Program kółka kulturalnego - "Życie to teatr"

WSTĘP
Teatr (podobnie jak kultura) towarzyszy człowiekowi od wieków, spełniając najróżniejsze role – był związany z religią, próbował odpowiedzieć na pytanie, kim jest człowiek i jakie namiętności nim targają, przypominał o konieczności walki o niepodległość, ale także bawił i pozwalał zapomnieć o troskach dnia codziennego.
O randze tego rodzaju sztuki świadczy chociażby fakt, że każda chyba epoka stworzyła własną koncepcję dramatu, a co za tym idzie własną wizję teatru. Jednak pomimo wielkiego znaczenia teatru współcześnie można zauważyć kryzys tej instytucji, zwłaszcza wśród ludzi młodych. Składa się na to wiele czynników, spośród których do najważniejszych zaliczyć możemy brak wyniesionego z domu nawyku korzystania z tego środka przekazu, brak środków finansowych czy oddalenie teatru od miejsca zamieszkania.
Zmiany istniejącego stanu rzeczy nie ułatwia fakt, że edukacji teatralnej poświęcono zdecydowanie zbyt mało miejsca w programie języka polskiego, która pozwoliłaby uczniowi wcielić się w rolę reżysera, scenarzysty czy aktora.
Wychodząc naprzeciw potrzebom uczniów, opracowałam plan kółka kulturalnego prowadzonego pod kątem edukacji teatralnej i kulturalnej. W planie tym znalazły się tematy, które umożliwią uczniowi pogłębienie wiadomości z historii i teorii teatru oraz poznanie zasad właściwego zachowania się, a co najważniejsze pozwolą podjąć praktyczne działania, dzięki którym będzie on mógł wcielić się różne role, przyjrzeć sztuce od kuchni.

I. ZAŁOŻENIA OGÓLNE
Kółko kulturalne skupia uczniów z klas IV - VI szkoły podstawowej oraz gimnazjalistów, w tym również uczniów mających problemy wychowawcze (np. zaburzenia zachowania, ADHD). Stwarza młodzieży możliwość twórczego rozwijania zainteresowań recytatorskich, aktorskich, teatralnych, muzycznych, plastycznych i innych. Wpływa na sferę wolicjonalno-emocjonalną wyrabiając u uczniów postawę odpowiedzialności, rzetelności i sumienności oraz poszanowania pracy własnej i innych.
Podstawowym założeniem kółka kulturalnego jest poznawanie, przestrzeganie i upowszechnianie zasad savoir vivre`u, kształtowanie osobowości uczniów, przygotowanie do odbioru sztuki, aktywnego uczestnictwa w życiu kulturalnym, funkcjonowania w różnych rolach w przyszłym życiu rodzinnym i społecznym, a także ma stać się terapią dla uczniów przejawiających trudne stany emocjonalne (nadpobudliwość psychoruchowa, agresja, stosowanie przemocy, nieśmiałość, wycofanie...).
Na wstępie członkowie kółka zdobywają wiedzę ogólną i poznają historię teatru, wnikają w istotę pracy aktora, reżysera, scenografa itp.
Podstawą zajęć kreatywności teatralnej są zabawy integracyjne, różnego typu improwizacje i doskonalenie technik aktorskich. Programowi temu przyświeca zasada systematyczności i stopniowaniu trudności w rozwoju artystycznym młodzieży.
Zajęcia są tak pomyślane, aby wydobyć różne predyspozycje uczniów (muzyka, literatura, recytacja, aktorstwo ...) i pokazać, że teatr jest syntezą wielu dziedzin sztuki.
Inscenizacje, które przygotowuje zespół, są prezentowane nie tylko przed społecznością macierzystej szkoły, lecz także przed dziećmi i młodzieżą z innych szkół oraz przed dorosłymi mieszkańcami Jarocina.
Ponadto grupa sceniczna bierze udział m.in. w konkursach recytatorskich, przeglądach teatralnych.

