Konspekt zajęć komputerowych przeprowadzonych w ramach projektu "Pozwolić uczniom myśleć"

Konspekt zajęć komputerowych dla klasy IV

Temat: Zastosowania komputerów
Czas trwania: 2 godz. lekcyjne
Cele ogólne:
• wprowadzenie zasad bezpiecznego korzystania z komputera,
• wyjaśnienie roli komputerów we współczesnym świecie,
• wprowadzenie zasad dyskusji i ćwiczenie się w dyskusji według zasad.
Cele szczegółowe:
a) Sfera poznawcza. W czasie zajęć uczeń:
• pozna podstawowe zasady bezpiecznej pracy z komputerem,
• pozna przynajmniej dwa przykładowe zastosowania komputera,
• dowie się, że do wykonywania określonych czynności na komputerze, niezbędne są programy komputerowe.
b) Sfera kształcenia myślenia:
W czasie zajęć uczeń:
• wyjaśni, dlaczego komputery spełniają istotną rolę w życiu człowieka,
• przeprowadzi eksperyment myślowy polegający na wyprowadzeniu wszystkich konsekwencji wyobrażonej sytuacji: Wszystkie komputery na świecie przestają działać;
• uzasadni swoje zdanie,
• stworzy własną definicję.
c) Sfera umiejętności:
W czasie zajęć uczeń:
• nauczy się prawidłowo uruchamiać aplikacje,
• udoskonali umiejętność dyskutowania według wcześniej ustalonych reguł.
d) Sfera wychowawcza. W czasie zajęć uczeń:
• uświadomi sobie jak ważne jest poszanowanie godności i praw innych użytkowników internetu,
• zrozumie dlaczego należy używać legalnego oprogramowania,
• podniesie kulturę wypowiedzi na skutek uczestniczenia w toczonej według jasnych zasad dyskusji.
Formy pracy: zbiorowa, indywidualna.
Metody pracy: praktycznego działania, pogadanka, dyskusja dialogiczna, burza mózgów.
Środki dydaktyczne: zestaw komputerowy, podręcznik, zeszyt przedmiotowy.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

I. Powitanie
II. Czynności organizacyjno-porządkowe
III. Ćwiczenie: Zasady pracy z komputerem
Polecenie: Wielu z was ma komputer w domu; czy moglibyście powiedzieć, jak waszym zdaniem należy korzystać z komputera, by nie zaszkodzić swojemu zdrowiu? Z waszych propozycji ułożymy następnie „Regulamin pracowni komputerowej”.
Uczniowie wypisują pomysły na tablicy, a następnie grupa weryfikuje pomysły pod kątem spełniania wyznaczonego kryterium – poszanowania wartości zdrowia. Odbywa się to przez dyskusję o charakterze analitycznym. Uczestnicy dyskusji wypowiadają się na temat: 1) trafności podanych zasad; 2) podobieństwa i różnic pomiędzy propozycjami (Czy kilka można połączyć w jedną zasadę lub czy jedną zasadę należy rozbić na kilka odrębnych) ; 3) ważności zasad. W pierwszym zakresie (trafność) ważne jest podawanie uzasadnień: Dlaczego powinniśmy odrzucić pewne sposoby korzystania z komputerów jako niebezpieczne. W czasie dyskusji uczniowie będą również zachęceni do wychwycenia podobieństw i różnic pomiędzy korzystaniem z komputera w domu i w szkole.
W czasie dyskusji nauczyciel porządkuje zapis na tablicy, usuwając zbyteczne zasady, zapisując nowe i porządkując je w postaci listy. Po zakończonej dyskusji na tablicy widnieje „Regulamin pracowni komputerowej”. Jeśli zachodzi konieczność uzupełnienia go o jakiś punkt, który nie przyszedł nikomu do głowy, proponuje go nauczyciel, uzasadniając dokładnie, dlaczego jest on niezbędny.

Celem zadania jest stworzenie, poprzez analizę podanych pomysłów, zasad postępowania podczas pracy z komputerem, zachęcenie do podjęcia refleksji nad tym, czy wszystkie zasady bezpośrednio lub pośrednio wiążą się z zachowaniem zdrowia (dostrzeganie związków), oraz zastanowienie się, co jest ważne, a co mniej istotne z punktu widzenia przyjętych wartości (próby porządkowania myśli poparte argumentami).

