"Z Kopernikiem ze słownikiem" - konkurs słownikowy

Konkurs „ Z Kopernikiem i słownikiem”

1. Celem konkursu jest przypomnienie zapomnianych słów i zwrotów oraz bogacenie zasobu słownictwa.

2. W konkursie mogą brać udział uczniowie klas 4-6 Szkoły Podstawowej nr 21 w Elblągu.

3. Zadaniem osób biorących udział w konkursie jest poznanie znaczeń wyrazów i zwrotów: dziedziniec, komnata, orszak, zydel, żak, niemożebnie, być radym, ciżmy, opończa, inkaust, prać na tarze, młyn, letnisko, żwawo, wrzeciono, kołowrotek, prząść, biesiada, facecja, smalić cholewki, bieliźniarka, ino, końskie zaloty, kierat, stryj, stryjenka, swatać, kuma, wikt i opierunek, pugilares, kontent, sążnisty, wszego, kapka, trefny, zacny, szlafmyca, matrona, kindersztuba, kajet.

4.Zestaw wyrazów z podanym znaczeniem można pobrać w bibliotece. Mile widziane jest samodzielne opracowanie wyrazów.

5. Osoby biorące udział w konkursie są zobowiązane, do 28 lutego br., zgłosić chęć udziału w nim w bibliotece szkolnej.

6. Konkurs odbędzie się 5 marca br. w bibliotece szkolnej o godz. 10.

7. Rozstrzygnięcie konkursu nastąpi 7 marca br. o godz. 11.30 w bibliotece

8. W konkursie przewidziano nagrody rzeczowe.

Karta znaczeń wyrazów na konkurs

„Z Kopernikiem ze słownikiem”

dziedziniec -miejsce otoczone z czterech stron ścianami okazałej budowli lub plac przy budynku

komnata- pokój mieszkalny lub sala reprezentacyjna w dawnych rezydencjach, pałacach i zamkach

orszak- 1. grono ludzi uroczyście towarzyszących komuś
2. dawniej: gromada, tłum, oddział

zydel- dawniej: drewniany stołek

żak – 1. dawniej uczeń lub student
2. sieć rybacka rozpięta na kilku kolistych obręczach i zastawiana w miejscach przepływu ryb

niemożebnie- bardzo źle, nieznośnie, niemożliwie

być radym- 1. dawniej: być zadowolonym, uszczęśliwionym
2. dawniej: być przychylnym komuś lub czemuś

ciżmy - buty z miękkiej skóry, o wydłużonym i lekko podniesionym czubie, noszone powszechnie w XII–XV wieku

opończa- obszerny płaszcz bez rękawów, z kapturem, noszony dawniej jako strój podróżny

inkaust - dawniej atrament

prać na tarze- używać do prania tary, czyli narzędzia wykonanego z blachy falistej osadzonego na drewnianej lub metalowej ramie. Tara była zazwyczaj umieszczona w balii, osoba piorąca ręcznie przesuwała (tarła) namaczaną bieliznę po powierzchni tary. Tara praktycznie wyszła z użycia po pojawieniu się pralki.

młyn- budynek z urządzeniami do mielenia i przerabiania zboża na mąkę, kaszę itp.

letnisko- 1. miejscowość wypoczynkowa, do której przyjeżdżają na lato turyści
2. letni pobyt poza miastem w celach wypoczynkowych

żwawo- szybko, ruchliwie, zwinnie, z werwą.

wrzeciono- przyrząd do przędzenia ręcznego w postaci wałka zaostrzonego na obu końcach

kołowrotek- 1. dawny przyrząd do przędzenia nici, napędzany pedałem
2. szpula do nawijania i odwijania zapasu żyłki przy wędce


prząść- 1. przerabiać włókno na nici
2. o pająku: wytwarzać pajęczynę

biesiada- wystawne przyjęcie

facecja- dawniej krótkie, zabawne opowiadanie

smalić cholewki- zalecać się do kogoś (zwłaszcza do kobiety), dać do zrozumienia komuś, że nam się podoba. Czasownik „smalić” oznacza przypiekać ogniem, opalać coś

bieliźniarka- 1. szafa lub jej część z półkami do przechowywania bielizny
2. dawniej kobieta szyjąca bieliznę

ino- tylko

końskie zaloty- działania, których celem jest zwrócenie na siebie uwagi płci przeciwnej, zaloty niedelikatne

kierat- 1. dawne urządzenie do napędu maszyn rolniczych, poruszane przez konie lub woły, chodzące w koło
2. codzienne, powtarzające się monotonnie obowiązki

