Paradoks kary śmierci - karać czy nie karać?

UNIWERSYTET IM. ADAMA MICKIEWICZA
WYDZIAŁ TEOLOGII

STUDIA PODYPLOMOWE DLA NAUCZYCIELI ETYKI



mgr Arleta Wojciechowska


Paradoks kary śmierci – karać czy nie karać?


Poznań 2012

Spis treści

Wstęp 3
ROZDZIAŁ I 4
Kara śmierci we współczesnym świecie. 4
1.1. Abolicyjny charakter polityki karnej. 4
1.2. Dokumenty znoszące karę śmierci. 5
1.3. Argumenty uzasadniające niegodziwość kary śmierci. 6
ROZDZIAŁ II 8
Kara śmierci a etyka katolicka. 8
2.1. Kara śmierci w Piśmie Świętym. 8
2.1.1. Kara śmierci w Starym Testamencie. 8
2.1.2. Kara śmierci w Nowym Testamencie. 10
2.2. Godziwość kary śmierci. 11
2.3. Sprawiedliwość karna. 12
ROZDZIAŁ III 13
Kara śmierci w nauczaniu papieży – bł. Jana Pawła II i Benedykta XVI. 13
3.1. Stanowisko Jana Pawła II wobec kary śmierci w encyklice „Evangelium Vitae”. 13
3.2. Orędzie Benedykta XVI do uczestników obrad św. Idziego. 14
Zakończenie 15
Bibliografia 16


Wstęp

Współczesny świat jest pełen sprzeczności. Z jednej strony ceni się życie jako największą wartość i występuje przeciwko karze śmierci, z drugiej strony zmierza się do eliminacji tego życia poprzez prawo do aborcji czy eutanazji. „Postawy wobec kary śmierci bywają często nadmiernie zabarwione emocjonalnie a nawet irracjonalne. Ci sami ludzie, którzy dezaprobują karanie śmiercią człowieka popełniającego zbrodnie, równocześnie akceptują aborcję, a więc zabójstwo najbardziej niewinnej istoty. Odmawiając jakiemukolwiek autorytetowi prawa stanowienia o życiu i śmierci zbrodniarza, domagają się przyznania kobiecie ciężarnej prawa do decydowania o życiu dziecka” . Sprzeciw wobec kary śmierci argumentuje się prawem do życia i godnością każdego człowieka. Z kolei aprobata wobec aborcji wypływa z prawa człowieka do wolności i samostanowienia o sobie. Według zwolenników aborcji, dziecko poczęte w łonie matki nie jest w pełni człowiekiem, nie ma prawa do życia. Sama matka dzięki stosownym przepisom może usunąć ciążę, co dla wielu jest swoistą karą śmierci. Idąc dalej tym tropem, cześć społeczeństwa dostrzega karę śmierci również w eutanazji. Osoba w ciężkiej nieuleczalnej chorobie lub jej prawny opiekun, może zadecydować o śmierci, zgodnie z obowiązującym w niektórych krajach prawem do eutanazji. Powyższe przykłady można przeciwstawić sytuacji, w której broni się skazanych na śmierć przestępców. Często wówczas w społeczeństwie budzi się sprzeciw. Dlaczego nie karać ich karą główną, skoro dokonane przez nich czyny są tak okrutne? Z przedstawionych rozważań wynika, że kara śmierci jest paradoksem, ponieważ „Są ludzie zasługujący na karę śmierci i zarazem kary śmierci być nie może – z tym przykrym paradoksem trzeba się pogodzić. Dlaczego? A choćby dlatego, że jeśli odwrócić sens i nadać mu wymiar pozornie logiczny: ponieważ są ludzie zasługujący na karę śmierci, kara śmierci powinna istnieć – taka logika otwiera wrota piekieł” .


ROZDZIAŁ I

Kara śmierci we współczesnym świecie.

Kara śmierci stanowi we współczesnym świecie trudny i kontrowersyjny temat. W 2005 roku 60% Europejczyków opowiadało się za karą śmierci. W zależności od wydarzenia poprzedzającego badanie opinii publicznej wynik tych badań raz jest korzystny dla abolicjonistów, innym razem sprzyja retencjonistom. W polityce karnej dominuje abolicjonizm. W Europie zakaz kary śmierci jest silną wartością, zagwarantowaną prawnie. Istnieje szereg argumentów, które potwierdzają tezę niesłuszności kary śmierci. Niemniej jednak, każdy z tych argumentów jest podważany przez zwolenników kary śmierci.

