Zabawka jako przedmiot wyzwalający aktywność zabawową dziecka

ZABAWKA JAKO PRZEDMIOT WYZWALAJĄCY AKTYWNOŚĆ ZABAWOWĄ DZIECKA

,,Pojęcie ,,zabawy” jest dość różne u różnych narodów. I tak, u starożytnych Greków słowo ,,zabawa” oznaczało działania, właściwe dzieciom, a wyrażające przede wszystkim to, co u nas obecnie określa się jako ,,dziecinada”. U Żydów słowu ,,zabawa” odpowiadało pojęcie o dowcipie i uśmiechu.
Po pewnym czasie we wszystkich językach europejskich słowo ,,zabawa” zaczęło oznaczać obszerny krąg ludzkich działań – z jednej strony nie namawiający do ciężkiej pracy, a z drugiej – sprawiających ludziom uciechę i zadowolenie”1.
,,W związku z rolą, jaką odgrywa zabawa w rozwoju dziecka, jej miejsce i ranga stanowią podstawowy problem wychowania przedszkolnego. W niej bowiem najpełniej wyraża się aktywność małego dziecka, dążącego do zaspokajania swoich potrzeb intelektualnych, społecznych, estetycznych i ruchowych.
Zabawa jest działaniem dowolnym dziecka, niemniej, bez pomocy dorosłych, zwłaszcza w warunkach wychowania zbiorowego, zabawa nie będzie się udawać. Kierownicza rola nauczycielki w tym przypadku polega na takim jej współdziałaniu z dziećmi, aby walory wychowawcze zabawy mogły być jak najlepiej wyzyskane. Nauczycielka powinna stwarzać warunki i organizować działanie takich bodźców, aby na tej specyficznej zabawowej drodze, stawały się własnym wysiłkiem i zaspokajały ciekawość, potrzebę samodzielnego przyswajania sobie wiedzy o otoczeniu, nabywania różnych umiejętności, poszukiwania środków ekspresji swoich przeżyć, doświadczeń i pragnień”2.
,,Oczywiście, żeby zabawa mogła być twórcza, a zatem mogła korzystnie wpływać na dziecka psychiczny i fizyczny rozwój, trzeba zapewniać jej niezbędne warunki:
po pierwsze - odpowiednie miejsce do zabaw, po drugie - musi mieć swój wyznaczony czas,
po trzecie - wreszcie, aby zabawa dziecka mogła się dobrze rozwijać – musi mieć właściwie dobrane do wieku zabawki”3.
Niezbitym faktem potwierdzonym przez psychologów i pedagogów całego świata, jest stymulująca rozwój dziecka, pobudzająca rola zabawy będącej charakterystyczną, podstawową formą jego działalności. Przy czym tę ,,zabawową aktywność” coraz powszechniej odczytuje się jako specyficzną formę działalności twórczej powiązanej niejednokrotnie z planowanym, wytrwałym dążeniem do celu i pokonywaniem trudności”4.
,,Podczas zabawy dziecko choć na chwilę odzyskuje pełną swobodę działania, może naprawdę ,,być sobą”, co ogromnie dodatnio wpływa na jego równowagę nerwową. Młody człowiek bawiący się żabką staje się ,,panem położenia” w świecie, w którym wszystko można dowolnie zmieniać i wszystko może się udać, w którym można wreszcie przejąc tak pożądaną rolę dorosłego człowieka, wydawać polecenia i pouczać innych”5.
,,To zabawka inspiruje zabawę. A co możemy nazwać zabawką? Najogólniej przez zabawkę rozumiemy ,,przedmiot służący do zabawy”. Bardziej szczegółową definicję zabawki podaje M. Dunin-Wąsowicz, uważając, że zabawka to przedmiot / lub zestaw przedmiotów / wykonanych w celu pobudzenia zabawowej aktywności dziecka / ruchowej, umysłowej czy emocjonalnej / stwarzając sposobność do poszerzenia doświadczeń, gry wyobraźni i stopniowego opanowania rzeczywistości”6.
,,Zabawka powinna spełniać kilka podstawowych funkcji:
• rozbudzać aktywność zabawową dziecka,
• rozszerzać jego dotychczasowe doświadczenie i wiedzę o świeci,
• rozbudzać wyobraźnię,
• pomagać dziecku w coraz lepszym przystosowaniu się do otoczenia”7.
,,Podstawowym zadaniem zabawki w zakresie poznawczym jest zapewnienie małemu dziecku bezpośredniego zetknięcia z rzeczywistością w warunkach pełnego bezpieczeństwa. Każdy dostrzeżony przedmiot trzeba zdobyć, ,,obejrzeć rączkami”, włożyć do buzi, poddać tym samym powtarzającym się próbom i eksperymentom, aż zgromadzone doświadczenie pozwoli dziecku
przejść na wyższy stopień poznawania świata, oparty na wyróżnieniu i rozpoznawaniu charakterystycznych cech”8.
,,Wraz z rozwojem zainteresowań następuje również stopniowe doskonalenie sprawności i umiejętności dziecka, przy czym zależność ta jest obustronna. Zainteresowanie jest podstawowym motywem działania – osiągane wyniki potęgują zainteresowanie, zachęcając do kontynuowania danej działalności”9.
________________________________________________________________
1 D.B. Elkonin: ,,Psychologia zabawy, Warszawa 1984, s.16
2 M Kwiatkowska, Z. Topińska: Pedagogika przedszkolna, Warszawa 1978, s. 35-36
3por. D. Chrzanowska: ,,Dziecko w wieku przedszkolnym”, Warszawa 1978, s. 60-61
4 M. Dunin-Wąsowicz: ,,O zabawce w ręku dziecka”, Warszawa 1977, s. 3
5 M. Dunin-Wąsowicz: ,,O zabawce w ręku dziecka”, Warszawa 1977, s. 5
6 tamże, s. 90
7 por. G. Sochaczewska: Dobra zabawka dla każdego dziecka, ,,Wychowanie o przedszkolu”, 1988/5
8 M. Dunin-Wąsowicz: O zabawce..., op.cit., s. 9
9M. Dunin-Wąsowicz: O zabawce..., op.cit., s. 10