Zajęcia logopedyczne

Nagłówek konspektu:

Data: 10.12.2006r.

Rodzaj zajęć: zajęcia logopedyczne

Placówka: szkoła podstawowa

Klasa/grupa: pierwsza

Liczba dzieci: 1 osoba

Krótka charakterystyka rodzaju zaburzenia:
Uczeń klasy pierwszej prawidłowo artykułuje wszystkie głoski za wyjątkiem fonemu r. Nie ma żadnych trudności w nauce. Jest zdolny i ciekawy świata.
Rodzina pełna prawidłowo funkcjonująca.

Rotacyzm zwany, inaczej reraniem, jest to wada wymowy polegająca na nieprawidłowej wymowie głoski [r]. Wyróżniamy trzy formy wadliwej wymowy tej głoski. Są to:
•zniekształcenia dźwięku to rotacyzm właściwy,
•zastępowanie [r] przez jakiś inny dźwięk, np. [i], [l] to pararotacyzm
•opuszczanie dźwięku [r] to mogirotacyzm.
Rotacyzm właściwy to tworzenie dźwięku niewystępującego w systemie fonetycznym danego języka. Na skutek zmiany miejsca artykulacji (głoska r powstaje m.in. w wyniku drgań języczka, warg, policzków) brzmienie r jest zdeformowane.
W obrębie rotacyzmu właściwego najczęściej występujące formy zaburzenia artykulacyjnego to: rotacyzm uwularny (języczkowy, tzw. francuskie r), lateralny (boczny), labialny lub bilabialny (wargowy), welarny (krtaniowy) i faryngealny (gardłowy).
Rotacyzm właściwy występuje w postaci rerania języczkowego. Drgania wykonywane są przez języczek znajdujący się na końcu podniebienia miękkiego. Podniebienie miękkie jest uniesione i zamyka przejście do jamy nosowej. Język nie bierze udziału w artykulacji. Prawidłowa budowa narządów artykulacyjnych i aparatu fonacyjnego; brak wady zgryzu, badanie słuchu prawidłowe; słuch fonemonowy w normie.

Czas zajęć: 30 minut

Temat: Utrwalenie prawidłowej wymowy głoski r

Cele zajęć: po zajęciach uczeń powinien wiedzieć:
1. Zapamiętać utrwalone podczas zajęć wyrazy z głoską r
2. Rozumieć, że głoska r może występować w różnych miejscach wyrazu (nagłosie, śródgłosie, wygłosie).
3. Umieć prawidłowo wymawiać wyrazy z głoską r i używać ich w mowie potocznej.

I. Cechy dystynktywne:
1. Udział rezonatora nosowego:
•ustne – powietrze wchodzi przez usta,
•nosowe – powietrze wchodzi przez nos.
2. Udział więzadeł głosowych:
•bezdźwięczne – bez wibracji więzadeł głosowych,
•dźwięczne – wibracje więzadeł głosowych.
3. Stopień zbliżenia narządów mowy wewnątrz jamy ustnej:
•szczelinowe,
•zwarte,
•zwarto-szczelinowe,
•zwarto-otwarte czyli półotwarte.
4. Udział środka języka i podniebienia twardego:
•twarde,
•miękkie.
5. Główne miejsce artykulacji:, co się, z czym styka:
•dwuwargowe,
•wargowo-zębowe,
•przednio-językowo-zębowe,
•przednio-językowo-dziąsłowe,
•średnio-językowe,
•tylno-językowe.
Głoska [r] jest to trudny dźwięk pod względem artykulacyjnym. W zasobie dźwiękowym dziecka pojawia się ok. 5-6 rok życia, a nawet później.
Głoska [r] należy do grupy głosek tzw. sonarnych, które nie mają swoich bezdźwięcznych odpowiedników.
Jest ona głoską półotwartą, ustną, twardą, przedniojęzykowo – dziąsłową, dźwięczną.