1.1. Abolicyjny charakter polityki karnej.
Po najwyższy wymiar kary w przeszłości szczególnie w średniowieczu sięgano bardzo często. „Przestępstwami zagrożonymi generalnie karą śmierci w średniowieczu w prawie polskim były: zgwałcenie, nierząd, cudzołóstwo, kradzież, zdrada, bunt itp.” . Dzisiejszego czytelnika szokuje lista tych przewinień. Dlaczego za kradzież sięgać od razu do kary śmierci? Pojawia się więc wątpliwość wobec zasadności kary głównej. Duży sprzeciw budzi także fakt wcześniejszego karania w społeczeństwie np. chłopców między 6 a 14 rokiem życia za popełnione przestępstwo. Karę śmierci wymierzano w najokrutniejszy sposób. „Niemiecka ulotka z roku 1603 opisuje egzekucję dwóch chłopców winnych otrucia pijanego ojca i stryja. (...) Najpierw rozebrano obu chłopców, potem wychłostano ich tak, że krew ciekła obficie na ziemie. Potem kat włożył rozpalone żelaza do ich ran, a wtedy poczęli tak wyć, że nie da się tego opisać. Potem odcięto im obie dłonie... Kaźń trwała około dwudziestu minut” . Stwierdza się dziś, że taka kara jest kara barbarzyńską, niewyobrażalną. W wyniku obserwacji takich egzekucji pojawiła się myśl oświeceniowa domagająca się humanizowania kar. Prekursorem w tej dziedzinie był włoski prawnik Cesare Bonesana Beccaria, który w dziele o „O przestępstwach i karach” zakwestionował prawo państwa do stosowania kary śmierci. Znalazło się wielu kontynuatorów jego myśli. Tym samym zapoczątkowany został ruch, nazwany ruchem abolicjonistycznym. Abolicjonizm zapoczątkowany przez Beccarię spowodował ewolucję kary śmierci i znalazł ostateczne miejsce w ustawodawstwie większości państw w postaci zniesienia jej w kodeksach prawnych. Dziś dominuje polityka abolicjonistyczna, która przedstawia szereg argumentów zmierzając do całkowitej eliminacji kary śmierci w prawie. „Ruchowi abolicjonistycznemu hołdują liczni autorzy światopoglądowo indyferentni lub zdecydowanie laicko nastawieni, wspierają go szeroko rozbudowane instytucje międzynarodowe w rodzaju „International Amnesty”, znajduje silne poparcie w wpływowych ośrodkach życia politycznego” . Obecnie powstają liczne stowarzyszenia przeciw karze śmierci . Często protestuję się na wiadomość o wykonywaniu egzekucji. Jak niedawno miało to miejsce, gdy „Białoruski sąd skazał na śmierć dwóch mężczyzn, którzy mieli zdetonować bombę w metrze w Mińsku, zabijając 15 osób i ponad 200 raniąc. Proces nie rozwiał wątpliwości, czy są winni” . Są jednak i tacy, którzy postulują wbrew ruchowi abolicjonistycznemu powrót kary śmierci do przepisów prawnych. Kara śmierci staję się powracającym dylematem. Końca dyskusji pomiędzy abolicjonistami a retencjonistami nie widać – jak w przypadku każdego paradoksu. Odczucia społeczne mówią, że powinno się karać śmiercią najgroźniejszych przestępców, a w praktyce za przyczyną polityki abolicyjnej zmierza się do zaprzestania stosowania kary śmierci na całym świecie. Usuwa się karę śmierci z kodeksów karnych wbrew woli większości. Być może potwierdzi się zdanie „podobnie wbrew woli większości zniesiono polowanie na Czarnowice” .

