Program do zajęć rytmiczno - umuzykalniających

Program do zajęć rytmiczno- umuzykalniających
dla dzieci 3-6-letnich

„PRZEDSZKOLE PEŁNE MUZYKI”

„ ...Dziecko nosi w sobie muzykę, spontaniczną, która chce się ujawnić. Jeżeli pomożemy dziecku rozwinąć muzykę, która jest w nim uczynimy je istotą nie tylko lepszą i szlachetniejszą lecz również bardziej szczęśliwą...”
(E. Souriau)

Autor
mgr Agnieszka Chomiaczewska

SPIS TREŚCI

1. Wstęp
2. Cele edukacyjne
3. Wskazania metodyczne
4. Warunki dotyczące realizacji programu
5. Treści edukacyjne
6. Formy i metody pracy
7. Ewaluacja programu
8. Literatura

Wstęp
Zajęcia rytmiczno- umuzykalniające dla dzieci w wieku przedszkolnym mają na celu rozbudzenie wrażliwości muzycznej i estetycznej dzieci, rozwijanie zamiłowania do śpiewu, muzyki, tańca oraz zaspokajanie potrzeby ruchu przez:
- rozwijanie słuchu muzycznego
- kształcenie poczucia rytmu
- poprawne śpiewanie piosenek
- poprawne i estetyczne poruszanie się
- wspólne muzykowanie
- rozwijanie wyobraźni i inwencji twórczej.
Różnorodne formy ćwiczeń i zabaw wpływają dodatnio na kształtowanie pozytywnych cech charakteru i przygotowują dzieci do rozpoczęcia nauki w szkole poprzez:
- kształtowanie społecznych postaw i zachowań
- nabywanie umiejętności kontaktowania się i współdziałania w grupie
- rozwijanie silnej woli
- budzenie wiary we własne siły i celowości podejmowanych wysiłków
- wyrabianie umiejętności skupienia się i koncentracji na wykonywanej czynności
- kształtowanie umiejętności zauważania innych i poczucia odpowiedzialności
Formy i rodzaje zajęć muzycznych w przedszkolu
- śpiew
- zabawy ruchowe przy muzyce
- taniec
- ćwiczenia rytmiczne, agogiczne i wykorzystujące elementy dynamiki
- gra na instrumentach perkusyjnych
Śpiew
Jest jedną z podstawowych form ekspresji dziecka, a piosenka najprostszym utworem muzycznym, który dziecko jest w stanie przeżyć, zrozumieć, zapamiętać i odtworzyć.
Dzięki różnorodności charakteru i nastroju śpiewanych piosenek wzbogaca się świat uczuć dziecka, kształtuje się jego postawa estetyczna. Zbiorowy śpiew w grupie przedszkolnej stanowi jedno z pierwszych doświadczeń dziecka we wspólnym działaniu.
Zabawy ruchowe przy muzyce
Ruch jak wiemy jest naturalną potrzebą każdego dziecka. To on pozwala zaspokoić potrzeby , wyraża jego osobowość: uczucia, myśli, emocje. Przede wszystkim służy on do nawiązywania kontaktów w komunikowaniu się z otoczeniem. Dziecko pozbawione ruchu staje się niespokojne i pełne zahamowań. Brak naturalnej swobody ruchu wpływa także niekorzystnie na jego rozwój psychiczny i fizyczny.
Praca nad ruchową ekspresją dziecka zaczyna się już od pierwszych dni jego pobytu w przedszkolu.
Dość często stosowaną formą zabaw są zabawy ruchowe ze śpiewem. Można je podzielić na
- zabawy ilustracyjne i inscenizowane
- zabawy rytmiczne
- zabawy taneczne
Taniec
Ćwiczenia ruchowo- taneczne zaspokajają nie tylko ruchowe potrzeby dziecka, ale też rozwijają szereg jego dyspozycji psychofizycznych, takich jak: spostrzegawczość, pamięć, koncentracja, szybka reakcja, koordynacja wzrokowo- ruchowa, orientacja w schemacie własnego ciała i w przestrzeni. Ćwiczenia te również rozwijają wyobraźnię dziecka, mobilizują go do działania i rozwiązywania zadań według własnych pomysłów, dostarczają nowych pomysłów i doświadczeń z zakresu komunikacji i współdziałania w grupie.
Podstawowe elementy tańca i ruchu, mogą pomóc dziecku w wyrażaniu bez słów emocji, przeżyć, doświadczeń; w zwiększaniu własnego potencjału twórczego; w osiąganiu harmonii we wszystkich sferach osobowości.
Dziecko w sytuacjach codziennego życia wykonuje wiele różnych ruchów: biega, skacze, podskakuje, unosi ręce, klaszcze w dłonie, porusza każdą częścią ciała. Gdy usłyszy muzykę, zaczyna tańczyć wykorzystując te codzienne ruchy.
Do najbardziej rozpowszechnionych tańców w przedszkolu należą tańce ludowe oraz tańce integracyjne.

