Studium przypadku

Kamil ma obecnie 19 lat i uczy się w specjalnej szkole zawodowej. Kamil to chłopak z Zespołem Downa, ponadto stwierdzono u niego niepełnosprawność intelektualną w stopniu lekkim. Chłopak może liczyć na duże wsparcie, pomoc i zrozumienie ze strony swojej rodziny. Rodzice Kamila dbają o niego, bardzo często kontaktują się ze szkołą. Kamil bierze udział w dodatkowych zajęciach, ma prywatne lekcje informatyki oraz dodatkową rehabilitację. Jest również ministrantem w swojej parafii. Chłopak ma dwie starsze siostry, które założyły już własne rodziny, mimo to ich relacje z bratem nadal są bardzo bliskie i ciepłe. Kamil jest ojcem chrzestnym dwóch swoich siostrzeńców. Bardzo często zdarza się, że spędza z nimi całe weekendy. Kamil jest bardzo związany emocjonalnie ze swoją rodziną, ojciec jest dla niego wzorem i autorytetem, a matka opoką. Opiekę nad chłopakiem ułatwia fakt, że jego rodzice cieszą się bardzo dobrą sytuacją materialną.
Ze względu na poziom funkcjonowanie intelektualnego i emocjonalnego-społecznego dla Kamila zalecona została nauka w szkole dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim. Kamil dobrze orientuje się w najbliższym otoczeniu, łatwo nawiązuje kontakty. Jest wiele pojęć i terminów, których niestety nie rozumie, natomiast podczas czytania zachowuje szybkie tempo, a pisząc robi nieliczne błędy. Ukończył on szkołę podstawową według programu szkoły masowej, a następnie specjalne gimnazjum i specjalną szkołę zawodową o kierunku kucharz małej gastronomii. Kamil bardzo lubi szkołę, szczególnie widać to po jego decyzji dotyczącej dalszego kształcenia. Chłopak zaraz po ukończeniu szkoły podjął naukę ponownie w tej szkole zawodowej, tym razem o kierunku pracownik pomocniczy obsługi hotelowej. Kamil nie ma problemów w nauce. Podczas lekcji często jest aktywny, bierze czynny udział z zajęciach, sumiennie zapisuje również notatki w zeszycie przedmiotowym. W czasie zajęć praktycznych chłopak wykazuje się ogromną pracowitością, lubi gdy widoczne są efekty jego pracy. Niestety zdarza się, że nie wykonuje poleceń nauczyciela w trakcie tych zajęć, wykonuje natomiast te czynności, na które ma ochotę. Poza tym często pracuje niedokładnie i nie reaguje na upomnienia nauczyciela. Zdarza się dość często, że gdy zwraca mu się uwagę, obraża się i odchodzi na bok, przez pewien czas zajmuje się wtedy rysowaniem lub pisaniem.
Największym problemem w pracy z Kamilem jest jego słabe rozumienie sytuacji społecznych i obowiązujących norm. Kamil generalnie nie używa słowa „lubię”, swoją sympatię do kolegów czy aprobatę wszelakich przedmiotów określa słowem "kocham". Koledzy nie rozumieją i nie tolerują takiego jego zachowania. Bardzo źle reagują również na sympatię, jaką Kamil żywi do nauczycielki. Chłopak bardzo często przytula ją, głaszcze, całuje, mówi, że ją kocha. Pozostała część grupy nie jest w stanie zaakceptować takiej sytuacji, przez co Kamil jest przez nich odrzucany i w zasadzie przez cały czas pozostaje w konflikcie z grupą.
Kamil źle funkcjonuje w klasie, aby to naprawić, w porozumieniu z wychowawczynią chłopaka, zostały podjęte pewne kroki skierowane zarówno w stronę Kamila, jak i reszty klasy. Grupie wytłumaczono specyfikę jego schorzenia i podłoże jego zachowania. Tworzy się również sytuacje wychowawcze mające na celu ułatwienie klasie akceptację kolegi. Szerokie działania zostały podjęte również w stosunku do samego Kamila. Metody oddziaływania na Kamila zostały wypracowane przez zespół składający się z nauczyciela, wychowawcy, psychologa, pedagoga i matki chłopaka. Główne metody pracy z Kamilem skupiają się na motywowaniu go do podejmowania zadania i wykonywania go do końca. Jest to trudne zadanie, ponieważ Kamil jest bardzo uparty i często postępuje wbrew poleceniom nauczyciela. Aby unikać takich sytuacji, a przynajmniej je ograniczać, zostały ustalone metody motywujące Kamila do podjęcia pożądanej aktywności. W sytuacji, gdy chłopak odmawia wykonania poleconego zadania, przedstawia się mu dwie możliwości zachowania i ich ewentualne konsekwencje. Kamil musi wiedzieć dokładnie, co się stanie jeśli nie podporządkuję się nauczycielowi, zazwyczaj w grę wchodzi listowne lub telefoniczne poinformowanie mamy o jego złym zachowaniu. Kamil musi otrzymać również kilka minut na zastanowienie się i wybór odpowiadającej mu alternatywy.
