zabawy z elementem skoku i podskoku pobudzają krążenie i oddychanie;
- zabawy z elementem wspinania i włażenia ćwiczą sprawność pokonywania przeszkód;
- zabawy z elementem rzucania, chwytania, toczenia, celowania rozwijają umiejętność rzucania, chwytania, zdolność oceniania kierunku i odległości;
- zabawy rytmiczno-ruchowe wpływające na ogólne usprawnienie ruchowe dzieci, wyrabiające poczucie rytmu, koordynację ruchową, ćwiczą oddech.
5. Zabawy badawcze
są kontynuacją zabaw manipulacyjnych, występujących we wcześniejszych okresach rozwojowych. Dziecko manipulując przedmiotami i działając na nich zaspokaja swoje potrzeby poznawcze.
M. Kwiatkowska uważa, że małe dzieci lubią wykonywać różne doświadczenia np. sprawdzają kruchość lodu, wilgotność piasku, bawić się magnesem, szkłem powiększającym, pryzmatem, kalejdoskopem. Mają możliwość w ten sposób zaspokoić swoją ciekawość świata, doświadczyć interesujących je zjawisk i przedmiotów. Doświadczenia te niosą ze sobą pytania:, dlaczego tak jest? co, z czego zostało zrobione? co, do czego służy? itp.

Biblografia:
Berthet D.– „Wprowadzenie do nauki pisania” – Wydawnictwo Cyklady, Warszawa 2002
BzowskaL., Kownacka R. – „Uczymy się bawiąc” – klasa pierwsza – Wydawnictwo Klanza Lublin 2000
Graban J., Sprawka R. – „Trening słuchu – ćwiczenia rozwijające percepcję słuchową
u dzieci” – Wydawnictwo „Harmonia” Gdańsk
Jastrząb Jadwiga – „Gry i zabawy w terapii pedagogicznej” , Centrum Metodyczne Pomocy
Psychologiczno – Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji narodowej, Warszawa 1994
Jęder M. – „Efektywne i atrakcyjne metody pracy z dziećmi” – Impuls
Karaskova V. – „Zabawy ruchowe – dla dzieci zdrowych i niepełnosprawnych” –
GWP, Gdańsk 2007
Silberg J. - Nauka czytania przez zabawę, Wydawnictwo K.E.Libe
Stasica J. – „ 160 pomysłów w nauczaniu zintegrowanym w klasach I –III – Język polski”
- Impuls 2001
Taraszkiewicz M., Karpa A. – „Nauczanie wielozmysłowe” Poradnik dla nauczyciela klas
I –III – WSiP, Warszawa 2010