Samookaleczenia - profilaktyka zachowań ryzykownych z elementami terapii

„PROFILAKTYKA ZACHOWAŃ RYZYKOWNYCH” - konspekt terapeutyczny dla grupy ryzyka samookaleczeń i dzieci zdiagnozowanych pod kątem zachowań autodestruktywnych

TEMAT: Samookaleczenia – przyczyny, reakcje, terapia

PROWADZĄCY ZAJĘCIA : PSYCHOLOG Kinga Osinkowska


CELE :
- Omówienie problemu samookaleczeń ;
- Zwiększenie świadomości uczniów na temat przyczyn i konsekwencji samookaleczeń;
- Zwiększenie świadomości dzieci na temat szkodliwości zachowań ryzykownych dla rozwoju psychospołecznego;
- Kształcenie umiejętności unikania zagrożeń i radzenia sobie z nimi (praca ze stresem, pozytywne myślenie, praca nad sobą).

PLAN:
1. rozpoznanie problemu w klasie (jesli istnieje problem samookaleczeń);
2. zgłoszenie problemu wychowawcy;
3. wychwycenie grupy lub osoby dokonującej samookaleczeń ;
4. dla grupy lub jednostki psycholog przygotowuje zajęcia uświadamiające problem samookaleczeń.

PRZEBIEG:
- zapoznanie się;
- wstępne omówienie problemu samookaleczeń;
- omówienie mechanizmu powstawania zachowań autoagresywnych;
- zwrócenie uwagi na negatywne skutki samookaleczeń;
- mechanizm błędnego koła – patrz schemat poniżej;


ZACHOWANIE ALTERNATYWNE
/
/
/
PROBLEM--------NERWY---------EMOCJE (złość, smutek, żal)-------DĄŻENIE DO ROZŁADOWANIA NAPĘCIA EMOCJONALNEGO------------ZACHOWANIE SAMOOKALECZENIA------------ POZORNA ULGA
(ból wewn. zamieniony na ból zewn. kontrolowany)
Na siebie na kogoś
Poczucie winy poczucie krzywdy


W większości przypadków główny problem, z którym dziecko nie mogło sobie poradzić związany jest z sytuacją domową (konflikty, brak porozumienia, rozwód, alkoholizm rodziców) lub szkolną ((problemy z nauką, problemy z relacjami interpersonalnymi w klasie, niezdrowa rywalizacja). Na skutek wzrastającego napięcia emocjonalnego dochodzi do zmiennych zachowań od smutku, apatii, poprzez strach, aż do żalu i złości – kierowanej na siebie (jeśli źródła problemów doszukiwała w sobie) lub na innych (jeśli za powstałą sytuację obwiniała środowisko wychowawcze, szkolne). Emocje podpowiadają, że problemy są nierozwiązywalne, niekontrolowane i nie do opanowania. By zminimalizować wewnętrzny ból młodzież często nieświadomie szuka ujścia dla emocji poprzez samookaleczenia, gdyż ból, który mogły kontrolować, dać im poczucie ulgi i kontroli sytuacji. Takie przeniesienie obniża na jakiś czas napięcie emocjonalne, ale niestety nie rozwiązywało głównego problemu. W konfrontacji z rzeczywistością dziecko/dzieci jeszcze bardziej się denerwują, a do tego dochodzi poczucie winy z powodu samookaleczeń. A im więcej emocji gromadzi się wewnątrz i im bardziej są one nie do opanowania, tym częściej dochodzi do zachowań autodestrukcyjnych –które obniżają natychmiast napięcie emocjonalne, odwracają uwagę od głównego problemu i dają poczucie kontroli bólu (dozowanie ilości i częstości cięć dokonywanych na skórze). Wchodząc w taki schemat obniżania napięcia emocjonalnego, młodzież nie szuka innych, racjonalnych rozwiązań sytuacji problemowych i popada w błędne koło zachowań destrukcyjnych. Świadczyło to o braku efektywnego radzenia sobie z sytuacja problemową, popadanie w bezradność oraz uzależnienie od dokonywania sobie cierpienia.
Psycholog szkolny omawia na konkretnych przykładach z życia mechanizm błędnego koła autodestrukcji. Dzięki temu dzieci mają możliwość spojrzeć na swoje problemy z innej perspektywy oraz zrozumieć, iż samookaleczenia nie rozwiązują trudnych sytuacji.
W dalszej pracy psycholog będzie organizował spotkania grupowe i indywidualne. Ważna jest tez współpraca z rodzicami i wychowawcami. Jeśli będzie to konieczne i możliwe, skieruje dzieci wraz z rodzicami na terapię systemową do specjalisty. Należy położyć nacisk na werbalizacje problemów, nie wykluczając kryzysu tożsamości związanego z wiekiem dorastania.


EWALUACJA:
Po przeprowadzonej lekcji diagnozującej dzieci powinny wyrażać chęć dalszej współpracy. Temat dotyczy dzieci dokonujących samookaleczeń i ma charakter diagnozujący istotę problemu. Po przeprowadzonej lekcji dzieci mają świadomość podłoża własnych problemów emocjonalnych. Ewaluacji dokonuje się dwukrotnie:
1. po przeprowadzonej lekcji, zadając pytania otwarte, czego dzieci się dowiedziały oraz czego dotyczy ich problem w istocie (tło zaburzonych relacji domowych, rówieśniczych, problemy osobowościowe, moda).;
2. po ciągu spotkań o charakterze terapeutycznym – czy istotnie zmieniło się zachowanie dzieci, biorąc pod uwagę ograniczenie/zniwelowanie aktów autodestrukcyjnych.