II. Badanie słuchu fonematycznego

III. Ćwiczenia usprawniające ruchome narządy artykulacyjne

Ćwiczenia warg

1. Nadymanie policzków i powolne wypuszczanie powietrza ustami.
Ćwiczenie usprawniające narządy artykulacyjne. Nauczyciel pokazuje ćwiczenie: nabiera dużo powierza przez nos, aż podnosi się klatka piersiowa i nadyma policzki, następnie powoli wypuszcza powietrze przez zaciśnięte usta.
Nauczycielem prosi, aby dziecko wykonało to ćwiczenie razem nim.
Czas trwania ćwiczenia 1 minuta.
Dziecko obserwuje nauczyciela stojącego naprzeciwko i wykonującego ćwiczenie, następnie razem z prowadzącym wykonuje głęboki wdech i nadyma policzki. Powoli wypuszcza powietrze patrząc na nauczyciela jak on to robi.

2. Naśladowanie warkotu motoru
Ćwiczenie usprawniające narządy artykulacyjne. Nauczyciel pokazuje dziecku obrazki z różnymi samochodami i proponuje zabawę w naśladowanie odgłosów wydawanych przez te pojazdy. Nauczyciel pokazuje ćwiczenie naśladując warkot motoru: wykonuje wdech przez nos, a następnie wypuszcza powietrze przez zaciśnięte wargi wprawiając je w wibracje. Nauczyciel prosi, aby dziecko wykonało to ćwiczenie razem z nim, pokazując, jaki pojazd naśladuje.
Czas trwania ćwiczenia 1 minuta.
Dziecko słucha prowadzącego i następnie ogląda ilustracje przedstawiające różne samochody. Obserwuje nauczyciela jak naśladuje warkot motoru. Razem z nauczycielem naśladuje warkot samochodu. Dziecko wybiera samochody i naśladuje prace ich motorów. Nauczyciel kontroluje prawidłowy przebieg ćwiczenia.

Ćwiczenia języka

1. Poruszanie językiem z lewej strony na prawą, z dotykiem czubkiem języka kątów ust.
Nauczyciel pokazuje dziecku jak wykonań ćwiczenie: dotyka końcem języka na zmianę lewego i prawego kącika ust. Aby zachęcić dziecko do ćwiczeń nauczyciel nakłada w kąciki ust krem czekoladowy.
Czas trwania ćwiczenia 1 minuta.
Dziecko obserwuje prowadzącego i naśladuje czynności przez niego wykonywane. Dotyka czubkiem języka lewego kącika ust ,a potem prawego i tak na zmianę. Stara się zlizać cały krem z kącików ust.

2. Unoszenie języka do nosa i wywijanie go na brodę.
Nauczyciel pokazuje dziecku jak wykonać ćwiczenie i prosi, aby dziecko wykonało to ćwiczenie razem z nim, wprowadza rywalizację, kto wyżej uniesie język i dalej wywinie na brodę. Dziecko zawsze wygrywa.
Czas trwania ćwiczenia – 1 minuta.
Dziecko obserwuje prowadzącego i rozpoczyna rywalizację naśladując jego czynności.

Uwagi
Ćwiczenia języka i warg dzieci wykonują przed lustrem.
Trzeba zwrócić uwagę, aby podczas ćwiczeń żuchwa była nieruchoma.

IV. Ćwiczenia oddechowe

1. Unoszenie rąk w górę podczas wdechu, spokojne opuszczanie rąk przy wydechu.
Nauczyciel pokazuje ćwiczenie: chodzi po sali i unosi ręce w górę podczas wdechu, a spokojnie opuszcza ręce podczas wydechu. Prosi, aby dziecko wykonało to ćwiczenie razem z nim. Prowadzący zwraca uwagę na wykonywanie wdechu przez nos, a wydechu ustami. Prosi, aby dziecko wyobraziło sobie, że jest wielkim ptakiem, który szeroko i powoli macha skrzydłami.
Czas trwania ćwiczenia – 1 minuta.
Dziecko obserwuje nauczyciela i wykonuje ćwiczenie razem z prowadzącym, szeroko i powoli macha ramionami rytmicznie oddychając.

