Scenariusz lekcji: "Moja racja aż krwią uderzyła w niebo" - o tragizmie proroka i człowieka w wierszu Wisławy Szymborskiej "Monolog dla Kasandry"

Scenariusz lekcji -język polski Klasa I LO
Temat: „ Moja racja aż krwią uderzyła w niebo” – o tragizmie proroka i człowieka w wierszu Wisławy Szymborskiej „ Monolog dla Kasandry”

Cele operacyjne:
- poznanie utworu polskiej noblistki
- kształcenie umiejętności analizy tekstu poetyckiego
- kształcenie umiejętności wnioskowania i uogólniania
- kształcenie umiejętności transponowania wiersza na formę prozy
- kształcenie postawy refleksyjnej
- próba uwrażliwienia na tekst

Metody i formy pracy:
- heureza, problemowa

Formy pracy:
- zbiorowa
- indywidualna

Bibliografia
BORTNOWSKI, Stanisław. Scenariusze półwariackie czyli poezja współczesna w szkole. Warszawa 1997, s. 29-46. ISBN 83-86018-38-0.

Tok lekcji
1. Ogniwo wprowadzające
Ćw.1 Zadaniem dzisiejszej lekcji będzie analiza tekstu poetyckiego. Wiersz przywołuje w tytule postać Kasandry. Przypomnijcie krótko historię tej antycznej bohaterki.
- Kasandra była córką Priama, króla Troi. Jej uroda tak uwiodła Apolla, że obdarzył ją zdolnością prorokowania. Królewna wzgardziła uczuciem boga, a ten, odtrącony i poniżony sprawił, że nikt nie wierzył w jej przepowiednie, również w tę, w której ostrzegała mieszkańców Troi przed zagładą miasta.
ton kasandryczny- tonacja wieszcza, prorocza, pełna dramatyzmu
2. Ogniwo zasadnicze
Głosowa interpretacja tekstu przez nauczyciela
Ćw. 2 Określcie sytuację mówienia. Popatrzcie na pierwszy wers: „ To ja, Kasandra”. Jak ujawnia się podmiot liryczny? Jaki to typ liryki? Jaki rodzaj wypowiedzi?
- zaimek osobowy w 1 os. l.p.
- liryka bezpośrednia
- monolog
Ćw. 3 Nazwijcie sytuację mówienia w wierszu. Co jest przedmiotem wypowiedzi?
-przeżycia, myśli, refleksje wieszczki
- monolog przybiera formę wyznania
Ćw. 4 Zastanówcie się, dlaczego w tytule pojawia się przyimek „ dla”? Do kogo zwraca się podmiot liryczny?
- Kasandra przemawia do mieszkańców Troi. Tytuł powinien brzmieć „ Monolog Kasandry”
- Przyimek jest sygnałem dystansu wobec Kasandry, istnienia drugiej perspektywy oglądu: wewnątrz tekstu ( Kasandra)
na zewnątrz ( może autor?)
Ćw. 5 Jakim językiem mówi Kasandra? Przepiszcie w. 7-11. Jak zostały w nich uporządkowane treści? Przeredagujcie je tak, by były bardziej zrozumiałe
- język zwyczajny, współczesny, występują prozaizmy

1 „ Tylko prorocy, którym się nie wierzy,
2 mają takie widoki.
3 Tylko ci, którzy zabrali się do rzeczy
4 I wszystko mogło spełnić się tak szybko,
5 Jakby nie było ich wcale”
Wersy, które mogą tworzyć całostki myślowe 1-5, 3-2
Ćw. 6 Jeżeli w zdaniu brakuje określonego elementu (jw.), to o jakim chwycie stylistycznym jest mowa? Jaka jest jego funkcja? Jakie wrażenia wywołują tak skonstruowane wyrażenia?
- elipsa
- nośnik dramatyzmu, emocjonalnego tonu wypowiedzi
Ćw. 7 Określcie czas, w którym przemawia Kasandra.
-strofa I : Kasandra stoi na gruzach Troi ( tu i teraz), czas teraźniejszy
- strofy III, IV : prorokini przemawia, do tych, których już nie ma, czas przeszły
Ćw. 8 Kasandra przemawia do tłumu. Jakie wartości, pojęcia można przypisać jej, a jakie uosabia tłum?

