Jak stymulować mowę dziecka?

Mowa wpływa w sposób szczególny na rozwój dziecka oraz jego sukcesy bądź niepowodzenia szkolne. Rozwój mowy uwarunkowany jest genetycznie, możliwy jest jedynie w kontaktach międzyludzkich. Dziecko uczy się jej, podobnie jak innych sprawności przekształcających się w umiejętności.
Zaburzenia i wady wymowy w znacznym stopniu utrudniają dziecku osiąganie pozytywnych wyników w nauce.Wiele nieprawidłowości wymowy wynika nie z wad genetycznych, lecz np.: ze złych nawyków nabytych w czasie kształtowania się mowy(np.: wzorowanie się mowie dorosłych, którzy mówią niechlujnie, pieszczotliwie, niedokładnie, itp.)
Prawidłowa mowa zależy więc od wielu czynników kształtujących i rozwijających ją.
Najczęstsze wady wymowy:
- wada zgryzu lub uzębienia;
- osłabienie słuchu fizycznego;
- opóźnienie lub zaburzenie słuchu fonematycznego;
- zaburzenia emocjonalne;
- zaniedbania pedagogiczne;
- nieprawidłowe wzorce mowy.
Odpowiednio wcześnie ujawnione braki i niedostatki rozwoju dziecka pozwalają na wszczęcie działań wspierających i naprawczych, które pełnią rolę środka profilaktycznego przed pogłębieniem się i rozwojem zaburzeń.
Wiek przedszkolny jest tym momentem, w którym powinno rozpocząć się świadome usprawnianie i korygowanie mowy. Stosowanie ćwiczeń i zabaw stymulujących rozwój mowy służy podniesieniu sprawności rozumienia języka orz motywuje dzieci do swobodnych wypowiedzi.
Zabawy i ćwiczenia stymulujące rozwój mowy obejmują następujące sfery wpływające znacząco na kształtowanie się mowy: oddechową, artykulacyjną, fonacyjną i głosowa, słuchową, ruchową i słowną.
Przytoczę w tym momencie przykłady zabaw, ćwiczeń i gier z poszczególnych sfer, które stosuję najczęściej w trakcie pracy z dziećmi na zajęciach logopedycznych i które jednocześnie są najbardziej lubiane przez dzieci:
Zabawy i ćwiczenia oddechowe
- mają one na celu m. in. kształtowanie oddychania brzuszno-przeponowego, wydłużanie fazy wydechowej, niwelowanie napięcia mięśniowego;
Przykłady:wąchanie kwiatów, wydmuchiwanie baniek mydlanych przez słomkę,nadmuchiwanie balonów, wykonywanie wdechów i wydechów połaczone z ruchem kończyn, itp.

Zabawy i ćwiczenia artykulacyjne
- mają na celu usprawnienie narządów artykulacyjnych (warg, języka, szczęki dolnej, górnych zębów i podniebienia miękkiego, mięśni zwierających pierścienia gardłowego0)i wyćwiczenie właściwych układów tych narządów.
Przykłady ćwiczeń:
-ćwiczenie szczęki dolnej: zły pies (szeroko otwarta buzia z uwidocznionymi zębami), szuflada (wysuwanie i cofanie szczęki);
-ćwiczenie podniebienia miękkiego: ziewanie, masowanie szpatułką podniebienia (wywołanie odruchu wykrztuśnego - ćwiczenie mięśni zwierających), sapanie (oddychanie wyłącznie przez usta),
-ćwiczenie warg: parskanie, zakładanie wargi dolnej na górną i odwrotnie,cmokanie, dmuchanie, wysuwanie i spłaszczanie warg;
- ćwiczenia języka:wysuwanie i chowanie języka, przesuwanie języka od kącika do kącika warg, oblizywanie warg, wysuwanie języka na brodę;
- ćwiczenia żuchwy: opuszczanie i unoszenie żuchwy ku górze, wykonywanie ruchów poziomych(z wargami rozchylonymi lub zamkniętymi), ruchy do przodu i do tyłu.
Zabawy i ćwiczenia fonacyjne i głosowe
- mają na celu wykształcenie u dzieci odpowiedniej wysokości nastawienia siły głosu w czasie mówienia (prowadzone po ćwiczeniach oddechowych).
Przykłady ćwiczeń: mruczenie przez nos typu: mmm, naśladowanie płaczu lalki przez wymawianie samogłosek: yyy,uuu, iii, powtarzanie prostych wyrazów za prowadzącym (głośno i cicho).
Zabawy i ćwiczenia słuchowe
- mają na celu ułatwić rozpoznawanie przez dziecko dźwięków pochodzących z otoczenia oraz analizowanie prawidłowej mowy.
Przykłady: co słyszysz? (wychwytywanie odgłosów dochodzących np.: z ulicy), czyj to głos?, echo - powtarzanie wyrazów.
Zabawy i ćwiczenia słuchu fonematycznego
- mają na celu rozwijanie zdolności różnicowania głosek opozycyjnych (np.:p-b) i doskonalenie procesów analizy i syntezy słuchowej
Przykłady ćwiczeń: zabawy w wyszukiwanie słów na określoną głoskę, łańcuch słów (prowadzący wymawia słowo, dziecko musi powiedzieć słowo rozpoczynające się na głoskę, jaka jest na końcu poprzedniego słowa), kończenie słowa, porównywanie długości słów, analiza i synteza wyrazów i zdań, różnicowanie głosek w słowach, które różnią się tylko jedną głoską.

Oprócz tego rodzaju zabaw i ćwiczeń wskazane jest stosowanie w pracy z dziećmi:
- ćwiczeń ruchowych;
-ćwiczeń usprawniających koordynację ruchową;
-ćwiczeń i zabaw słownych(z wykorzystaniem bajek, wierszyków, ilustracji, itp.)
-ćwiczeń z wykorzystaniem obrazów i ilustracji;
-ćwiczeń z wykorzystaniem historyjek obrazkowych;
-ćwiczeń i zabaw logarytmicznych- czynnikiem pobudzającym jest tu tekst; ruch jest ilustracją rytmu.

Należy pamiętać, że podstawą rozwoju harmonijnej osobowości dziecka jest prawidłowe kształtowanie się i rozwój mowy - dlatego wspomagajmy dzieci w przyswojeniu prawidłowego wzorca słowa mówionego.