Gra na instrumentach perkusyjnych
Dzięki grze na instrumentach kształtuje się wrażliwość dziecka na barwę, rozwija się również poczucie rytmu. Wspólne muzykowanie wpływa na koncentrację uwagi i zdyscyplinowanie, jest też doskonałym środkiem rozwijania sprawności manualnych dziecka.
Do instrumentów najbardziej popularnych i dostępnych dla przedszkoli należą:
- bębenek
- tamburyn
- grzechotka
- kołatka
- drewienka
- trójkąt
- talerze
- dzwonki
- ksylofon
- metalofony
Grę na instrumentach stosujemy w: ćwiczeniach słuchowych, rytmicznych i ruchowych, w powiązaniu z piosenką, w zadaniach twórczych.

Cele edukacyjne

Cele ogólne:

- rozbudzanie zamiłowania do muzyki, śpiewu, tańca
- kształcenie poczucia rytmu
- rozwijanie predyspozycji i wrażliwości muzycznej
- kształcenie możliwości głosowych
- rozwijanie twórczej aktywności
- kształcenie percepcji słuchowej
- rozwijanie koordynacji wzrokowo- ruchowej
- integracja grupy

Cele operacyjne uwzględniają umiejętności, które dziecko ma opanować na zajęciach rytmiki:

- śpiewanie piosenek z repertuaru dziecięcego
- poruszanie się w rytm muzyki
- uczestniczenie w zabawach rytmicznych
- reagowanie na zmiany tempa i dynamiki utworu
- rozpoznawanie brzmienia instrumentów perkusyjnych
- dostrzeganie zmian w wysokości dźwięków
- rozpoznawanie piosenek po fragmencie melodycznym lub rytmicznym
- udział w ćwiczeniach inhibicyjno- incytacyjnych
- nauka elementów wybranych tańców
- improwizacje wokalne i rytmiczne

Wskazania metodyczne
Program pt. „ Przedszkole pełne muzyki” został opracowany w oparciu o Podstawę Programową Wychowania Przedszkolnego zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r.
Obszar 8. Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:
1) śpiewa piosenki z dziecięcego repertuaru oraz łatwe piosenki ludowe; chętnie
uczestniczy w zbiorowym śpiewie, w tańcach i muzykowaniu;
2) dostrzega zmiany dynamiki, tempa i wysokości dźwięku utworu muzycznego, wyraża
je, pląsając lub tańcząc;
3) tworzy muzykę, korzystając z instrumentów perkusyjnych (oraz innych
przedmiotów), a także improwizuje ją ruchem;
4) w skupieniu słucha muzyki, w tym także muzyki poważnej.
Treści programowe zostały pogrupowane według kryterium wieku, nauczyciel może jednak stosować dowolność w kwestii doboru treści do indywidualnych możliwości i potrzeb dziecka. W czasie trwania zajęć należy stosować różne formy aktywności dziecięcej. W pracy pedagogicznej konieczne jest stosowanie metod czynnych, zabawowych oraz bardzo popularnych w ostatnich latach metod aktywizujących.

