Uczeń z ADHD - jak pomóc takiemu dziecku?

ADHD jest jednym z wielu zaburzeń procesu uczenia się. To wrodzone zaburzenie neurologiczne, któremu towarzyszy łatwość rozpraszania uwagi, nadaktywność i wybuchowość. Nie upośledza żadnej funkcji poznawczej, nie jest też brakiem zdolności, ale może skutecznie utrudniać przyswajanie wiedzy.
Zespół nadpobudliwości jest najlepiej widoczny w wieku szkolnym, ponieważ zaburzenia, uwagi oraz nadmierna ruchliwość znacząco wpływają na osiągnięcia dziecka w nauce. Nasilenie objawów zmniejsza się wraz z wiekiem, statystyki mówią, że około 30% osób wyrasta z ADHD.
Brak odpowiedniej opieki i metod pracy ze strony nauczyciela i rodziców może doprowadzić do tego, że dziecko będzie miało duże zaległości w nauce , spowodowane niemożnością koncentracji.
Wyróżnia się 3 grupy objawów charakterystycznych dla nadpobudliwości:
- nadmierna ruchliwość,
- nasilone zaburzenie uwagi,
- nadmierna impulsywność.
Nadpobudliwość przejawia się w postaci wzmożonego pobudzenia ruchowego, w specyficznych zaburzeniach funkcji poznawczych, głównie w postaci zaburzeń uwagi oraz nadmiernej reakcji emocjonalnej. Do typowych objawów nadpobudliwości w sferze ruchowej zaliczamy niepokój ruchowy i wewnętrzny. Dzieci chętnie wykonują każde polecenie wymagające ruchu. Natomiast niechętnie, gdy mają coś wykonać na miejscu w skupieniu.
Niepokój ruchowy objawia się w drobnych, niepotrzebnych ruchach. Dzieci najczęściej skrobią ławkę, obgryzają długopis, skubią paznokcie, mrugają powiekami, poruszają ustami, czasami podekscytowane niszczą rzeczy znajdujące się obok nich, szybko nudzą się Mają również problemy w zasypianiu, wczesnym budzeniu się, często budzą się w nocy i płaczą.
Objawy nadpobudliwości psychoruchowej w szkole to trudności w skupieniu uwagi na szczegółach, pochopność i pobieżność w myśleniu, czytanie bez zrozumienia, unikanie wykonywania zadań wymagających dłuższego wysiłku umysłowego, przechodzenie z jednej czynności do drugiej, której nigdy nie kończą. Często odrywają się od wykonywanego zadania i angażują w atrakcyjniejsze. Uczniowie tacy często zapominają pracy domowej, gubią różne rzeczy.
Nadpobudliwość może przejawiać się we wzmożonej wyobraźni, gdzie świat fantastyki zaczyna dominować nad światem realnym. Dzieci takie pogrążają się w swoim świecie, często są zamyślone, coś szepczą, nie uważają na lekcji, włączają się tylko na krótkie chwile po upomnieniu nauczyciela.
Osoby z nadpobudliwością mają problemy w środowisku rówieśniczym, ponieważ są agresywne, przewrażliwione na swoim punkcie i czują się dotknięte każdą uwagą. Reagują wtedy płaczem albo śmiechem i są niepoczytalne w swoim zachowaniu w stosunku do kolegów, których często krzywdzą.
Praca z dzieckiem z ADHD jest bardzo trudna i wymaga od nauczyciela wiele cierpliwości i zrozumienia. Prowadzącemu zajęcia stwarza sytuację bardzo trudną, ponieważ nieprzestrzeganie norm dezorganizuję pracę całej klasy.
Pracując z uczniem nadpobudliwym należy być konsekwentnym w postępowaniu, często chwalić nawet za najmniejsze postępy. Należy często mówić co wolno, a czego nie należy robić.
Dzielić pracę na etapy, bo dzieci z ADHD szybko się rozpraszają i zaczynają myślami uciekać w świat fantazji . Jak mają długie zadanie, to zapomną co miały robić nim dokończą.
Należy dawać zadania o niewielkim stopniu trudności, aby szybko mogły je rozwiązać.
