Porzucił dwór i osiadł w Czarnolesie. Fraszki Jana Kochanowskiego. Scenariusz lekcji języka polskiego

Scenariusz lekcji języka polskiego (klasa I gimnazjum)

Temat: Porzucił dwór i osiadł w Czarnolesie. Fraszki Jana Kochanowskiego.

Cele:
uczeń:
- rozpoznaje i rozumie wartości płynące z utworu,
- dostrzega ponadczasowy charakter wartości,
- tworzy własny system aksjologiczny,
- wyróżnia tropy poetyckie (apostrofa, pytanie retoryczne, antyteza),
- rozpoznaje archaizmy, zastępuje je współczesnymi słowami.

Metody pracy:
- burza mózgów, mapa pamięci,
- pogadanka,
- poszukująca.

Formy pracy:
- indywidualna,
- zbiorowa.

Ścieżki edukacyjne: filozoficzna, czytelnicza, prozdrowotna

Czas realizacji: 45 minut.


I Część wstępna.

1. Czynności porządkowe.
2. Przypomnienie biografii poety, najważniejszych faktów z życia.

II Część zasadnicza.

1. Pytanie nauczyciela: Do czego dąży współczesny człowiek, czego pragnie, co jest celem jego życia?

Uczniowie, w formie mapy pamięci, zapisują wartości ważne dla współczesnego człowieka.


W ŻYCIU NAJWAŻNIEJSZE SĄ: (wartości wymienione przez uczniów)

2. Głośne, kilkakrotne, przeczytanie fraszki Na dom w Czarnoleskie.

3. Pytania nauczyciela:

• Dlaczego poeta porzucił dwór, zrezygnował z kariery politycznej i zamieszkał w Czarnolesie?


• Czego pragnie Jan Kochanowski, co jest dla niego najważniejsze?

Uczniowie (w formie mapy pamięci) zapisują wartości, pragnienia Kochanowskiego i dążenia innych, o których poeta mówi w utworze.

Przytocz odpowiednie fragmenty tekstu.

INSZY (INNI) JA (KOCHANOWSKI)

pałace marmurowe gniazdo ojczyste
szczerozłote ściany zdrowie
czyste sumienie
pożywienie ućciwe (zdrowe)
życzliwość ludzka
znośne (właściwe) obyczaje
nieprzykra (nieuciążliwa) starość

4. Pytanie nauczyciela: Czy są w utworze słowa, których nie rozumiesz? Jeśli tak, to spróbuj zastąpić je współczesnymi odpowiednikami.

Zdarzenie Twoje – błogosławieństwo, pomyślność
Złotogłów- jedwabna tkanina, przeplatana złotą nicią.
Pożywienie ućciwe – należyte
Nieprzykra starość – nieuciążliwa
Obyczaje znośne – właściwe, odpowiednie

Słowa charakterystyczne dla minionych epok, które wyszły z użycia to archaizmy.

6. Pytania nauczyciela:

• Do kogo zwraca się poeta, kto jest adresatem utworu?

• Kto jest nadawcą, kim jest podmiot liryczny?

• W jakim celu i w jaki sposób poeta zwraca się do Boga?

Apostrofa – bezpośredni zwrot do adresata.

Wniosek:
Poeta (liryczne „ja”) zwraca się do Boga; utwór ma charakter modlitwy – prośby.

• Jakie inne środki poetyckie dostrzegasz?

Antyteza – przeciwieństwo, przeciwstawienie, kontrast.

Pytanie retoryczne – pytanie, na które nadawca nie oczekuje odpowiedzi.


7. Notatka.

Zredagujmy treść notatki, odpowiadając w niej na następujące pytania:
- Kim jest podmiot liryczny?
- Do kogo się zwraca?
- O co prosi, czego pragnie ?
- Jaki jest wpływ apostrofy na wymowę, charakter utworu?

Jan Kochanowski w utworze „Na dom w Czarnoleskie” zwraca się do Boga z prośbą o błogosławieństwo na dalsze lata życia. Pragnie żyć w zgodzie, życzliwości, rodzinnym gronie, w Czarnolesie. Prosi Boga o zdrowie, czyste sumienie, stateczne i uczciwe życie. Bezpośredni zwrot do Boga (apostrofa) sprawia, że utwór ma charakter modlitwy – prośby.


8. Nawiązania twórców późniejszych epok.

Wielu twórców późniejszych epok wzorowało się na Kochanowskim, doceniało nie tylko jego filozofię, ale i kunszt poetycki. Dla wielu był wzorem, ideałem artysty – człowieka, autorytetem. Dowodem tego jest choćby wiersz Juliana Tuwima Rzecz Czarnoleska. Posłuchajcie.

Rzecz czarnoleska
Z tomu rzecz Czarnoleska, 1929

Rzecz Czarnoleska – przypływa, otacza,
Nawiedzonego niepokoi drzewem.
Słowo się z wolna w brzmieniu przeistacza,
Staje się tem prawdziwem.

Z chaosu ład się tworzy, ład, konieczność,
Jedyność chwili, gdy bezmiar tworzywa
Sam się układa w swą ostateczność
I woła jak się nazywa.

Głuchy nierozum, ciemny sens człowieczy
Ostrym promieniem na wskroś prześwietlony,
Oddechem wielkiej Czarnoleskiej Rzeczy
Zbudzony i wyzwolony.


III Część końcowa.

1. Przypomnij, jakimi wartościami kierował się w życiu poeta, co było dla niego najważniejsze?

2. Zadanie domowe.

Kariera, zawodowe spełnienie czy spokojne, harmonijne życie? Która z wartości jest ci bliższa? Uzasadnij wybór.