Program pracy terapeutycznej z uczniami mającymi specyficzne trudności w uczeniu się

Program pracy terapeutycznej z uczniami
mającymi specyficzne trudności w uczeniu się


Wprowadzenie

Do ważniejszych problemów współczesnej szkoły należy zagadnienie rozpoznawania i usuwania przyczyn trudności szkolnych uczniów. Trudności w uczeniu się mogą pojawiać się na różnym etapie edukacji. Sprawiają, że uczeń nie potrafi przyswoić sobie wiadomości i umiejętności przewidzianych programem nauczania, często otrzymuje słabe oceny, żyje
w poczuciu krzywdy, skazany na brak sukcesów edukacyjnych. Dlatego też dość wcześnie powinna być przeprowadzona wieloaspektowa diagnoza specjalistyczna pozwalająca określić rodzaj, zakres i układ zarówno przyczyn wywołujących trudności szkolne, jak i ustalić typ konkretnych następstw w postaci braku określonej wiedzy, umiejętności wraz z dalszymi konsekwencjami. Ostateczny krok to podjęcie konkretnych sposobów zaspokajania specjalnych potrzeb edukacyjnych i ich ocena w wymiarze trafności, efektywności oraz osiągnięć ucznia i nauczyciela (J. Jastrząb, 1995, s. 13).
Wśród dzieci z trudnościami w nauce spory odsetek stanowią uczniowie ze specyficznymi trudnościami w nauce. Określenie specyficzne wskazuje na ograniczony, wąski zakres trudności w uczeniu się oraz na prawidłowy rozwój umysłowy tych dzieci. To odróżnia je od uogólnionych trudności w uczeniu się dzieci o obniżonej sprawności intelektualnej (upośledzenie umysłowe i inteligencja niższa niż przeciętna) (M. Bogdanowicz, 1996, s. 13).

Uczestnicy zajęć:
Zajęciami korekcyjno kompensacyjnymi objęci zostaną uczniowie gimnazjum z klas I – III posiadający opinię z badań w Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej stwierdzającą specyficzne trudności w nauce pod postacią dysleksji, dysgrafii, dysortografii i dyskalkulii. Zajęcia kierowane są głównie do uczniów posiadających sprzężone dysfunkcje.


Główne cele pracy terapeutycznej:
1. Usprawnianie funkcji percepcyjno – motorycznych powodujących specyficzne trudności w uczeniu się.
2. Stymulowanie uczniów do poprawnego posługiwania się mową pisaną i czytaną.
3. Stymulowanie ogólnego rozwoju umysłowego uczniów.
4. Przygotowanie do systematycznego i samodzielnego usprawniania zaburzonych funkcji.
5. Działanie stymulujące oraz psychoterapeutyczne poprzez umożliwianie osiągania sukcesów podczas zajęć.
6. Polepszenie relacji w grupie poprzez umożliwienie współpracy pomiędzy uczestnikami.
7. Zwiększona pewność siebie podczas sprawdzianów i egzaminów.

Główne zasady, którymi będę kierować się prowadząc terapię:
1. Zasada indywidualizacji pracy.
2. Zasada powolnego przechodzenia od zadań trudniejszych do łatwiejszych.
3. Zasada korelacji zaburzeń, opierająca się na ćwiczeniu przede wszystkim funkcji zaburzonych najgłębiej
i najsłabiej opanowanych umiejętności.
4. Zasada kompensacji zaburzeń, polegająca na łączeniu funkcji zaburzonych z ćwiczeniem funkcji niezaburzonych.
5. Zasada systematycznej pracy własnej ucznia w korygowaniu zaburzonych funkcji.

Metody, z których będę czerpać w pracy terapeutycznej:
1. Elementy metody „Ortograffiti” J. Studnickiej;
2. Elementy metoda gimnastyki umysłu P. Dennisona;
3. Elementy metody „18 struktur wyrazowych” E. Kujawy i M. Zakrzewskiej;
4. Metody treningowe poprawiające szybkość i bezbłędność czytania wg B. Zakrzewskiej;
5. Metody rozwijające rozumienie treści w różnych formach czytania (pasywnego, cichego i głośnego)
wg B. Zakrzewskiej;
6. Mnemotechnika „Łańcuch skojarzeń”;
7. Elementy programu psychomotorycznego N. C. Kepharta (dot. Percepcji wzrokowej)
Formy pracy terapeutycznej:
1. Praca indywidualna dziecka.
2. Praca indywidualna w układzie terapeuta – uczeń.
3. Praca grupowa w układzie uczeń – uczeń.
4. Praca grupowa w układzie terapeuta – grupa.