2. Wydmuchiwanie baniek mydlanych przez słomkę.

Nauczyciel pokazuje jak prawidłowo wykonać to ćwiczenie, zwraca uwagę na wdychanie powietrza przez nos. Zmierza do wydłużenia fazy wydechowej poprzez zachęcenie dziecka do robienia jak największej bańki mydlanej. To ćwiczenie spokojnego długiego wydechu.
Czas trwania ćwiczenia – 1minuta.
Dziecko obserwuje nauczyciela, dokonuje analizy słuchowej i wykonuje bańki mydlane.

V. Wywoływanie głoski
1. Obrazek podstawowy
2. Metoda uczuleniowo-wibracyjna
3. Metoda dźwiękonaśladowcza
4. Metoda głosowo-mechaniczna
5.Metoda fonetyczno-mechaniczna
6. Metoda fonetyczna

VI. Automatyzacja głoski

1. Sylaby:
•Nagłos
•Śródgłos
•Wygłos
Nauczyciel odczytuje wiersza pt. Głoska r (E. M. Skorek).
Rak i rekin, ryba, ryk.
Nie ma głoski wilk i byk.

Głoska siedzi w okularach,
jest w rodzinie i talarach.

Ser i torba, seler, ryż.
Nie ma głoski kot ni mysz.

Burak, rower i drabina,
jeszcze rymu odrobina.

A te dzieci, które wiedzą,
niech już głoskę wypowiedzą!

Następnie prosi, aby dziecko odgadło głoskę powtarzającą się w wymienionych w wierszu wyrazach.
Kolejne zadanie to powtarzanie za nauczycielem sylab, które są zapisane na kolorowych rybkach:
- ra, re, ro, ru, ry (żółte rybki);
- ara, ere, oro, uru, yry (czerwone rybki);
- ar, er, or, ur, yr (zielone rybki).
Nauczyciel prosi, aby dziecko umieściło rybki w stawie (kartka papieru z zaznaczonymi ławicami ryb: żółtą, czerwoną i zieloną – załącznik nr 1) według koloru ławicy za pomocą słomki zasysając powietrze z rybką na końcu słomki. Po umieszczeniu rybki z sylabą ma tę sylabę (imię rybki) przeczytać.
Czas trwania - 5 minut.
Dziecko słucha uważnie wiersza, odgaduje głoskę r , powtarza sylaby za nauczycielem. Dziecko umieszcza rybki w odpowiednich ławicach i podaje ich imiona. Jest to ćwiczenie słuchowe mające na celu kształtowanie słuchu fonemowego oraz analizy i syntezy słuchowej i analizy i syntezy wzrokowej.

2. Wyrazy:
•Nagłos
•Śródgłos
•Wygłos
Nauczyciel proponuje dziecku zabawę w pamięć, po zapoznaniu się z obrazkami. Wykłada przed dzieckiem dziesięć obrazków i prosi, aby dziecko je nazwało(rak, ryba, okulary, ser, torba, seler, ryż, burak, rower, drabina – załącznik nr 2). Pomaga w nazwaniu w razie trudności. Drugie dziesięć takich samych obrazków ma przed sobą. Nauczycie szuka pary do swojego wybranego obrazka u dziecka. Nazywa obrazki. Prosi, aby dziecko zrobiło to samo. Po odnalezieniu wszystkich par obrazków następuje mieszanie obrazków, obrócenie obrazkiem do dołu i rozłożenie na stole. Nauczyciel dyskretnie pomada dziecku znaleźć pierwsza parę.
Czas trwania –5 minut
Dziecko słucha prowadzącego, następnie nazywa obrazki i odszukuje pary obrazków i nazywa te obrazki (analiza słuchowa i wzrokowa, synteza wzrokowa i słuchowa). Część zasadnicza polega na jednoczesnym podnoszeniu obrazków, jeden lewą ręką, drugi prawą (uruchamianie obu półkul mózgowych), analizie wzrokowej tego, co jest na obrazkach, syntezie wzrokowej, czy są to takie same obrazki. Kiedy dziecko znajdzie parę odkłada na bok, kiedy są to różne obrazki odkłada w te same miejsca i zapamiętuje co gdzie leży. Dziecko szuka par na zmianę z nauczycielem, obserwując podnoszone przez prowadzącego obrazki. Dziecko wygrywa liczy pary, nazywa obrazki. Uczeń usprawnia bezpośrednią pamięć wzrokową i słuchową, poszerza jej rzetelność i pojemność, kształci zdolności identyfikacji przez analizę porównawczą i różnicową zapamiętanego wzorca.

