Lekcja podstawową formą pracy w szkole muzycznej

Jedną z form nauczania w szkole muzycznej jest system klasowo-lekcyjny,który można scharakteryzować jako:
- zorganizowaną pracę uczniów pod kierunkiem nauczyciela,który nie tylko wdraża określone programem wiadomości,umiejętności i nawyki konieczne do opanowania obligatoryjnego programu szkolnego, ale też jest on zobowiązany do adekwatnej,rzetelnej i profesjonalnej oceny postępów ucznia.

- uczniowie realizują program nauczania w systemie lekcji indywidualnych i grupowych.Podział uczniów na grupy określa głównie parametr wieku oraz podobnego poziomu intelektualnego.Grupy uczniów w tej samej klasie różnią się cechami osobowości,temperamentu , charakteru,zainteresowań i siły motywacji do nauki w tego typu szkole oraz zdolnościami kierunkowymi,pozamuzycznymi.

- treści kształcenia określają poszczególne przedmioty.

- jednostka lekcyjna trwa od 30-45 min.

Jak wiadomo w szkolnictwie muzycznym I stopnia program nauczania realizowany jest w cyklu 6 lub 4 letnim.
Podstawową,najbardziej znaną i powszechnie obowiązującą forma organizacyjną procesu kształcenia jest lekcja.W literaturze dydaktycznej funkcjonuje wiele definicji lekcji.np.: J.Półturzycki określa lekcję ogólnie jako swoisty akt nauczania,uczenia się,który stanowi jedność całą,zamkniętą,celowo i porządnie zbudowaną,uwieńczoną określonym i pożądanym wynikiem kształcąco-wychowawczym.
Według Półturzyckiego składa się ona z określonych części:
? część przygotowawcza składa się z wprowadzenia i powtórzenia.Służy ona utrwaleniu materiału,który zgodnie z celami lekcji jest integralnie związany zrealizowanym tematem.
W części wprowadzającej wykonujemy czynności organizacyjne,kontrolujemy pracę domową,wprowadzamy nowy temat.W części powtórzeniowej, dokonujemy powtórzenia przekazanej uczniom wiedzy z nawiązaniem do nowo realizowanego tematu lekcji.

- część podstawowa(główna); dotyczy opracowania materiału lekcyjnego z wykorzystaniem różnych sytuacji dydaktycznych do rodzaju prowadzonej lekcji.

- część końcowa;utrwalenie nowego materiału lekcyjnego poprzez jego powtórzenie,omówienie pracy domowej,czynności porządkowe kończące jednostkę lekcyjną.

Inną koncepcję kształcenia prezentuje Wincenty Okoń.Podporządkowuje on lekcję ogólnym zasadom systemu dydaktycznego i określonym strategiom.Wyróżnia cztery strategie:podającą,problemową,emocjonalną i ćwiczeniową.Z tych strategii wyprowadza różne typy lekcji:
-pełniące różne funkcje np.:wprowadzające,utrwalające,korektywno-uzupełniające,sprawdzające postępy uczniów w nauce,kształtujące pojęcia.
-lekcje,których struktura wskazuje na ich organizację np.:dyskusyjne,wycieczki,wykorzystanie komputera,filmu,warsztaty szkolne,samodzielna praca ucznia,
-typ łączący różne strategie .
Struktura lekcji,rozumianej jako zorganizowana forma nauczania oparta jest o realizację zadania dydaktycznego, określa rodzaj interakcji nauczyciela z uczniem,
jest nastawiona na realizację celów kształcenia.Uzależniona jest ona od realizowanych celów,treści merytorycznych i jej praktyczne wykonanie nie może być limitowane pojedynczą jednostką lekcyjną.Temat lekcji może być rozłożony w czasie na więcej godzin.
Następnie przedstawię ogólne założenia różnych typów lekcji.

1.podająca.Celem lekcji jest zapoznanie uczniów z nowymi treściami,czyli:
- podanie nowych treści.
- rozumienie, opracowanie,zebranie.
2.problemowa,której celem jest:
- stworzenie problemu,
-określenie trudności z rozwiązaniem powstałego problemu poprzez:zadawanie pytań lub podanie zagadnień do rozwiązania.
- ustalenie planu wykonania zadań.
- realizacja zadań,weryfikacja pomysłów.
- sprawdzenie poprawności rozwiązania.

3.eksponująca,mająca na celu :
-rozwijanie wyobrażeń i przeżyć estetycznych.
-ekspozycja utworu.
-analiza i rozumienie(rozmowa o utworze).
-podsumowanie rozważań.
-ponowna ekspozycja całości lub fragmentu.

4.ćwiczeniowa,której celem jest:
- kształtowanie umiejętności i nawyków.
-opanowanie określonych czynności.
5.lekcja mieszana:
Zawiera wszystkie rodzaje lekcji.Uznaje się,że tego typu lekcja jest najbardziej wartościowa,ponieważ obejmuje pełny zakres różnorodnych metod nauczania,uczenia się.Stanowi zatem,szeroką propozycję dydaktyczną dla ucznia i nauczyciela.

Istotnym problemem zarówno dla ucznia jak i nauczyciela jest ocena lekcji.
Przy ocenie lekcji należy rozpatrywać następujące parametry:
- uświadomienie celów lekcji.

- motywowanie uczniów do aktywnego udziału w procesie uczenia się.

- budzenie ciekawości i zainteresowań poznawczych.

W opinii znanego Wincentego Okonia dydaktyka i pedagoga,lekcja winna być oceniana według następujących zasad:
• zasada świadomości i aktywności.
• zasada poglądowości-od konkretu do abstrakcj.
• zasada indywidualizacji i stopniowania trudności
• zasada systemowości i systematyczności.
• zasada związku teorii z praktyką.
• zasada nauczania wychowującego.