IV. Ćwiczenie: Zastosowania komputera
Polecenie: Spróbujcie wymienić wszystkie znane wam zastosowania komputerów.
Uczniowie podają zastosowania komputerów i krótko uzasadniają, dlaczego właśnie komputer powinien zostać wykorzystany w danej czynności. Ponieważ w ćwiczeniu chodzi o wymyślenie jak największej liczby zastosowań (będą potrzebne do przeprowadzenia ćwiczenia w punkcie VI. lekcji), ćwiczenie można przeprowadzić w formie konkursu: Kto z was wymyśli największą liczbę potencjalnych zastosowań komputera? Jeśli uczniowie podadzą zastosowania nietypowe, np. jako przycisku do papieru, można spróbować wspólnymi siłami podzielić wymienione zastosowania na grupy, np: zastosowania w których komputer jest konieczny; zastosowania, w których zastosowanie komputera jest możliwe, lecz niekonieczne; zastosowania, w których zastosowanie komputera jest możliwe, lecz niewskazane, ponieważ innym sposobem wykonuje się daną czynność lepiej, itd.

V. Ćwiczenie: Pojęcie aplikacji. Programy legalne i nielegalne
Polecenie1: Co to jest aplikacja? Spróbujmy stworzyć definicję aplikacji, którą będzie trafna, zrozumiała i ekonomiczna. Nauczyciel wyjaśnia co znaczą te określenia: 1) Nasza definicja będzie trafna, jeśli będzie wskazywała tylko aplikacje i wszystkie aplikacje. Inaczej mówiąc, chodzi o to, by nie była ani za wąska (omijająca niektóre aplikacje), ani za szeroka (opisująca nie tylko aplikacje). 2) Nasza definicja będzie zrozumiała, jeśli nie będzie zawierała wyrażeń, które same należałoby najpierw zdefiniować. 3) Nasza definicja będzie ekonomiczna jeśli będzie zawierała tylko niezbędne informacje.
Uczniowie podają swoje definicje. Nauczyciel lub któryś z uczniów zapisuje je na tablicy. Następnie grupa dyskutuje o tym, która definicja najlepiej spełnia podane warunki.

Definiowanie jest ważną czynnością myślową szczególnie w sytuacjach, w których niejednoznaczne rozumienie słów i pojęć, a także ich odmienne rozumienie przez różnych ludzi może prowadzić do poważnych negatywnych konsekwencji. Dlatego w takich dziedzinach jak prawo, medycyna, procedury związane z bezpieczeństwem, zaawansowana technologia i nauki ścisłe definiuje się używane terminy jak najdokładniej (można też mówić o definicjach przedmiotów określanych przez te terminy). Definicje mają wiele form. Popularna jest definicja zwana klasyczną, w której określa się przynależność definiowanego przedmiotu do pewnej szerszej klasy i podaje się wyróżniającą go z tej klasy własność (np.: „Koparka to pojazd zaopatrzony w łyżkę do nabierania i wysypywania substancji sypkich”). Istnieją definicje regulujące, w których podaje się pewną listę dodatkowych własności zawężających znaczenie jakiegoś terminu. Są definicje projektujące, w których ustanawia się nowe znaczenie. Są definicje rekurencyjne, które są swoistymi funkcjami. Ćwiczenie się w definiowaniu jest ważną częścią kształcenia myślenia. Oprócz konkretnych zastosowań definiowanie służy porządkowaniu wiedzy i pojęć ucznia i poprawia jego kompetencję językową – uczeń staje się bardziej świadomym użytkownikiem języka, którego ambicją jest mówienie dokładnie tego, co chce powiedzieć i w sposób zrozumiały dla innych.

Polecenie 2: Nauczyciel pyta uczniów co to znaczy, że oprogramowanie jest legalne.
Uczniowie próbują określić warunki, jakie musi spełnić oprogramowanie legalne. Ta część dyskusji ma na celu wyjaśnienie treści pojęcia. Podobnie jak poprzednia dyskusja ma ona charakter definiujący. Jednak w tym przypadku funkcję definicji pełni lista warunków. Na skutek dyskusji na tablicy powstaje zapis o formie:

Przykład (w czasie lekcji nie należy narzucać uczniom konkretnych sformułowań; powinni stosować wyrażenia dla nich zrozumiałe):
Program legalny to taki program, który:
1. Został kupiony od twórcy lub od pośrednika prowadzącego legalną działalność handlową.
2. Sprzedawca występujący jako pośrednik kupił program od jego twórcy i posiada potwierdzający ten zakup dokument (umowę licencyjną).
3. Został przekazany nieodpłatnie przekazany przez twórcę.
4. Jest używany tylko przez tylu użytkowników, na ilu pozwala zakupiona (otrzymana) licencja.
itd.

