Analiza dzieła sztuki - Pablo Picasso "Guernica"

Autor: Pablo Picasso
Tytuł: Guernica
Rok powstania: 1937
Technika: Obraz olejny
Wymiary: 351 cm x 782 cm
Miejsce ekspozycji: Museo Nacional de la reina Sofia w Madrycie
/ do 9 września 1981 roku obraz znajdował się w Museum of Modern Art w Nowym Jorku /
Gama kolorystyczna: biało - szaro - czarna

Tematyka obrazu dotyczy wydarzenia historycznego, jakim było zbombardowanie małego hiszpańskiego miasta Guernica w dniu 26 kwietnia 1937 roku przez niemieckie samoloty Legionu Condor. Atak na miasto nie mające żadnego znaczenia militarnego stał się symbolem barbarzyńskiego terroru wobec ludności cywilnej. Pablo Picasso pomimo, że całe dorosłe życie spędził we Francji, czuł się Hiszpanem. W okresie wojny domowej nie pozostał obojętny na losy ojczyzny i rodaków. „Guernca” to potężny protest współczesnego artysty przeciwko wojnie, obrona życia istot ludzkich i demokracji wolnych narodów. Obraz stał się pomnikiem poświęconym pamięci mieszkańców miasta startego z powierzchni ziemi.
„Guernica” jest płótnem symbolicznym, które przedstawia dynamiczne kłębowisko ludzkich ciał, zwierząt, budowli i przedmiotów. Ukazane w uproszczony sposób postacie mają poszarpane zniekształcone ciała, otwarte usta wydają niemy, jednoczesny krzyk wyrażający przerażenie spowodowane atmosferą wojennych okrucieństw.
Artysta zafascynowany brutalną siłą byka wybiera to zwierzę jako symbol faszyzmu. Przebity lancą koń o tułowiu pokrytym rzędami pionowych kresek przypominający zadrukowany papier to cierpiący lud hiszpański. Pomiędzy jego nogami leży ranny żołnierz konkretna jednostka będąca jego przedstawicielem.
Z lewej strony klęczy kobieta zanosząca się od krzyku rozpaczy nad ciałem dziecka, które trzyma w dużych dłoniach. jakby chciała je uchronić przed nieuniknioną śmiercią. Jej sylwetka może być porównywana z Pietą, lecz różni je położenie głowy, która na obrazie jest uniesiona wysoko a szeroko otwarte usta rozdziera rozpacz i bezsilność. Nad ich sylwetkami unosi się rogaty łeb zwierzęcia, które jest wielkie, ciężkie i obojętne na ludzki los. W czasach faszyzmu w ludziach zwierzęcy instynkt mordu bierze górę nad ludzkimi cechami. Natomiast z prawej strony dominuje piękny profil Aresa - boga wojny. Unosi się on nad kłębowiskiem ludzkich ciał, z jego ust wydobywa się okrzyk nawołujący ludzi do potwornego dzieła zniszczenia jakim było unicestwienie baskijskiego miasteczka.
Kobieta w płonącym oknie jest nowym symbolem, znakiem czasu określanym jako bombowa cywilizacja - ma klasyczny profil ale kubistyczne oczy. Jako symbol pojawia się, także lampa oliwna, sylwetka gołębia i oko opatrzności z promieniami słońca i źrenicą w kształcie żarówki.
Rytmiczne linie porządkują pozorny chaos kompozycji, ponieważ biegną
one ukośnie od dolnych rogów obrazu aż do lampy tworząc w ten sposób kompozycję piramidalną. Rytm pionowy wyraźnie dzieli obraz na tryptyk, z prawej strony kobieta w płonącym domu a z lewej kobieta z dzieckiem. Na pierwszy plan tej płaskiej kompozycji wysuwają się jednak trzy postacie: ranny żołnierz, koń i kobieta. „Guernica” to wytwór kubistycznych doświadczeń artysty zawierający się w pudełkowej konstrukcji całości i geometrycznych liniach. Picasso dąży do uproszczenia figur, zaznacza jedynie elementy istotne a przedmioty sprowadza do kwadratów i trójkątów.
Picasso swoje dzieło ofiarował narodowi hiszpańskiemu jako malarski hołd dla kraju ogarniętego wojną domową i ponoszącego dotkliwe straty ludzkie i materialne. Tempo pracy jakie sobie narzucił przy tworzeniu tego olbrzymiego płótna świadczy o jego ogromnym emocjonalnym zaangażowaniu. Pracę rozpoczął 1 maja wykonując pięć szkiców na błękitnym papierze. Niedbałe, nieczytelne szkice były już konkretną artystyczną wizją obrazu. Ponad miesiąc od pierwszych szkiców obraz jest gotowy – 6 czerwca zostaje wyeksponowany w pawilonie hiszpańskim Wystawy Światowej Expo 37 w Paryżu. Reprodukcję obrazu w czasie drugiej wojny światowej nosili przy sobie walczący żołnierze hiszpańscy traktując „Guernicę” jako symbol zwycięstwa. Zgodnie z życzeniem Picassa, w czasie kiedy Hiszpania stanie się wolnym demokratycznym krajem obraz powinien znaleźć się w jego ojczyźnie. Chwila ta nastąpiła 10 września 1981 przewieziony z Nowego Jorku obraz zostaje umieszczony w madryckim muzeum.

Bibliografia:
1. Dobrzyński R., Zwycięstwa Guerniki, Wydawnictwa Radia i Telewizji, Warszawa 1988.
2. Dulewicz A, Słownik sztuki francuskiej, Wiedza Powszechna, Warszawa 1986.
3. Rodriguez-Aguilera, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1987.