1.2. Dokumenty znoszące karę śmierci.
„W wieku XX dzięki polityce abolicyjnej wystąpiła tendencja do znoszenia kary śmierci, która znalazła wyraz w kodyfikacjach karnych większej ilości państw” . Duży wpływ na ewolucję poglądów wobec kary śmierci miały doświadczenia dwóch wojen światowych. Po których życie stało się szczególną wartością, a człowieczeństwo odzyskało swoją godność. Powstawały dokumenty międzynarodowe szczegółowo opisujące prawa człowieka. Najbardziej znanym z nich jest Powszechna Deklaracja Praw Człowieka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych w 1948 roku. Określone w niej zasady wpływają na to co dzieje się na świecie, chociaż Deklaracja ta nie mam mocy obowiązującej. Rada Europy czerpiąc inspirację z Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka opracowała Konwencję Ochrony Praw Człowieka i Podstawowych Wolności przedstawiała ją do podpisania w 1950 roku swoim 14 wówczas państwom członkowskim. Był to pierwszy traktat międzynarodowy dotyczący praw człowieka, przewidujący określone procedury służące ich ochronie. Traktat ten gwarantuje m.in. prawo do życia, prawo do rzetelnego procesu sądowego w sprawach cywilnych i karnych, prawo do skutecznego środka odwoławczego . W 1983 roku w Strasburgu uchwalono protokół nr 6 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka z 1950 roku, znoszący wśród sygnatariuszy karę śmierci w czasie pokoju. Dodatkowo 3 maja 2002 roku uchwalono w Wilnie protokół nr 13 do tej Konwencji, bezwzględnie znoszącą karę śmierci, także podczas wojny. Protokół ten nie został ratyfikowany przez kilku członków Rady Europy: Francja, Włochy, Polska. W Polsce kary śmierci nie wykonuje się od 1988 roku. Została ona zniesiona 1 września 1998 roku nowo wprowadzonym kodeksem karnym 1997 roku i zastąpiona została przez dożywotne pozbawienie wolności . Spośród wszystkich egzekucji odnotowanych w 2005 roku 94% miało miejsce w 4 państwach: Chinach, Iranie, Arabii Saudyjskiej i Stanach Zjednoczonych. W wyniku podpisania stosownych dokumentów nie ma możliwości na nowo wprowadzenia kary śmierci w kodeksach karnych.

1.3. Argumenty uzasadniające niegodziwość kary śmierci.
Abolicjoniści przedstawiają długą listę argumentów potwierdzających niegodziwość kary śmierci. Kara śmierci według nich jest: „nieużyteczna, niekonieczna, niesprawiedliwa, nieproporcjonalna, nienaprawialna, niesłuszna, nieuzasadniona, sprzeczna z celami kary, wyklucza ekspiacje, nie odstrasza, stanowi pogwałcenie życie ludzkiego i godności człowieka, jest niehumanitarna, pozbawia skazanego prawa do godnej śmierci, nierówna, w przypadku gdy skazany długo oczekuję na egzekucję często stracony zostaje inny pod względem psychicznym człowiek niż ten, który dopuścił się przestępstwa, wprowadza terror, wytwarza dyskryminację, jest sprzeczna z dzisiejszym poziomem kultury, jest anachroniczna, stanowi zawsze destrukcję życia ludzkiej, stanowi czynnik kryminogenny, pobudza do okrucieństwa, gloryfikuję sprawcę, może być efektem błędu sądowego, istnieje niebezpieczeństwo skazania sprawców o zaburzeniach psychicznych, może być wykorzystana jako narzędzie walki politycznej” . Wiele z tych argumentów potwierdza przypadek Jacques’a Fescha, który mając 27 lat został schwytany i skazany na karę śmierci, gdy po nieudanym napadzie na bank zastrzelił policjanta. W swoim dzienniku „Za pięć godziny zobaczę Jezusa” jasno i wyraźnie podkreślił, że „Jestem winny lecz ta kara jest niesprawiedliwa, ofiaruję więc Bogu to co mogę ofiarować” . Fesch mimo prośby o ułaskawienie został stracony. Obecnie trwa jego proces beatyfikacyjny. Strona przeciwna abolicjonizmowi podważa wymienione argumenty i na pierwszym miejscu stawia sprawiedliwość. Piotr Bartula w książce pt. „Kara śmierci powracający dylemat” rozprawia się z abolicjonizmem jak pisze w trzynaście minut. „Obieram taki sposób postępowania, aby w jednej lekcji przedstawić główne ogniwa rygorystycznej argumentacji na rzecz kary śmierci w opozycji do argumentów strony przeciwnej” .
 