Uwagi dotyczące realizacji programu

Zajęcia rytmiczno- umuzykalniające odbywają się 1 lub 2 razy w tygodniu w przestronnej sali wyposażonej w pianino, keyboard i magnetofon. Czas trwania zajęć powinien być dostosowany do poszczególnych grup wiekowych tzn. 3- latki 15- 20 minut,4- latki 15- 25 minut, 5- latki 25- 35 minut, 6- latki 30- 45 minut.
Zajęcia prowadzone są w oparciu o metodę Emila Jaquesa- Dalcroze a, metodę pedagogiczno- artystyczną, której celem jest poszukiwanie drogi do muzyki poprzez różnego rodzaju działania twórcze, ćwiczenia słuchowe, głosowe, ruchowe, słuchowo- głosowo- ruchowe. Środki dydaktyczne niezbędne do pracy z dziećmi to przede wszystkim instrumentarium stworzone przez Carla Orffa oraz liczne pomoce w postaci takich rekwizytów jak: obręcze, tarcze, piłki, szarfy, wstążki, chusty, woreczki itp.
Zajęcia rytmiki prowadzone są w formie zabawy, mają na celu wyzwolenie swobody psychicznej, przezwyciężenie nieśmiałości i różnego rodzaju zahamowań, przyczyniają się do integracji grupy.

MATERIAŁ NAUCZANIA
Dzieci 3- letnie
• ćwiczenia i zabawy kształtujące prawidłową postawę
• ćwiczenia wzmacniające system mięśniowy ( kotki, misie itp.)
• spostrzeganie różnego rodzaju zjawisk akustycznych
• ustawienie w kole, rzędzie tworząc początkowo „ pociąg” później stając jedno za drugim, w parach i małych kilkuosobowych kółeczkach
• reagowanie na dźwięki wysokie i niskie
• śpiewanie prostych piosenek o zrozumiałym tekście
• rozpoznawanie brzmienia prostych instrumentów perkusyjnych tj. kołatka, bębenek, grzechotka
• reagowanie na proste sygnały dźwiękowe i słowne
• ćwiczenia inhibicyjno- incytacyjne
• reagowanie ruchem na zmiany dynamiczne piano- forte
• rozpoznawanie melodii znanej piosenki zagranej na pianinie lub zaśpiewanej
• klaskanie rytmu śpiewanej piosenki
• zabawy ruchowe ilustrujące temat znanej piosenki
• ćwiczenia ogólnorozwojowe z wykorzystaniem rekwizytów
• marsz, bieg, cwał do przodu, skoki obunóż (piłeczki), rytmiczne kołysanie, walczyk (przenoszenie ciężaru ciała z nogi na nogę)
• podskok z nogi na nogę
• zabawy i tańce integracyjne
• tańce ludowe
• słuchanie muzyki w tym także klasycznej