Kamil ma również problemy z zachowaniem się w sytuacjach społecznych na poziomie klasy. Za każdym razem, gdy zachowa się on nie tak jak powinien, jest mu zwracana uwaga, a następnie omawia się z nim całą zaistniałą sytuację szukając akceptowanych społecznie możliwości jej rozwiązania.
Kamil nie miewa problemów z nauką, jednak bardzo łatwo traci motywację. Należy zawsze dopasowywać zadanie do jego możliwości, jak również do jego ulubionych form pracy. Kamila należy również wdrażać do pracy w grupie, podejmowane są dlatego metody aktywizujące, które wymagają od wszystkich zaangażowania w równym stopniu. Jeśli Kamil widzi, że wszyscy koledzy angażują się w prace na zajęciach, on stara się im dorównać.
Ponieważ chłopak jest autsajderem, podejmuje się działania mające na celu zaangażowanie Kamila w życie klasy i szkoły. Chłopak jest kronikarzem klasy, jest również angażowany do organizacji uroczystości i imprez jak chociażby Wigilia klasowa czy Szkolny Bal Karnawałowy.
Praca z Kamilem przynosi efekty. Wie on jakie są społecznie akceptowane modele zachowań, jednak ma jeszcze problemy z wprowadzaniem ich w życie. Faktem jest jednak, że chłopak już mniej wylewnie okazuje nauczycielce uczucia. Zmieniła się również relacja Kamila z klasą. Nie jest już ona negatywna, obecnie można określić ja jako obojętną. Dzięki zmianie zachowania, Kamil nie jest już szykanowany przez kolegów, niestety nadal nie jest on jeszcze członkiem ich klasowej paczki. Sytuacja nadal się jeszcze zmienia, w związku z tym wydaję się być możliwym, że chłopak zostanie w pełni zaakceptowany przez grupę. Jest to tym bardziej możliwe, że klasa funkcjonuje dopiero cztery miesiące, a przed nimi jeszcze dwa i pół roku.
Pozytywne skutki odnosi również angażowanie chłopaka w życie szkoły i klasy. Kamil stworzył i zaprezentował klasie prezentacje komputerową dotyczącą szkoły, a niedawno był mianowany fotografem na balu karnawałowym. Chłopak bardzo lubi dostawać specjalne zadania, jak również chlubić się ich wynikami. Podnosi to jego motywację, chęć do dalszej pracy i wiarę w siebie. Ma to również pozytywne odzwierciedlenie na płaszczyźnie całej klasy. Koledzy dzięki temu zauważają jego zalety. Wskazane jest, by podtrzymywać taką właśnie aktywność Kamila, a być może w drugiej lub trzeciej klasie będzie on już gotowy do podjęcia pracy w samorządzie klasowym.
Ważne jest również utrzymywać kontakt z domem rodzinnym chłopaka, szczególnie z jego matką. Dała on kilka wskazówek dla efektownej pracy z chłopakiem, które stosuje w domu, a które można wykorzystywać też na tym poziomie kształcenia. W sytuacji, gdy Kamil odmawia wykonania polecenia, zawsze trzeba dawać mu dwie alternatywy i czas na wybór odpowiedniego rozwiązania. Dotychczas gdy stosowana była ta metoda, chłopak zawsze wybierał wykonanie zadania, o które prosił nauczyciel, potrzebował do tego zaledwie kilku minut na zastanowienie. Należy pamiętać przy tym, że nakazywanie Kamilowi wykonywanie jakiejś czynności przy jego niechęci, powoduje jedynie że chłopak jeszcze bardziej się zapiera.
Jak już wspomniano wcześniej Kamil nie ma większych problemów w przyswajaniu materiału. Powinny być jedynie stosowane odpowiednie formy pracy wykorzystujące jego predyspozycje, czyli na przykład praca na tekście. Pamiętać należy również, że Kamil ma nieco ograniczony zasób pojęć, co powoduje, iż zdarzają się sytuacje, w których Kamil nie rozumie fragmentów materiału. Ważne jest również by zachęcać Kamila do aktywności podczas pracy metodami aktywującymi grupę.
Podjęte działania mające na celu polepszenie wyników Kamila w nauce oraz poprawienie jego funkcjonowania społecznego dają wymierne efekty. Przy dalszym stosowaniu spracowanych metod pełen sukces jest bardzo prawdopodobny.