- Kasandra: teraźniejszość, być prorokiem, wieczność, śmierć
-tłum:przeszłość, być człowiekiem, chwila, życie
-treści układają się w opozycyjne pary
Ćw. 9 Porównajcie Kasandrę z mieszkańcami Troi. Wypiszcie określenia im przypisane. Rozpatrzcie ich metaforyczny sens.

Kasandra
-jest dobrze znana ( lakoniczność prezentacji)
-laska i wstążki prorockie
-głowa pełna wątpliwości ( nie udało jej się obronić Troi)
-kochała z wysoka, prorockie rupiecie,wykrzywiona twarz ( dystans, izolacja, brak porozumienia)
Perspektywa Kasnadry jest bardziej patetyczna, spektakularna.
Mieszkańcy Troi
-milkli w pół słowa, rwał się śmiech ( ludzki strach, przerażenie)
-piosenka o zielonym listku
-żyli w życiu
-podszyci wielkim wiatrem ( nietrwali, poddani wyrokowi śmierci)
Ona- widzi śmierć (p. wieczności, kosmiczna, metafizyczna)
Oni- widzą życie ( p. ziemska, ludzka, codzienna)
Kasandra stawia mieszkańców wobec otchłani kosmosu, próbuje objawić świadomość vanitas, nie może zgodzić się na życie, które tej perspektywy nie uwzględnia
Ćw.10 Jaki sens kryje się w sformułowaniu „ wiedzieli co to takiego chwila” w odniesieniu do Trojan?
-ich życie było bardziej szczęśliwe, Kasandra nigdy takiej radości nie doświadczyła
-za obrazem Trojan kryje się obraz psychiki Kasandry, pełnej wątpliwości
tyczących się tego, czy aby czegoś nie utraciła, rozważając tylko zagadki bytu
Ćw. 11 Co się dzieje z określeniami przypisanymi Kasandrze?
- rekwizyty ulegają degradacji
- proroctwa z I strofy nazywane są w zwrotce IV rupieciami
- głowa w ostatniej strofie ustępuje wykrzywionej twarzy, zniekształconej bólem istnienia ( świadomość straty)
Ćw. 12 Porównajcie strofy I i III. Zanalizujcie składnię i metaforykę.
- strofy ukształtowane opozycyjnie ( strofa I przypomina autoprezentację, strofa III jest gorzką konkluzją
- zaimek „moje” w I strofie podkreśla tryumf, majestat postaci, w ostatniej strofie to już tylko tryumf pozorny ( prosta składnia, podkreślanie zaimkiem przynależności przypomina narrację dziecka, które dopiero bada świat, ustala granice)
- „ twarz, która nie wiedziała, że może być piękna” z ostatniej strofy wzbogaca charakterystykę Kasandry o nową perspektywę, klęska proroka staje się także klęską kobiety ( pogłębiona samowiedza)
Ogniwo kończące
Ćw. 13 Wróćmy do pierwszego wersu utworu „ To ja, Kasandra”. W jakiej sytuacji możemy usłyszeć takie słowa?
- forma monologu teatralnego, moment wyjścia na scenę, kiedy aktor przedstawia swą postać
- Kasandra : rola, w którą się wchodzi
: człowiek, który pragnie żyć w codzienności
Kasandra pozostaje w tragicznym uwikłaniu między tym, co ludzkie, a tym, co transcendentne.

Zad. domowe
Przygotuj inscenizację sceny, w której Kasandra wygłasza swój monolog. Skonstruuj dialog między prorokinią a mieszkańcami Troi.