ROZDZIAŁ II

Kara śmierci a etyka katolicka

„Kara śmierci stanowi wydarzenie tchnące zbyt głębokim dramatyzmem, aby nie weszła w krąg moralnego nauczania Kościoła od samych początków jego istnienia” . Problematyka tego zagadnienia jest bardzo szeroka. Z tego względu brak prostych opracowań i konkretnych definicji katechizmowych. „Nie dysponujemy w tym względzie żadną uroczystą deklaracją ex cathedra, tym bardziej kara śmierci nie stała się przedmiotem obowiązujących orzeczeń któregokolwiek z Soborów Powszechnych. Stosunek Kościoła do kary śmierci kształtuje się na poziomie zwyczajnego nauczania Kościoła” . Prowadzi to do często mylnych opinii. Wśród katolików uważa się, że Kościół jest całkowicie przeciw karze śmierci. Oburzenie powoduje zgłaszanie wszelkich postulatów dotyczących powrotu kary śmierci do kodeksu karnego . Nieznany i często mylnie interpretowany jest paragraf 2266 KKK „Ochrona wspólnego dobra społeczeństwa domaga się unieszkodliwienia napastnika. Z tej racji tradycyjne nauczanie Kościoła uznało za uzasadnione prawo i obowiązek prawowitej władzy publicznej do wymierzania kar odpowiednich do ciężaru przestępstwa, nie wykluczając kary śmierci w przypadku najwyższej wagi”. Uzasadnione jest więc zgłębienie katolickiej etyki względem kary śmierci. Sięgając do źródeł dąży się do poznania tradycyjnej nauki Kościoła względem zasadności kary śmierci. W rozdziale tym dokonano analizy tekstów biblijnych, przedstawiono myśl św. Tomasza dotyczącą godziwości kary śmierci. Ważnym punktem tego rozdziału będzie zwrócenie uwagi na cnotę – sprawiedliwość karną.

2.1. Kara śmierci w Piśmie Świętym.
Pismo Święte stanowi źródło praw Bożych. Jego analiza stanowi podstawę w formułowaniu poglądów na najważniejsze sprawy w Kościele. Pismo Święte to księga objawiona, w związku z czym należy uwzględnić naukę zawartą na kartach Starego i Nowego Testamentu w rozwiązywaniu problemu – karać czy nie karać śmiercią.

2.1.1. Kara śmierci w Starym Testamencie.
Teksty biblijne Starego Testamentu wskazują, że w historii narodu wybranego kara śmierci funkcjonowała. Stary Testament wraz prawem Mojżeszowym akceptuje karę śmierci, która była umieszczana w kodeksie karnym Izraela jako sankcja moralna dopuszczalna. Była ona stosowana za przestępstwa różnego rodzaju . W Piśmie Świętym karano śmiercią zwykle przez kamienowanie np. „każ wyprowadzić bluźniercę poza obóz, wszyscy, którzy go słyszeli, położą ręce na jego głowie. Cała społeczność ukamienuje go. Potem powiesz Izraelitom: Ktokolwiek przeklina Boga swego, będzie za to odpowiadał. Ktokolwiek bluźni w imieniu Pana, będzie ukarany śmiercią. Cała społeczność ukamienuje go” (Kpł 24, 13-17). W dobie współczesnej takie prawo budzi sprzeciw. Zupełnie nie zrozumiałe staję się, gdy czyta się, że „Jeśli ktoś będzie miał syna nieposłusznego i krnąbrnego, nie słuchającego upomnień syna ani matki, tak że nawet po upomnieniach jest im nieposłuszny, ojciec i matka pochwycą go, zaprowadzą do bramy, do starszych miasta, i powiedzą starszym miasta: Oto nasz syn jest nieposłuszny i krnąbrny, nie słucha naszego upomnienia, oddaje się rozpuście i pijaństwu. Wtedy mężowie tego miasta będą kamienowali go, aż umrze. Usuniesz zło spośród siebie, a cały Izrael słysząc o tym, ulęknie się” (Pwt 21, 18-21). W końcowy wersecie znajdujemy argument, który mówi o odstraszającej funkcji kary. Jest to argument dzisiejszych zwolenników kary śmierci. Zasadność kary śmierci w Starym Testamencie należy rozpatrywać z historycznego punktu widzenia. Bóg często karał swój lud śmiercią za nieposłuszeństwo i zepsucie moralne. Widzimy to na przykładzie zapowiedzi potopu (por. Rdz 9, 5-7) czy zniszczenie Sodomy i Gomory (por. Rdz 19, 1-29). Naród Izraelski jako naród wybrany miał przetrwać, dlatego musiało istnieć surowe prawo, aby nie doszło do jego rozproszenia. „Celem kary śmierci w Starym Testamencie było wyrównanie dokonanej niesprawiedliwości w myśl zasady talionu oko za oko, ząb za ząb (por. Wj 21, 23) oraz odstraszenie potencjalnych przestępców. Znaczącą rolę odgrywało również uzasadnienie religijne. Izrael uważał siebie za społeczność będącą własnością Boga. Czyny sprzeciwiające się Jego woli (...) plamiły świętość Ludu Wybranego i zbliżały go do sposobu życia pogan. Czyny takie zagrażały również istnieniu i pomyślności społeczności Izraela. Dlatego osoba dopuszczająca się ich winna być wyłączona ze społeczności Izraela i surowo ukarana” . W świetle powyższego tekstu biblijnego zadziwiająca jest odpowiedź Boga na pytanie Kaina „skoro mnie teraz wypędzasz z tej roli i mam się ukrywać przed Tobą, i być tułaczem i zbiegiem na ziemi, każdy kto mnie spotka będzie mógł mnie zabić. Ale Pan mu odpowiedział O nie! Ktokolwiek by zabił Kaina, siedmiokrotną pomstę poniesie! Dał też Pan znamię Kainowi, aby go nie zabił, ktokolwiek go spotka” (Rdz 4, 13-15). Tekst ten nie dopuszcza kary śmierci nawet dla bratobójcy bo przecież Kain zabił Abla. Nad tekstem tym snuł rozważania bł. Jan Paweł II po zamachu na jego życie „w tym więc czasie, gdy ów człowiek, który targnął się na moje życie, gdy otrzymał wyrok, myślałem o sprawie Kaina i Abla, która jest biblijnym początkiem grzechu przeciwko życiu człowieka” . Posuwając bardzo daleko nasze rozważania możemy słowa Boga skierowane do Kaina przyjąć jako ostateczny stosunek Kościoła wobec kary śmierci. Doktryna Kościoła na temat zasadności kary śmierci kształtowała się poprzez wieki i nadal kształtuję . Na ostateczne rozwiązanie przyjdzie jeszcze poczekać.