stryj- brat ojca

stryjenka- żona brata ojca

swatać- polecać kogoś jako kandydata na męża lub żonę, pośredniczyć w zawieraniu małżeństwa

kuma- 1. matka chrzestna
2. potocznie: przyjaciółka lub sąsiadka

wikt i opierunek- przestarzale dziś żartobliwie: całodzienne wyżywienie, utrzymanie

pugilares- dawniej: portfel

kontent- dawniej: zadowolony

sążnisty- bardzo długi

kapka- 1. kropla wydzieliny śluzowej z nosa
2. mała ilość czegoś

trefny I
2. potocznie: pochodzący z nielegalnego źródła
3. potocznie: z jakiegoś powodu podejrzany
4. potocznie: o człowieku: niebudzący zaufania

trefny II – dawniej: pobudzający do śmiechu

wszego-
wsze, wszech, wszem «dawne formy biernika, dopełniacza i celownika liczby mnogiej zaimka wszystek, dziś tylko w wyrażeniach: po wsze czasy, ze wszech miar, wszem (i) wobec»

zacny
1. dawniej godny szacunku i zaufania

szlafmyca
1. miękka czapka męska używana dawniej do spania
2. wysoka czapka noszona przez kucharzy lub piekarzy

matrona
1. dawniej: starsza kobieta, zachowująca się statecznie i dostojnie.

kindersztuba
staranne wychowanie wyniesione z domu

kajet
dawniej: zeszyt


Konkurs „Z Kopernikiem ze słownikiem”- karta pracy

Spośród podanych znaczeń wyrazów wybierz poprawne. Niektóre wyrazy mają więcej niż jedną poprawną odpowiedź. Poprawną odpowiedź zaznaczamy podkreśleniem.

1. Zydel:
a) drewniany stół
b) drewniany stołek
c) metalowy stołek

2. Żak:
a) uczeń
b) sieć rybacka
c) student

3. Żwawo:
a) szybko
b) jasno
c) powoli

4. Prząść:
a) palić w piecu
b) robić na drutach
c) przerabiać włókno na nici

5. Ino:
a) że
b) tylko
c) wino

6. Stryjenka:
a) żona siostry ojca
b) matka chrzestna
c) żona brata ojca

7. Matrona:
a) starsza kobieta, zachowująca się statecznie i dostojnie
b) starsza kobieta siedząca na tronie
c) kobieta lubiąca grę w szachy

8. Pugilares:
a) portfel
b) etui
c) zeszyt

9. Ciżmy:
a) dawne urządzenie do napędu maszyn rolniczych, poruszane przez konie lub woły, chodzące w koło
b) buty z miękkiej skóry, o wydłużonym i lekko podniesionym czubie
c) zadowolony

10. Kontent:
a) smutny
b) wesoły
c) cienki

11. Szlafmyca:
a) miękka czapka męska używana dawniej do spania
b) wysoka czapka noszona przez kucharzy lub piekarzy
c) bardzo ciepła czapka ze skóry zwierząt

12. Swatać:
a) zalecać się do kogoś
b) polecać kogoś jako kandydata na męża lub żonę, pośredniczyć w zawieraniu małżeństwa
c) kłócić się

13. Smalić cholewki:
a) palić ognisko
b) zalecać się do kogoś
c) robić maślane oczy

14. Biesiada:
a) wystawne przyjęcie
b) obszerny płaszcz bez rękawów, z kapturem, noszony dawniej jako strój podróżny
c) drewniany stołek

15. Dziedziniec:
a) grono ludzi uroczyście towarzyszących komuś
b) plac przy budynku
c) pokój mieszkalny w pałacu

16. Kapka:
a) matka chrzestna
b) kropla wydzieliny śluzowej z nosa
c)mała ilość czegoś

17. Orszak:
a) gromada
b) atrament
c) portfel

18. Kierat:
a) grono ludzi uroczyście towarzyszących komuś
b) budynek z urządzeniami do mielenia i przerabiania zboża na mąkę, kaszę itp.
c) codzienne, powtarzające się monotonnie obowiązki

19. Kołowrotek:
a) dawne urządzenie do napędu maszyn rolniczych, poruszane przez konie lub woły, chodzące w koło
b) przyrząd do przędzenia ręcznego w postaci wałka zaostrzonego na obu końcach
c) dawny przyrząd do przędzenia nici, napędzany pedałem

20. Niemożebnie:
a) bardzo źle
b) nieznośnie
c) niemożliwie