Kluczowe zagadnienia pracy terapeutycznej:
1) Usprawnianie funkcji percepcyjno – motorycznych:
a) Ćwiczenia sprawności ruchowej, manualnej i grafomotorycznej:
- ćwiczenia ruchowe ogólnorozwojowe (realizowane również na lekcjach W-F);
- ćwiczenia sprawności palców i dłoni np. kalkowanie, kreskowanie, pisanie po śladzie, odtwarzanie układów linearnych, rysowanie „leniwych” i „alfabetycznych ósemek” wg metody Dennisona.

b) Ćwiczenie percepcji wzrokowej, analizy i syntezy wzrokowej, spostrzegawczości, pamięci wzrokowej
i koordynacji wzrokowo – ruchowej:
- wyszukiwanie różnic między obrazkami;
- dobieranie par jednakowych obrazków;
- identyfikowanie braków w obrazkach;
- rysowanie kompozycji za pomocą szablonów;
- rozpoznawanie identycznych kształtów, liter, wyrazów w zbiorze podobnych;
- układanie kompozycji z figur geometrycznych;
- rozpoznawanie zmian jakościowych i ilościowych w układankach np. zabawa „Co się tu zmieniło?”.

c) Ćwiczenia percepcji słuchowej rozwijające mowę i wzbogacające słownik, ćwiczenia analizy i syntezy słuchowej, słuchu fonemowego oraz pamięci, uwagi, logicznego myślenia:
- prawidłowe rozumienie opracowanych wyrazów;
- porównanie liczby sylab w wyrazach;
- kończenie i zaczynanie wyrazów dwusylabowych, trzysylabowych, czterosylabowych;
- wydzielanie głosek w wyrazach w nagłosie, śródgłosie i wygłosie;
- tworzenie wyrazów z pierwszą, drugą, trzecią sylabą zamkniętą;
- sztafeta wyrazowa;
- różnicowanie wyrazów podobnych brzmieniem;
- określanie położenia mylonych głosek w wyrazie i sylabie;
- analiza i synteza głosek;
- synteza słuchowa wyrazów z pierwszych głosek wydzielonych z nazw obrazków;
- powtarzanie ciągów wyrazów;
- powtarzanie zdań i liczenie wyrazów w zdaniach;
- gry i zabawy doskonalące funkcje słuchowo - językowe.

2) Przezwyciężanie specyficznych błędów i trudności w czytaniu i pisaniu oraz trening ortograficzny.
a) Doskonalenie technik czytania całościowego, płynnego z właściwą intonacją i uwzględnieniem znaków interpunkcyjnych:
- czytanie tekstów specjalnie przygotowanych (z przesłonką, chóralnie, selektywnie cicho i głośno);
- czytanie zestawów wyrazów (łatwych z połączeniem z trudnymi; jednosylabowych i bezsensownych; wizualnie podobnych) oraz zdań;
- czytanie wyrazów w ekspozycjach (od mniejszych do większych partii materiału);
- ćwiczenie czterech poziomów rozumienia czytanego tekstu (poziom dosłowny, interpretacyjny, krytyczny
i twórczy)
- zwrócenie uwagi na rozumienie i zapamiętywanie treści.

b) Opracowanie specyficznych dla pisowni polskiej trudności:
- dwuznaków (sz, cz, ch, dz, dż);
- fonemów miękkich (ć, ń, ś, ź, dź);
- fonemów miękkich z literą „i’ (ci, ni, si, zi, dzi);
- różnicowanie pisowni i, j;
- zanik dźwięczności w wygłosie i śródgłosie;
- opracowanie pisowni ą, ę oraz zastępowanie ich grupami literowymi om, em;
- opracowanie i utrwalanie zasad pisowni wyrazów z ó-u, rz-ż, ch-h;
- ćwiczenia w pisaniu i czytaniu na materiale ortograficzno – gramatycznym (krzyżówki, loteryjki, zagadki, rebusy, teksty z lukami itp.);
- tworzenie list wyrazów trudnych i ich opracowanie.

c) Ćwiczenia rozwijające mowę ucznia:
- zwiększanie zasobu słownictwa;
- zwracanie uwagi na poprawne wymawianie głosek w mowie spontanicznej oraz podczas ćwiczeń.

d) Wdrażanie do samokontroli i samodzielnej pracy nad usprawnianiem umiejętności ortograficznych poprzez zapoznanie ucznia z metodami samodzielnej pracy (systematyczne utrwalanie zasad pisowni i codziennie pisanie
z pamięci).

Zamierzone efekty:
1) Udoskonalenie posługiwania się mową pisaną i czytaną.
2) Przezwyciężenie specyficznych błędów i trudności w czytaniu i pisaniu.
3) Wdrożenie do samokontroli i samodzielnej pracy w domu nad usprawnianiem umiejętności językowych, ortograficznych oraz poprawieniem ogólnego funkcjonowanie.
Bibliografia

1. Bogdanowicz M., Ryzyko dysleksji problem i diagnozowanie, Harmonia, Gdańsk 2004;
2. Bogdanowicz M., Uczeń z dysleksją w szkole, Operton, Gdynia 2005;
3. Czajkowska I., Herda K., Zajęcia korekcyjno – kompensacyjne w szkole, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1990;
4. Grabałowska K., Jastrząb J., Mickiewicz J., Wojak M., Ćwiczenia w czytaniu i pisaniu, TNOiK, Toruń 2005;
5. Jastrząb J., Usprawnianie funkcji percepcyjnomotorycznych dzieci dyslektycznych, Centrum Metodyczne Pomocy PsychologicznoPedagogicznej, Warszawa 2002;
6. Jastrząb J., Gry i zabawy w terapii pedagogicznej, Centrum Metodyczne Pomocy PsychologicznoPedagogicznej, Warszawa 2002;
7. Jastrząb J., Specyficzne trudności w uczeniu się jedną z przyczyn niepowodzeń szkolnych,(w)Wychowanie na co dzień, nr 6/03;
8. Spionek H., Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne, Warszawa 1985;
9. Zakrzewska B., Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu, WSiP, Warszawa 1996.

Opracowała: Marta Chojnowska