2.1.2. Kara śmierci w Nowym Testamencie.
Pismo Święte Nowego Testamentu nie porusza kwestii zasadności kary śmierci. Sam Jezus – Syn Boży przyjmuje wyrok. Na słowa Piłata „czy nie wiesz, że mam władzę uwolnić Ciebie i mam władzę Ciebie ukrzyżować, Jezus odpowiedział: Nie miałbyś żadnej władzy nade Mną gdyby Ci jej nie dano z góry” (J 19, 10-14). Tymi słowami Jezus podkreśla autorytet władzy, nie potępia Piłata, przyjmuje karę śmierci. Jezus nie wyraża także oburzenia wobec kary, którą ponosi „dobry łotr”. Zapewnia go, że „zaprawdę, powiadam Ci dziś ze mną będziesz w raju” (Łk 23, 43). Dobry łotr rozumie i przyjmuje karę śmierci jako słuszny i sprawiedliwy wyrok za popełnione uczynki. Jest on przykładem zasadności kary śmierci, która prowadzi do skruchy i żalu za popełnione winy. W wyniku tej kary zyskuje życie wieczne od samego Syna Bożego. Poniesiona śmierć przez dobrego łotra jest zadośćuczynieniem za popełnione przez niego zło. Pozorna akceptacja kary śmierci przez Jezusa nie jest tak wyraźna, gdy przyjrzy się Jego reakcji na pytanie „nauczycielu, tę kobietę dopiero pochwycono na cudzołóstwie. W prawie Mojżesz nakazał nam takie kamienować. A Ty co mówisz?” (J 8, 4-5). Jezus spokojnie odpowiada: „kto z was jest bez grzechu niech pierwszy rzuci na nią kamień. Kiedy to usłyszeli, wszyscy jeden po drugim zaczęli odchodzić” (J 8, 7). Chrystus zakazuje także obrony przy pomocy miecza „schowaj miecz swój do pochwy, bo wszyscy którzy za miecz chwytają od miecza giną” (Mt 26, 52). Nauka Jezusa Chrystusa prowadzi do samych początków historii zbawienia – Księgi Rodzaju, gdzie znajdują się fundamenty wiary. Jezus poprzez swoje nauczanie nawołuje do powrotu do pierwotnych praw. Prawdopodobnie gdyby zadano Jezusowi pytanie, czy wolno stosować karę śmierci, odpowiedziałby tak samo jak przy pytaniu, czy wolno oddalać swoją żonę z jakiegokolwiek powodu: „Przez wzgląd na zatwardziałość serc waszych pozwolił wam Mojżesz oddalać wasze żony, lecz od początku tak nie było” (Mt 19, 8). Przyczynę powstawania pewnych praw widział Jezus w zatwardziałości serc ludzkich .

