Pochwały i nagany

Co robić, by wychować silne, pewne siebie, świadome swojej wartości dziecko? Niektórzy uważają, że wszystko zależy od systemu pochwał i kar oraz konsekwencji w ich stosowaniu. Panuje przekonanie, że nieodpowiednie zachowanie i wybryki młodych ludzi wynikają z braku dyscypliny i rygoru. Inni uważają, że należy wychowywać dzieci bezstresowo. Dlatego w niektórych rodzinach panują surowe zasady - maluchy są często ganione, a rzadko chwalone. Z kolei w innych domach - na odwrót-dzieci nieustannie wychwala się, a bardzo rzadko gani. Która metoda jest lepsza?

Potrzeba dialogu
Słowa są ważnym narzędziem w procesie wychowania dziecka. Poprzez język uczymy je zasad, nawiązujemy więzi, przekazujemy uczucia. Komunikaty słowne przekazywane dzieciom przez rodziców mają wpływ na ich samoocenę i zaufanie do własnych możliwości. Słowa mogą wspierać, budować, ale mogą też ranić i niszczyć. Dlatego tak ważny jest język akceptacji, którym porozumiewamy się z dziećmi.

Siła pochwał
Każdy człowiek, nie tylko dziecko potrzebuje pochwał i pozytywnych komunikatów na swój temat. Rodzicielskie słowa aprobaty i zachęty zapadają głęboko w psychikę malucha i stają się fundamentem wiary dziecka we własne siły. Nagradzając pochwałą nawet niewielki postęp dziecka, wzmacniamy w nim wiarę we własne możliwości, dodajemy odwagi
i zachęcamy do podejmowania coraz trudniejszych zadań, ponieważ ufamy w jego zdolności. Dostarczamy dziecku pozytywnych uczuć i radości leżących u podstaw dobrego samopoczucia. Pochwała informuje także o sukcesie. Tym samym wzmacnia i utrwala pożądane zachowania dziecka.

W jaki sposób chwalić?
* Chwalenie to mówienie o pozytywnych cechach: Mówmy więc np. ,,Brawo, bardzo dobrze to napisałeś", ,,Cieszę się, że tak ładnie potrafisz rysować";
* Dokładnie powiedzmy dziecku, co nam podoba się w jego zachowaniu;
* Pokażmy dziecku pozytywne uczucia np.,,Jestem bardzo mile zaskoczona";
* Pochwała powinna być proporcjonalna do włożonego wysiłku.
Im trudniejsze zadanie dziecko wykonało, tym większe wyrażamy uznanie;
* Nie należy chwalić za byle drobnostki lub za obowiązki, które dziecko powinno spełniać codziennie, chyba, że wykonało je wzorowo i w sposób szczególnie zasługujący na uznanie;
* Nie należy przesadzać z pochwałami. Nadmierna ich ilość powszednieje i traci swoją moc motywacyjną.

Karanie słowem
Dlaczego dzieci bałaganią, wchodzą tam, gdzie nie powinny, biją się, kłócą i robią to, czego im zabroniliśmy? Często po prostu dlatego, że są ciekawe świata, poznają go, doświadczają, są po prostu dziećmi. Kiedy jednak dziecko przekroczy ustalone granice, trzeba szybko zareagować. Karcenie słowem jest odczuwane przez dziecko jako przykrość.
Udzielanie nagany, tak jak każdej innej kary, wymaga dostosowania jej do indywidualnych cech dziecka, jego zachowania i sytuacji.

Jak udzielać dziecku nagany?
* Przed udzieleniem nagany należy wysłuchać racji dziecka. Tylko nagana zasłużona i sprawiedliwa w jego oczach jest skuteczna;
* Należy wziąć pod uwagę wrażliwość dziecka. Temu bardziej wrażliwemu wystarczy ostrzeżenie, upomnienie, czy ostrzejsze
zwrócenie uwagi;
* Nie należy udzielać nagany w gniewie, krzykiem, pod wpływem silnych emocji;
* Należy zganić zachowanie dziecka, a nie to jaki jest (np. nie należy mówić: ,,Jesteś nieodpowiedzialny", ale raczej: ,,To, co zrobiłeś było nieodpowiedzialne");
* Zawsze należy uzasadniać, dlaczego strofujemy dziecko i co w jego zachowaniu jest nieodpowiednie. Należy być precyzyjnym. Zdanie: ,,Byłeś niegrzeczny" niewiele dla dziecka znaczy. Należy wskazać mu raczej konkretne jego złe zachowanie, np. ,,Nie rozmawia się na lekcjach", ,,Nie rozmawia się w kinie" albo: ,,W sklepie nie wolno wszystkiego dotykać";
* Nagana nie może wywołać u dziecka stanu załamania i poczucia beznadziejności wysiłków. Zawsze trzeba życzliwie wskazać możliwość poprawy i zadośćuczynienia wyrządzonej krzywdy;
* Niedopuszczalne są wyzwiska, pogróżki, poniżanie, czy naśmiewanie się z dziecka.

Chwalić czy ganić?
Jak w takim razie wychować wewnętrznie silne dziecko, ufne we własne możliwości? Pedagodzy są w tej kwestii zgodni: z jednej strony najważniejsze jest określenie panujących w domu zasad, poparte porządkiem i konsekwencją w stawianiu wymagań. Z drugiej zaś strony - miłość, emocjonalne wsparcie
i wyrobienie w dzieciach wewnętrznego przekonania o tym, że są kochane i cenione. Rodzice są wówczas wymagający, ale jednocześnie przewidywalni w swojej konsekwencji. Dzieci wiedzą dokładnie, jakie prawa obowiązują w domu i poza nim i jak zachowywać się, by nie wpaść w kłopoty. I co najważniejsze dziecko wie, że nawet jeśli za swoje zachowanie zostanie zganione, to rodzice i tak je kochają.