Dzieci 4- letnie
• ćwiczenia kształtujące prawidłową postawę podczas marszu, biegu, podskoków
• ustawienie w kole, w dwóch kołach, szeregu, rzędzie, parach i swobodnej grupie
• reagowanie ruchem na dźwięki niskie, wysokie i średnie
• rozróżnianie dynamiki o różnym natężeniu – głośno, cicho, średnio oraz o natężeniu stopniowym – coraz ciszej, coraz głośniej ( decrescendo i crescendo)
• określanie tempa szybkiego, wolnego i umiarkowanego
• ćwiczenia ogólnorozwojowe z wykorzystaniem rekwizytów ( piłki, woreczki z grochem, obręcze)
• ćwiczenia uwrażliwiające na stopniowe przyspieszanie i zwalnianie tempa
• ćwiczenia na poczucie metryczne
• rozpoznawanie odgłosów wydobywanych z różnych przedmiotów, rozpoznawanie głosów kolegów
• rozpoznawanie brzmienia instrumentów perkusyjnych ( tamburyn, bębenek, kołatka, trójkąt, grzechotka, klawesy)
• rozpoznawanie piosenek po usłyszeniu fragmentów melodycznych
• wykonanie prostego rytmu piosenki lub tańca za pomocą stukania, klaskania, gry na instrumentach perkusyjnych
• reakcja ruchowa na akcent regularny i nieregularny
• ćwiczenia inhibicyjno- incytacyjne
• realizowanie łatwych rytmów do tekstu
• zapamiętywanie sygnałów muzycznych i słownych oraz odpowiednia reakcja na nie
• rozpoznawanie i określanie charakteru muzyki ( wesoła, smutna, skoczna)
• marsz, bieg, podskoki z nogi na nogę, krok dosuwany w przód, cwał boczny po kole i w parach, dosuwanie nogi do nogi w miejscu ( w ustawieniu swobodnym i zorganizowanym)
• zabawy oparte na treści piosenek, obserwacji otoczenia
• swobodna improwizacja ruchowa na zadany temat ( naśladowanie czynności, postaci, rzeczy)
• ćwiczenia inhibicyjno- incytacyjne
• ćwiczenia ortofoniczne i emisyjne
• śpiewanie piosenek o zrozumiałym tekście i łatwym rytmie zbiorowo i indywidualnie
• ćwiczenia logorytmiczne: ćwiczenia artykulacyjne, ćwiczenia języka, ćwiczenia warg, ćwiczenia podniebienia miękkiego, ćwiczenia ruchów dolnej szczęki;
• zabawy językowe
• ćwiczenia oddechowe
• próby kształcenia poczucia frazy muzycznej
• nauka prostych tańców np. ludowych
• zabawy taneczne
• zabawy i tańce integracyjne
• słuchanie muzyki w tym także klasycznej
• udział w audycjach muzycznych
Dzieci 5- letnie
• ćwiczenia kształtujące prawidłową postawę
• ćwiczenia wyrabiające elastyczność ruchów całego ciała
• ćwiczenia i zabawy o charakterze porządkowym ( tworzenie koła, par, szeregu, rzędu)
• poruszanie się cwałem, galopem, podskokami, skokami obunóż w przód i w tył, dosuwanie nogi do nogi w miejscu przy akompaniamencie walca
• ćwiczenia inhibicyjno- incytacyjne
• ćwiczenia ogólnorozwojowe z rekwizytami ( piłki, obręcze, woreczki, tarcze, koła)
• właściwe reagowanie ruchem na słyszaną muzykę
• swobodne określanie trzech rejestrów wysokości dźwięków, trzech rodzajów tempa i dynamiki
• określanie budowy piosenki lub utworu ( zwrotka, refren) i elementów tworzących piosenkę ( słowo, melodia, akompaniament)
• rozpoznawanie akompaniamentu do marsza, biegu, podskoków, krakowiaka lub walca
• rozróżnianie brzmienia instrumentów perkusyjnych i umiejętność gry na nich
• śpiewanie piosenek kilkuzwrotkowych o zrozumiałym tekście zbiorowo i indywidualnie
• próby improwizowania melodii do krótkiego tekstu
• ćwiczenia ortofoniczne i emisyjne
• ćwiczenia logorytmiczne: ćwiczenia artykulacyjne, ćwiczenia języka, ćwiczenia warg, ćwiczenia podniebienia miękkiego, ćwiczenia ruchów dolnej szczęki;
• zabawy językowe
• ćwiczenia oddechowe min.: połączone z wytwarzaniem dźwięku, połączone z dmuchaniem, ćwiczenia oddechu przeponowo – brzusznego w czasie słuchani muzyki relaksacyjnej, połączone z ruchami rąk, nóg i tułowia, liczenie na wydechu i inne
• zabawy rozwijające inwencję twórczą i wyobraźnię
• realizowanie krótkich urytmizowanych tekstów, wyliczanek i wierszyków za pomocą klaskania, stukania itp.
• rozpoznawanie metrum 2-, 3- i 4- miarowego
• nauka tańców: Krakowiak, Polka, Walc
• zabawy i tańce integrujące grupę
• słuchanie muzyki w tym także klasycznej
• udział w audycjach muzycznych
Dzieci 6- letnie
• ćwiczenia i zabawy kształtujące prawidłową postawę
• rozróżnianie dźwięków wysokich, niskich i średnich, cichych i głośnych oraz tempa wolnego, szybkiego, coraz szybszego, coraz wolniejszego
• reagowanie ruchem na crescendo i decrescendo
• rozróżnianie brzmienia instrumentów perkusyjnych i umiejętność gry na nich
• określanie nastroju słyszanej muzyki
• swobodna improwizacja ruchowa do słyszanej muzyki
• rozpoznawanie i określanie metrum 2-, 3- i 4- miarowego
• ćwiczenia ortofoniczne i emisyjne
• śpiewanie gamy C- dur
• pokazywanie ruchem kierunku linii melodycznej
• rozpoznawanie piosenek zagranych na instrumencie lub zaśpiewanych przez nauczyciela
• śpiewanie piosenek zbiorowo, indywidualnie i w małych grupach
• słuchanie utworów z literatury dziecięcej o tematyce programowej
• wykonywanie dwutaktowych i dłuższych tematów rytmicznych oraz przebiegów rytmicznych pochodzących z piosenek lub tańców
• improwizowanie głosem prostych melodii w oparciu o podany tekst
• reakcja ruchowa na akcent regularny i nieregularny
• powtarzanie głosem motywów melodyczno- rytmicznych
• ćwiczenia logorytmiczne: ćwiczenia artykulacyjne, ćwiczenia języka, ćwiczenia warg, ćwiczenia podniebienia miękkiego, ćwiczenia ruchów dolnej szczęki;
• zabawy językowe
• ćwiczenia oddechowe min.: połączone z wytwarzaniem dźwięku, połączone z dmuchaniem, ćwiczenia oddechu przeponowo – brzusznego w czasie słuchani muzyki relaksacyjnej, połączone z ruchami rąk, nóg i tułowia, liczenie na wydechu i inne
• słuchanie muzyki w tym także klasycznej
• udział w audycjach muzycznych