2.2. Godziwość kary śmierci.
Katolicka etyka wychowawcza dopuszcza stosowanie kary śmierci. „Większe uświadomienie w świecie katolickim wszystkich nadprzyrodzonych aspektów kary śmierci sprawiłoby, że spełniałaby ona lepiej to zadanie jakie Bóg przeznaczył jej dla zbawienia dusz obciążonych szczególnie wielkimi przestępstwami” . Godziwość kary śmierci katolicka etyka wychowawcza uzasadnia myślą św. Tomasza. Św. Tomasz zakłada, że władza państwowa ma prawo karać wielkie przestępstwa wyrokiem śmierci: „człowiek, który dopuszcza się ciężkich wykroczeń pozbawia się swojej godności i jest gorszy od bestii, takiego człowieka można pozbawić życia” . Ponadto św. Tomasz uważa, że: „jednostka ma się do społeczeństwa tak jak część do całości, tej całości służy i jest jej podporządkowana. Jeśli jednak przez swoje czyny staję się zagrożeniem dla jej dobra może być jak organ objęty gangreną usunięta z grona żyjących . Św. Tomasz dokonuje analizy przestępstwa i zauważa, że przestępstwo jest naruszeniem jakiegoś porządku. Może ono naruszyć wewnętrzny ład psychiki, porządek wszechświata, a także prawa społeczności. Człowiek zasługuje na nagrodę lub karę. Nagroda jest zasługą a kara łączy się z winą. W karze należy widzieć dobro, ponieważ służy ona odpokutowaniu za poniesioną winę. Tylko wina jest zła. Karę należy rozumieć jako zadośćuczynienie za winę dane społeczeństwu przez przestępcę, każąc uznaje się jego wolność . Św. Tomasz stoi na stanowisku, że nie należy zabijać bo jest to wymóg piątego przykazania, jednakowoż można wydać wyrok śmierci na przestępcę ponieważ jest możliwe dyspensowanie od nakazów Dekalogu. Kara śmierci nie jest zabójstwem, podobnie jak nie jest kradzieżą odebranie swojej własności przez kogoś niesprawiedliwie sobie przywłaszczoną . Do dziś nauka św. Tomasza względem kary śmierci znajduję się w zwyczajnym nauczaniu Kościoła.

2.3. Sprawiedliwość karna.
Sprawiedliwość jest podstawową normą społeczną. Jest wartością silnie pożądaną w wszelkiego rodzaju działaniach. W nauce katolickiej jest jedną z czterech cnót kardynalnych, ponieważ pełni kluczową rolę. Katechizm Kościoła Katolickiego podaje, że: „ sprawiedliwość jest cnotą moralną, która polega na stałej i trwałej woli oddawania Bogu i bliźniemu tego, co im się należy. Sprawiedliwość w stosunku do Boga nazywana jest cnotą religijności. W stosunku do ludzi uzdalnia ona do poszanowania praw każdego i do wprowadzania w stosunkach ludzkich harmonii, która sprzyja bezstronności względem osób i dobra wspólnego. Człowiek sprawiedliwy, często wspominany w Piśmie świętym, wyróżnia się stałą uczciwością swoich myśli i prawością swojego postępowania w stosunku do bliźniego” (KKK 1807). W sytuacjach gdy spotykamy się z przestępstwami mamy do czynienia ze sprawiedliwością karną – „nastrojem woli, który skłania do słusznego wymierania kary za przestępstwa” . Sprawiedliwości karnej grożą jednak skrajności: okrucieństwo i pobłażliwość. Okrucieństwo występuje wtedy, gdy sprawiedliwość karna grzeszy nadużyciem, co powoduje chęć zemsty i odwetu. Z kolei pobłażliwość: „świadczy o obojętności na zło w życiu społecznym, które coraz bardziej ulega rozkładowi, gdy zapanuje w nim bezkarność” . Konieczny jest umiar: „Gdy strzeże się ona okrucieństwa jak i pobłażliwości, i szuka natchnienia w wyrozumiałości dla ludzkich słabości (...) jest bardzo cenna cnotą mającą na celu utrzymanie w społeczeństwie wysokiego poziomu wymagań moralnych” . Nie jest ona wartością arytmetyczną ponieważ nie można karać równo każdego bez brania pod uwagę okoliczności przestępstwa. Jest to cnota pożądaną w wymiarze sprawiedliwości – sądach wydających wyroki śmierci. Niestety zauważa się często brak tej cnoty. Pisze o tym wspomniany Fesch: „nie skazuje mnie Boża sprawiedliwość, ale nienawiść świata. Trzeba bym był silniejszy niż ta nienawiść, bym ją przezwyciężył miłością” .
 