Ogromnie ważne jest też powtarzanie dziecku co miało zrobić więcej razy niż reszcie klasy, bo tu znowu zaburzenia koncentracji przeszkadzają w rozumieniu. Polecenia muszą być krótkie i kierowane bezpośrednio do dziecka, należy zwracać uwagę hasłowo, np. „Spójrz na mnie”, „Uwaga”. Za każdym razem należy pokazać mu, co robi dobrze, z czego cieszy się nauczyciel i poinformować go o jego postępach. Wszystkie polecenia uczeń musi mieć zapisane, muszą być one krótkie i czytelne.
Takie dziecko należy posadzić blisko siebie, najlepiej w pierwszej ławce z bardzo spokojnym, pilnym uczniem, który powinien instruować swojego kolegę . Gdy zauważymy, że uczeń jest niespokojny, kręci się, obgryza długopis, paznokcie, należy odwrócić jego uwagę od problemu. Tacy uczniowie lubią, gdy nauczyciel angażuje ich do pomocy i prosi o wykonanie drobnych czynności: zebrania zeszytów, wytarcia tablicy, zawieszenia mapy.
Ucznia z ADHD nauczyciel musi stale kontrolować, przypominać o obowiązkach i służyć pomocą przy ich realizacji, systematycznie przyzwyczajać i wdrażać do kończenia rozpoczętego zadania.
Jak radzić sobie z agresją?
Nie ma zgody na agresję! Agresja jest powikłaniem ADHD, a nie objawem - jeśli się pojawia tzn. że coś jest nie tak i należy nad czymś jeszcze popracować. Jeśli ten problem występuje należy przeprowadzić gruntowną rozmowę z rodzicami i przy wspólnym wysiłku wyeliminować te zachowania. Nie jest to łatwe, ale możliwe o czym świadczą doświadczenia innych. Musimy ustalić zasady obowiązujące wszystkie strony (dziecko z ADHD, inne dzieci, nauczycieli i rodziców) i ściśle ich przestrzegać. Za złamanie zasad dziecko ponosi ustalone wcześniej konsekwencje . W żadnym przypadku nie może być to kara, ponieważ nie odniesiemy żadnego skutku.
Dziecko z zespołem ADHD nie potrafi hamować swoich myśli i postępowania. Często gubi się w rzeczywistości i dlatego opiekunowie mają harmonizować rozwój dziecka. Za błędną ocenę rzeczywistości zapłacą wszystkie strony. Powstrzymanie się od pokus wymaga od niego wysiłku tak dużego, że jest w stanie tego dokonać tylko przy stałym wsparciu osoby znaczącej. Wsparcie polega na ciągłym i rzeczywistym okazywaniu zainteresowania. Trzeba naprawdę zobaczyć, co dziecko ma w zeszycie, dowiedzieć się, co powinno mieć, usłyszeć, co umie, sprawdzić, czy jego wypowiedzi pokrywają się z rzeczywistością.
Ważna jest również współpraca nauczyciela z rodzicami, którzy powinni być konsekwentni i wymagający wobec swojego dziecka. Muszą oni stawiać jasne wymagania i planować dzienny rozkład zajęć, który musi być przestrzegany przez dziecko.
Mam okazję pracować z takimi uczniami. Każdy z nich jest inny, wymaga indywidualnego podejścia i stosowania innych metod. Praca wymaga dużo cierpliwości i zaangażowania, ponieważ często odczuwam bezradność, nie widząc efektów swoich starań. Są jednak takie dni, kiedy udaje mi się osiągnąć zamierzony cel i wtedy praca staje się radością.
Dzieci z ADHD mają szansę poprawić swoje niepożądane zachowanie pod wpływem odpowiednich metod wychowawczych i pedagogicznych oraz poprawnego oddziaływania środowiska rodzinnego.

Literatura
M. Łobocki, Trudności wychowawcze w szkole, Warszawa 1989 .
H.Nartowska, „Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo” Warszawa 1972.
T. Wolańczyk, A. Kołakowski, M. Skotnicka "Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci", Lublin 1999.
M. Święcicka, „Dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi” Warszawa 1996.