3. Wypowiedzi dwuwyrazowe
Nauczyciel wypowiada pary wyrazów, dziecko powtarza: gruba ryba, stara torba, wzór tortu, czar portu, gburowaty stwór, żartobliwy czart, wirowany kefir,
gar wiór, gra król, start par.
Czas trwania – 2 minuty.
Dziecko słucha wyrazów wypowiadanych przez nauczyciela i powtarza je (kształtowanie analizy i syntezy słuchowej).

4. Zdania
Uzupełnianie brakujących wyrazów w zdaniach. Nauczyciel czyta zdania, w których niektóre wyrazy zostały zastąpione obrazkami (załącznik nr 3). Prosi, aby dziecko odgadło, co przedstawiają kolejne obrazki i głośno powiedziało te wyrazy.
Czas trwania – 2 minuty.
Dziecko słucha czytane przez nauczyciela zdania i uzupełnia brakującymi wyrazami, które głośno wypowiada (tekst w załączniku). Dziecko dokonuje analizy słuchowej czytanego tekstu, analizy wzrokowej przedstawionego obrazka, syntezy słuchowej dotyczącej tekstu i wzrokowej dotyczącej obrazka.

5. Zagadki
Nauczyciel odczytuje zdania, a dziecko ma określić czy to prawda, czy plotka.
•Grzebień jest do czesania.
•Lodówka jest do prania.
•Wawel jest w Krakowie.
•Czapkę nosi się na głowie.
•Trójkąt ma trzy boki.
•Karzeł jest wysoki.
•Lizaki są na patyku.
•Kwiaty rosną w wazoniku.
•Mąka jest czarna.
•W kłosach są ziarna.
•Na nogach nosi się buty.
•Dzień tygodnia to jest luty.
•Jeż po ziemią żyje.
•Myszka się ogonem myje.
•Na skrzypcach się smyczkiem gra.
•Kaczka trzy nogi ma.
•Grzyby na polu rosną.
•Wiosna jest zawsze wiosną.
•Sosna pachnie sosną.
Czas trwania – 4 minuty.
Uczeń uważnie słucha treści zdań podaje rozwiązanie: prawda lub plotka. (analiza i synteza słuchowa).

6. Wiersz
Nauczyciel odczytuje wiersz pt. Afera E. M. Skorek
W zoo afera:
uciekła pantera!
Teraz generał
otwiera futerał,
Pistolet opiera
i cel wybiera.

Ale pantera –
cóż za maniera –
oczy przeciera
i się upiera,
że ona nigdzie
się nie wybiera.

Chowa generał
lufę w futerał,
nie ma afery,
więc do pantery
nie będzie strzelał
wielki generał.
Czas trwania – 2 minuty.
Chłopiec słucha wiersza czytanego przez nauczyciela – kształtowanie słuchu mownego.

7. Historyjka obrazkowa - drzewo
Nauczyciel prosi o opowiedzenie kolejnych części historyjki obrazkowej (załącznik nr 4). Zdania umieszczone pod obrazkami mogą być pomocne w opowiadaniu. Jeśli są trudności z opowiadaniem, nauczyciel sam opowiada historyjkę, następnie zachęca do tego dziecko. Czuwa nad poprawnością wypowiedzi.
Czas trwania – 3 minuty.
Uczeń opowiada historyjkę obrazkową dokonując analizy wzrokowej.

Katarzyna Ebinger

Literatura:
1. Rodak H., Terapia dziecka z wadą wymowy. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1994.
2. Skorek E. M., !00 tekstów logopedycznych. HARMONIA, Gdańsk 2005.
3. Skorek E. M., Wspomaganie rozwoju mowy dziecka. Uniwersytet Zielonogórski, Zelona Góra 2002.
4. Styczek I., Logopedia. PWN, Warszawa 1981.
5. Wiśniewska B., Terapia zaburzeń mowy, WSiP, Warszawa2002.
6. Wójtowicz J., Logopedyczny zbiór wyrazów. WSiP, Warszawa 1991.