ROZDZIAŁ III

Kara śmierci w nauczaniu papieży – bł. Jana Pawła II i Benedykta XVI.

Błogosławiony Jan Paweł II wytyczył kierunek w którym ma iść Kościół odnośnie stanowiska wobec kary śmierci we współczesnym świecie. Dla Jana Pawła II każde życie było święte i każdy człowiek był szanowany ze względu na swą godność, nawet przestępca. Z tego powodu był ona przeciwnikiem kary śmierci. Następca Jana Pawła II – Benedykt XVI idzie drogą wytyczona przez swojego poprzednika.

3.1. Stanowisko Jana Pawła II wobec kary śmierci w encyklice „Evangelium Vitae”.
Jan Paweł II w roku wielkiego Jubileuszu - 9 lipca - modlił się wraz z więźniami o polepszenie warunków bytowych w więzieniach i zniesienie na całym świecie kary śmierci. Podczas tej mszy św. skierował do więźniów następujące słowa: „Kara bowiem nie może być jedynie formą odpłaty ani tym bardziej przybierać kształtu społecznego odwetu czy zinstytucjonalizowanej zemsty. Kara i więzienie mają sens wówczas, gdy potwierdzając zasady sprawiedliwości i zapobiegając przestępczości służą zarazem odnowie człowieka, dając tym, którzy popełnili błąd, możliwość zastanowienia się i odmiany życia, aby mogli włączyć się na nowo w życie społeczeństwa jako jego pełnoprawni członkowie” . Ponadto papież okazał akt miłości więźniów prosząc w orędziu z okazji Jubileuszu w więzieniach o okazanie łaski poprzez skrócenie im kary – tę prośbę skierował do całego świata. Tego samego dnia podczas rozważania przed modlitwą Anioł Pański papież przypomniał wszystkim, że: „Należy bowiem pomagać tym którzy popełnili błąd, aby mogli wejść na drogę odnowy moralnej oraz wzrostu osobistego i wspólnotowego, a przez to włączyć się na nowo w życie społeczeństwa” . W wydanej 5 lat przed wielkim Jubileuszem encyklice Evangelium Vitae papież wytyczył kierunek ewolucji myśli Kościoła względem kary śmierci. W punkcie 27 Evangelium Vitae papież tłumaczył, że kara śmierci nie jest dzisiaj koniecznością ze względu na rozwój innych środków penitencjarnych. Postulował „cywilizację miłości i życia” nawet wobec przestępców. „W perspektywie nadziei należy widzieć coraz powszechniejszy sprzeciw opinii publicznej wobec kary śmierci, choćby stosowanej jedynie jako narzędzie uprawnionej Oborny społecznej: sprzeciw ten wynika z przekonania, że współczesne społeczeństwo jest w stanie skutecznie zwalczać przestępczość metodami, które czynią przestępcę nieszkodliwym, ale nie pozbawiają go ostatecznie możliwości odmiany życia” . Swoje stanowisko odnośnie kary śmierci jako kary papież sformułował w punkcie 56 encykliki: „Jest oczywiste, że aby osiągnąć wszystkie te cele, wymiar i jakość kary powinny być dokładnie rozważone i ocenione, i nie powinny sięgać do najwyższego wymiaru, czyli do odebrania życia przestępcy, poza przypadkami absolutnej konieczności, to znaczy gdy nie ma innych sposobów obrony społeczeństwa. Dzisiaj jednak, dzięki coraz lepszej organizacji instytucji penitencjarnych, takie przypadki są bardzo rzadkie, a być może już nie zdarzają się wcale” . Myśl papieża bywa różnie interpretowana. Niektórzy uważają że jest on całkowitym przeciwnikiem kary śmierci inni – że jednak dopuszcza taką możliwość. „Myślę, że gdyby ksiądz Ślipko przeczytał pięćdziesiąty szósty punkt encykliki Evangelium Vitae, powiedziałby, że papież wyraził jego pogląd, chociaż on się uważa za zwolennika kary śmierci” . Jednakowoż papież swoimi czynami, prosząc o ułaskawienie przestępców i darowanie im życia wykazał że był przeciwnikiem kary śmierci .