Jako pomoc w dyskusji nauczyciel podaje definicje potrzebnych terminów, takich jak licencja freeware, shareware, itd.
W następnej fazie dyskusji uczniowie zastanawiają się nad konsekwencjami używania nielegalnego oprogramowania.
Następnie uczniowie uruchamiają na komputerach różne aplikacje i wykonują w nich proste ćwiczenia praktyczne.

VI. Ćwiczenie: Eksperyment myślowy
Nauczyciel czyta uczniom tekst "Inteligentny Dom", którego autorem jest Michael Schrage, felietonista Los Angeles Times. (c) 1993 Washington Post.
28 listopada 1995.
Wreszcie przeprowadziliśmy się do nowego domu. Teraz żyjemy w najinteligentniejszym domu w całym sąsiedztwie. Wszystko jest osieciowane. Telewizja kablowa jest podłączona do naszego telefonu, który łączy się z moim komputerem osobistym, który z kolei połączony jest z liniami zasilania, wszystkimi pozostałymi urządzeniami i systemami bezpieczeństwa. Wszystko działa dzięki uniwersalnemu zdalnemu sterownikowi, z najprzyjaźniejszym interfejsem, jaki kiedykolwiek widziałem.(...)
12 grudnia.
To koszmar. W domu jest wirus. Mój komputer złapał go podczas grzebania w publicznie dostępnej sieci. Wróciłem do domu, gdzie okazało się, że bawialnia jest sauną, okna w sypialni pokryte są lodem, lodówka się rozmroziła, pralka zalała piwnicę, drzwi do garażu otwierają się i zamykają, zaś telewizor zablokował się na kanale z telezakupami. Wszystkie światła migały jak stroboskop - dopóki się nie przepaliły. Wszędzie pełno okruchów szkła. Oczywiście czujniki nic nie wykryły. Popatrzyłem na komunikat, powoli skrolujący się przez ekran komputera: "Witaj, tu Niszczyciel Domów!!! Zabawa dopiero się zaczyna... (mówiąc skromnie, jeszcze nie było takiego wirusa, jak ten...)". Wyszedłem z domu. Dość.

Polecenie: Sformułujcie pytania, które przychodzą wam do głowy w związku z przeczytanym tekstem (np. Czy w przyszłości komputery staną się niezbędne? Czy człowiek jest szczęśliwy, gdy technika jest tak ściśle związana z jego życiem? itp.). Uczniowie formułują pytania, które są zapisywane na tablicy. Następnie wybierają w głosowaniu pytanie do dyskusji.

Zaproponowany tekst ma charakter eksperymentu myślowego, czyli zastanawiania się nad konsekwencjami pewnych założeń. Założenia ten nie muszą być realistyczne, wystarczy, żeby były logicznie możliwe, czyli niesprzeczne z prawami logiki. Można się wiele nauczyć rozważając tego rodzaju czyste możliwości. Na przykład można się wiele dowiedzieć o znaczeniach wyrażeń oraz niektórych aspektach naszych własnych przekonań. Znaczenia ukrywają się przed nami, dopóki nie spojrzymy na nie z punktu widzenia możliwych kontekstów i sytuacji. Eksperymenty myślowe są również ważne w namyśle nad konsekwencjami pewnych zdarzeń lub czynów (np. wyobraźmy sobie świat, w którym wszyscy kłamią nie odczuwając żadnych wyrzutów sumienia z tego powodu). Eksperymenty myślowe są również ważnym instrumentem w zastanawianiu się nad sobą samym, kiedy to wyobrażamy sobie jakąś sytuacje i rozważamy jak byśmy się w niej zachowali. Jeśli w czasie zaplanowanej dyskusji uczniowie dostrzegą w przeczytanym tekście właśnie eksperyment myślowy, warto takie spostrzeżenie wykorzystać i pozwolić uczestnikom na wyciąganie wszystkich możliwych konsekwencji sytuacji, w której nasze domy byłyby całkowicie sterowane przez komputery.

Następuje podsumowanie dyskusji i ocena pracy uczniów na zajęciach.
W omówieniu dyskusji poza podsumowaniem ewentualnych wniosków, które z niej wynikają, nauczyciel powinien podkreślić te aspekty, które służą dobrej komunikacji oraz budują szacunek dla innych osób.

VII. Zadanie pracy domowej
Wykonajcie schemat domu, który w maksymalnym stopniu byłby sterowany przez komputery. Na schemacie pokażcie połączenia pomiędzy różnymi urządzeniami oraz opiszcie funkcje, które będą komputerowo sterowane.