Nauczanie języka obcego w edukacji przedszkolnej

Nauczanie języków obcych staje się coraz bardziej popularne w przedszkolu i najniższych klasach szkoły podstawowej. Wynika to z coraz bardziej widocznej przydatności języków obcych w życiu codziennym oraz w pracy zawodowej.
Edukacja językowa dzieci ma swoją wyraźną specyfikę. Program kursu językowego i stosowane w nim metody pracy są zdeterminowane przez cechy rozwojowe małych uczniów. Małe dzieci charakteryzuje przede wszystkim potrzeba słuchania, brak umiejętności czytania i pisania lub niewielki rozwój tych sprawności oraz nieumiejętność pracy własnej. Oznacza to, że w pracy na tym poziomie istotne jest osłuchiwanie dzieci z językiem obcym poprzez opowiadania, bajki, wiersze, piosenki, kasety audio i wideo, gdyż to właśnie poprzez słuchanie nauczyły się one swego ojczystego języka. Istnieje także potrzeba wprowadzenia do nauki mówienia, ale możliwości są tu często ograniczone do typowych zwrotów, prostych zdań i mowy naśladowczej w postaci piosenek i rymowanek.
Na tym poziomie nauczania ważniejszy jest sposób pracy niż jej wymierny efekt. Istotne znaczenie ma w tej grupie wiekowej motywacja do nauki, stanowiąca fundament dalszej wieloletniej pracy niż widoczne efekty językowe. Ze względu na cechy rozwojowe dzieci nauka języka angielskiego musi być ukierunkowana na rozwój sprawności rozumienia ze słuchu i naukę słownictwa. Słownictwo zaś musi być wprowadzane nie w izolacji, lecz w prostych zdaniach, co stanowi zarazem wprowadzenie do sprawności mówienia. Nauka nie ma charakteru systematycznego, a jest to raczej osłuchiwanie się z językiem, budowanie pozytywnej motywacji i stwarzanie podstaw pod przyszłą, już systematyczną pracę nad językiem.
Nauczanie dzieci przedszkolnych będzie skuteczne, gdy w procesie nauczania uwzględnimy ich cechy rozwojowe.
Dzieci charakteryzuje przede wszystkim myślenie konkretne i pamięć mechaniczna. Oznacza to, że nauka musi wiązać się z konkretnymi przedmiotami i sytuacjami. Nauczanie musi dotyczyć tego, co znajduje się w zasięgu wzroku dziecka. W centrum nauki znajdują się, zatem, nazwy przedmiotów i osób, proste polecenia i zwroty, a więc nauka słownictwa. Nie można tutaj wprowadzać formalnej nauki gramatyki.
Treści nauczania w początkowej nauce języka angielskiego są związane z kręgiem zainteresowań najbliższych dziecku, tj. zabawki, dom, rodzina. Stopniowo poszerzamy ten krąg o tematy z dalszego otoczenia (szkoła, miejscowość itp.). wprowadzane słownictwo powinno być przydatne w sytuacjach bliskich dzieciom. Z tego też powodu naukę języka angielskiego rozpoczynamy od wprowadzenia rzeczowników konkretnych i zwrotów funkcjonalnych oraz słownictwa bajek, opowiadań, historyjek.
W pierwszym etapie edukacyjnym treści nauczania języka angielskiego powinny być zintegrowane z treściami nauczania zawartymi w podstawie programowej dla klas 0 . Na zajęciach z języka angielskiego wykorzystuje się metody, formy i techniki stosowane w edukacji przedszkolnej.
Małe dzieci cechuje szybkie zapominanie pomimo szybkiego zapamiętywania i krótkie odcinki koncentracji. Oznacza to, że nauczanie musi odbywać się poprzez wielokrotne powtórzenia, które muszą być dla dzieci atrakcyjne. Przydatne są często powtarzane piosenki, wiersze i rymowanki oraz powtórzenia w różnej formie (wymień kolory tęczy, wymień kolory, które masz na sobie itp.). Poszczególne zadania i ćwiczenia muszą być krótkie z tego względu, że dzieci szybko czują się znużone. Niezbędne są też częste zmiany aktywności oraz różnorodność bodźców podtrzymujących uwagę, a więc obraz, dźwięk, ruch. Potrzebne jest stałe powracanie do już przerobionych partii materiału.
Dzieci charakteryzuje także stała potrzeba zabawy i fizycznej aktywności. Wynika stąd, że w nauce musi dominować zabawa językowa. Nauka musi być oparta na aktywności, ruchu, gimnastyce, elementach reagowania całym ciałem. Stosowanie gier i zabaw w nauczaniu języka obcego ma na celu łączenie produkcji językowej z czynnościami motorycznymi.
Aktywność językowa musi być wielostronna i współwystępować z takimi działaniami jak rysowanie, kolorowanie, wycinanie, klejenie, zabawy ruchowe. W pracy z dziećmi wykorzystuje się różne formy ekspresji: teatralną, plastyczną, muzyczną.
W okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym uczenie się drugiego języka zbliżone jest do przyswajania języka ojczystego, w którym dziecko najpierw osłuchuje się z językiem bez konieczności mówienia. Należy zatem zapewnić dzieciom możliwość słuchania języka obcego i rozwijania podstawowej sprawności, jaką jest rozumienie tekstu słuchanego.
U dzieci występuje potrzeba sterowania własną aktywnością i podejmowania działań dopiero wtedy, gdy czują się do tego gotowe. Oznacza to, że nie można zmuszać dziecka do mówienia, jeśli samo tego nie chce. Warto skłaniać dzieci do powtórzeń grupowych, w których czują się bezpiecznie. Należy organizować scenki i ,,mini teatrzyki”, by ułatwić pierwsze publiczne wypowiedzi. Ważne jest, aby zachęcać do wypowiedzi nie wskazując błędów, lecz powtarzając samemu kilkakrotnie zdanie zawierające poprawną formę. Warto wielokrotnie powtarzać proste rutynowe zwroty (powitanie, pożegnanie, podziękowanie itp.). Stanowią one najlepszy pomost do mówienia dla dzieci nieśmiałych.
Głównym zadaniem nauczyciela w pracy z małymi dziećmi jest osłuchanie ich z językiem. Czyni się to mówiąc do nich w języku obcym w sytuacjach dla nich zrozumiałych, w których często domyślają się znaczenia zwrotu rozumiejąc całość sytuacji. Wykorzystuje się w tym celu również kasety audio i wideo, piosenki i rymowanki. Równie ważnym zadaniem jest zachęcenie dzieci do dalszej nauki. Nauczyciel powinien stosować pochwały i inne nagrody oraz umieć pokazać dzieciom, że nauka języka obcego to rzecz ciekawa i przyjemna.
Nauczyciel powinien brać pod uwagę indywidualne możliwości każdego dziecka, wzbudzać, umacniać i motywować dzieci do nauki języka angielskiego, a przede wszystkim rozwijać w małych uczniach poczucie własnej wartości oraz wiary we własne możliwości językowe.

Literatura:
1. Brzeziński J., Nauczanie języków obcych dzieci, Warszawa 1987.
2. Komorowska H., Metodyka nauczania języków obcych, Warszawa 2000.
3. Szpotowicz M., Szulc – Kurpaska M., Język angielski w zintegrowanym nauczaniu początkowym, Warszawa 2000.