Współczesna dydaktyka poucza,że kształcenie winno odwoływać się do przedmiotów realizowanych grupowo i indywidualnie.
Na lekcji główną rolę odgrywa pedagog,którego wiedza muzyczna i znajomość nauk pedagogicznych jest gwarantem osiągnięć dydaktyczno-wychowawczych.Dotychczasowe badania problematyki zdolności obrazują intensywny rozwój różnych koncepcji,modeli zdolności,ich diagnostyki,eksploracji,stymulacji,szeroko pojętych uwarunkowań osobowościowych oraz środowiskowych.Rozwój psychologii kształcenia ukazał nowe możliwości identyfikacji uczniów zdolnych.Poszerzony został wachlarz możliwości dydaktyczno-wychowawczych.Badania empiryczne wskazują,że ocena ucznia wyrażona w postaci stopni szkolnych może być wymiernym wskaźnikiem jego zdolności jedynie wtedy gdy legitymuje się on wysokimi osiągnięciami.Natomiast,gdy źle się uczy stopnie zwykle nie są właściwym prognostykiem poziomu zdolności ucznia,bowiem mogą negatywnie wpływać na ich rozwój oraz na patologizację zachowania.Oceny niedostateczne odbierane są przez uczniów częściej jako rodzaj kary niż wynik zaniedbań w nauce.Jeżeli ocena szkolna współwystępuje z oskażającym ucznia komentarzem nauczyciela,generuje stres,frustrację,bywa powodem stałych napięć emocjonalnych.Z ocenami szkolnymi łączy się rywalizacja uczniów,która może prowadzić do zawiści i intryg.Uczniom towarzyszy lęk przed otrzymaniem negatywnych ocen.Konsekwencje zagrożenia ocena negatywną określają zwykle standardowe procedury a nie indywidualna analiza przyczyn trudniej sytuacji ucznia,dająca możliwości uzupełnienia wiedzy.Ocena szkolna powinna stanowić zrozumiałą dla ucznia informację o jego postępach w nauce.
Pedagog organizując lekcję musi pamiętać,że zdobywana wiedza ma charakter operatywny,czyli uczeń potrafi zastosować w praktyce zdobyte umiejętności i ukształtowane nawyki. Nauczyciel powinien postępować metodycznie i zachować etapy zdobywania umiejętności i określonych nawyków tj.
1. uświadomienie uczniowi nazwy i znaczenia danej umiejętności.

2. sformułowanie reguł na podstawie wiadomości.

3. pokazanie wzoru czynności przez pedagoga.

4. pierwsze czynności ucznia przy stałej kontroli.

5. systematyczne i samodzielne ćwiczenia w posługiwaniu się przyswojoną umiejętnością.

Pedagog również przygotowując lekcje bierze pod uwagę możliwości zapominania i zaniku wyuczonych umiejętności i nawyków,dlatego realizując kolejne czynności dydaktyczne ciągle je utrwala.Rolą nauczyciela jest dbałość o to,aby pobudzić aktywność uczniów i pogłębić zainteresowanie nauką.
Każde kształcenie,nawet najbardziej specjalistyczne,winno być zawsze powiązane z wychowaniem.
Szkoła rozwija zaciekawienie wiedzą,zamiłowania,samodzielne myślenie,inteligencję, koncentrację uwagi,spostrzegawczość oraz wolę do pokonywania trudności,
Mówiąc ogólnie rozwija ucznia intelektualnie,osobowościowo oraz pod względem społecznym.Harmonijny rozwój umysłu i charakteru dokonuje się podczas procesu nauczania i wychowania na każdej lekcji.
Proces kształcenia w szkole muzycznej jest problemem specyficznym,ponieważ realizowany jest zarówno poprzez:
1. kształcenie indywidualne na przedmiocie praktycznym zwanym przedmiotem głównym.
2. kształcenie zbiorowe w przedmiotach ogólnomuzycznych zwane powszechnie „teoretycznymi”.
3. zróżnicowanie form i środków kształcenia indywidualnego i w przedmiotach ogólnomuzycznych.

Bibliografia:
1. Arends R.I.,Uczymy się nauczać, WSiP, Warszawa 1994
2. Bartecki J.,Chabior E.,O nową organizację procesu nauczania, WSiP,Warszawa,2000
3. Black Paul, Harrison Christine, Lee Clare,Jak oceniać, aby uczyć, Wyd.,Civitas Warszawa 2006
4. Glasser W., Każdy uczeń może osiągnąć sukces, Wyd.,PAW Łódź 2005
5. Grębski M.,Sukces na egzaminie.WSiP Warszawa 2005
6. Hamer H.,Klucz do efektywnego nauczania.Poradnik dla nauczycieli,Wyd.Vedo,Warszawa 2000
7. Maniszewski W.,Lekcja najważniejszą formą pracy w szkole muzycznej,COPSA
8. Niemirko B.,Ocenianie szkolne bez tajemnic,WSiP Warszawa 2005
9. Okoń. W., Nauczanie problemowe we współczesnej szkole,WSiP Warszawa 1995
10. Półturzycki J.,Dydaktyka dla nauczycieli, Wyd. Novum, Płock 2002.
11. E. Perrott, Efektywne nauczanie, WPiS,Warszawa 1995.
12. Pietrusiński Z.,Kierowanie własnym rozwojem,Iskry ,Warszawa 1971
13. Węglińska M.,Jak przygotować się do lekcji?, Wyd. Impuls, Kraków 2005.
14. Rrimm B.,Dlaczego dzieci zdolne nie radzą sobie w szkole?,Moderski i Sp-ka Poznań 2000.