3.2. Orędzie Benedykta XVI do uczestników obrad św. Idziego.
Papież Benedykt XVI jako następca bł. Jana Pawła II jest kontynuatorem jego spojrzenia na problem kary. Dnia 30 listopada 2011 roku podczas przemówienia do uczestników obrad wspólnoty św. Idziego papież powiedział: „wyrażam nadzieje, że wasze obrady zachęca do podejmowania inicjatyw na rzecz wyeliminowania kary śmierci i dalszego postępu do stosowania prawa karnego zarówno do ludzkiej godności więźniów, jak i skutecznego utrzymania porządku publicznego” . Jest to wyrazista deklaracja papieża skierowana do całego świata.


Zakończenie
Celem niniejszej pracy było ukazanie paradoksu kary śmierci i poszukiwanie odpowiedzi na pytanie – karać czy nie karać śmiercią? W pierwszej części zostało ukazane stanowisko współczesnego świata wobec kary śmierci z akcentem na argumenty uzasadniające niegodziwość kary śmierci. W drugim rozdziale podjęto zagadnienie stosunku Kościoła wobec omawianego problemu. Wreszcie w ostatnim rozdziale ukazano pogląd na temat zasadności karty śmierci papieża Jana Pawła II oraz Benedykta XVI. Przeprowadzana analiza materiału źródłowego pozwala dojść do kilku zasadniczych wniosków. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że we współczesnym świecie, a także w Kościele następuję ewolucja poglądów na temat kary śmierci. Niestety, nie posiadamy dokumentów ex cathedra uściślających tym samym stanowisko Kościoła wobec omawianego tematu. W społeczeństwie spotyka się różne odczucia względem kary śmierci. Potrzeba edukacji i wychowania w celu zrozumienia konieczności wyeliminowania kary śmierci. Niemniej jednak paradoks kary śmierci pozostanie bo trudno pojąć, że najokrutniejszy morderca zasługuje na drugą szanse. Są przecież ludzie, którzy swoimi czynami, w ogólnym „ludzkim” odczuciu zasługują na karę ostateczną i zarazem kary śmierci być nie może – z tym przykrym paradoksem należy się pogodzić.
 
Bibliografia
1. Bartula P., Kara śmierci powracający dylemat, ARCANA Kraków 2007
2. Bołoz W, Życie w ludzkich rękach, WATK Warszawa 1997
3. Fesch J., Za pięć godziny zobczę Jezusa, Promic 2012, s. 64.
4. Jan Paweł II, Evangelium Vitae, w: Jan Paweł II Evnagelium Vitae. Tekst i komentarze, red. T. Styczeń, J. Nagórny, RW KUL Lublin 1997
5. Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994
6. Kołakowski L., Mini wykłady o maxi sprawach, Znak Kraków 1999
7. Nitecki P., Skwara J., Szymanek W., Jan Paweł II – nauczanie społeczne 1982, Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych Warszawa 1986
8. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Poznań-Warszawa 1980.
9. Poczobut A., Zostaną rozstrzelani, „Gazeta Wyborcza”, 2011/279
10. Szacki W., Wiśniewska K., Papież PiS nie przekonał, „Gazeta Wyborcza”, 2011/279
11. Ślipko T, Kara śmierci z teologicznego i filozoficznego punktu widzenia, WAM Kraków 2000
12. Woroniecki J., Katolicka etyka wychowawcza II/2, RW KUL Lublin 1986
13. http://www.cafebabel.pl/article/19893/kara-mierci-za-i-przeciw.html
14. http://prawo.wiedza.diaboli.pl/kara-smierci-w-polskim-prawie-karnym/
15. http://www.cafebabel.pl/article/19893/kara-mierci-za-i-przeciw.html
16. http://pl.wikipedia.org/wiki/Kara_%C5%9Bmierci
17. http://pl.wikipedia.org/wiki/Powszechna_Deklaracja_Praw_Cz%C5%82owieka
18. http://agb.waw.pl/cms/index.php/historia/9-historia/1233-kara-mierci-
19. http://www.tygodnik.com.pl/numer/2709/sporniak.html
20. http://swiety.krzyz.org/okarze.htm
21. http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TM/karasmierci_ml.html