Ćwiczenia i zabawy ruchowe
• estetyczne poruszanie się przy różnego rodzaju muzyce
• umiejętność dostosowania ruchu do słyszanej muzyki
• ćwiczenia i zabawy z wykorzystaniem rekwizytów
• swobodna improwizacja ruchowa ( naśladowanie różnych czynności i postaci)
• inscenizowanie piosenek według pomysłów dzieci
• nauka tańców tj polka , walc bez obrotów, polonez lub tańce ludowe
• zabawy integrujące grupę
• nauka prostych tańców integracyjnych tj „ Klaskany”, „ Pogoda”, „Swing w uliczce” itp.

Formy i metody pracy
Podczas realizacji treści programowych stosować należy pracę z całą grupą, w małych zespołach oraz pracę indywidualną z dzieckiem szczególnie uzdolnionym muzycznie.
Metody: zabawowa, praktycznego działania, stawianych zadań, aktywizujące.

Ewaluacja programu
Ewaluacja programu zostanie przeprowadzona na koniec każdego roku szkolnego za pomocą niezbędnych narzędzi badawczych jakimi jest ankieta.
Ankieta skierowana do nauczycieli wychowania przedszkolnego ( wychowawców grup) oraz do rodziców pozwoli ocenić mi efekty mojej pracy, ich zgodność z oczekiwaniami, oraz przyrost wiedzy i umiejętności muzycznych u dzieci.


Literatura

1. D. Malko- Metodyka wychowania muzycznego w przedszkolu
2. U. Smoczyńska – Nachtman- Umuzykalnienie w przedszkolu.
3. U. U. Smoczyńska – Nachtman - Muzyka dla dzieci
4. U. Smoczyńska – Nachtman- Kalendarz muzyczny w przedszkolu.
5. M. Wieman- A czy wy tak potraficie.
6. U. Smoczyńska – Nachtman- Rozśpiewane przedszkole
7. A. Stadnicki- Tańce dla dzieci
8. W. Sherborne – Ruch rozwijający dla dzieci
9. M. Brzozowska- Kuczkiewicz- Emil Jaques Dalcroze i jego rytmika
10. K. Lewandowska – Muzykoterapia dziecięca.
11. Klöppel R., Vliex S., Rytmika w wychowaniu i terapii
12. Marszałek C., Rola tańca w rozwoju dziecka, „Wychowanie w Przedszkolu”, 1999 nr.2.
13. Podolska B., Z muzyką w przedszkolu,
14. Souriau E., Wpływ muzyki na rozwój psychiczny dziecka, Wychowanie przez sztukę pod red. I Wojnar.

Opracowała
mgr Agnieszka Chomiaczewska