II. CELE KÓŁKA KULTURALNEGO
Nadrzędnym celem zajęć teatralnych jest wszechstronne kształtowanie osobowości uczniów poprzez ukazywanie tajników ludzkich zachowań, motywów i konsekwencji ich działań, wzbogacenie wiedzy ogólnej, udział w życiu społeczno-kulturalnym lokalnej społeczności i przygotowanie do wyboru własnej drogi życia.

CELE POZNAWCZE
Cele operacyjne: uczeń:
- Poznaje, utrwala i upowszechnia zasady właściwego zachowania się.
- Rozwija zainteresowania teatralne.
- Zapoznaje się z elementarnymi wiadomościami o dziejach teatru, sztuce interpretacji aktorskiej, współuczestnictwie widza w kreowaniu widowiska scenicznego.
- Poznaje specyfikę różnych zawodów: aktora, reżysera, choreografa i innych.
- Poznaje i propaguje twórczość pisarzy oraz poetów polskich i europejskich.
- Poszerza wiedzę o człowieku (o złożoności jego psychiki, reakcjach, pragnieniach, emocjach) i o świecie – dawnym i współczesnym.

CELE KSZTAŁCĄCE
Cele operacyjne: uczeń:
- Trenuje umiejętności identyfikowania się z bohaterami granych sztuk (empatii) i
„wychodzenia” z roli po spektaklu.
- Rozwija indywidualne zdolności i wszechstronne umiejętności: np. muzyczne,
literackie, plastyczne, reżyserskie, scenograficzne, itp.
- Doskonali artykulację wyrazów, technikę głośnego czytania oraz recytacji
z odpowiednim akcentem, tempem, rytmem i intonacją.
- Rozwija umiejętność pracy w grupie, komunikowania się i współdziałania
w zespole, skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach.
- Kształtuje umiejętność doprowadzania czynności do końca.
- Kształtuje odporność emocjonalnej na sytuacje trudne.
- Kształtuje umiejętność rozwiązywania konfliktów.

CELE WYCHOWAWCZE
Cele operacyjne: uczeń:
- Utrwala pozytywne cechy charakteru, takie jak np. empatia, tolerancja, życzliwość, otwartość, szacunek, koncentracja, pracowitość, sumienność, pomysłowość, odpowiedzialność, umiejętność stałego rozwoju własnej osobowości, samoocena, asertywność, samokształcenie, umiejętność radzenia sobie z trudnościami.
- Rozwija wrażliwość estetyczną, świadomość teatralną /artyzm, przeżycie artystyczne oraz aktywność twórczą i wyobraźnię.
- Kształtuje postawę etyczną poprzez analizowanie postępowania bohaterów granych sztuk.
- Uczestniczy w życiu kulturalnym szkoły i środowiska lokalnego.
- Umacnia poczucie związku z polskością, historią, tradycją narodową oraz regionalną.
- Przygotowuje się do świadomego uczestnictwa w kulturze, bywaniu w teatrze i obcowania z prawdziwą sztuką.
- Kształtuje umiejętność kulturalnego współżycia międzyludzkiego.
- Przygotowuje się do pełnienia różnych ról społecznych w przyszłym życiu zawodowym i rodzinnym.
- Twórczo wypełnia czas wolny.
- Eliminuje zachowania agresywne i przemoc.

CELE TERAPEUTYCZNE
- Sprzyjanie odreagowaniu napięć emocjonalnych.
- Dostarczenie nowych doświadczeń przeciwstawnych do treści doświadczeń urazowych.
- Wywoływanie radości z podejmowanego wysiłku i efektów końcowych.
- Wzmacnianie pozytywnego obrazu samego siebie i samooceny.

III. TREŚCI NAUCZANIA
WIEDZA O TEATRZE
• Składniki dzieła teatralnego, ich twórcy i znaczenie: scenografia, kostiumy, charakteryzacja, rekwizyty, muzyka, choreografia, oświetlenie, reżyseria.
• Pojęcia dotyczące budowy tekstu dramatycznego, tworzyw teatralnych, różnych form i technik teatralnych (scena, akt, antrakt, odsłona, obraz).
• Podstawowe elementy procesu teatralnego: przestrzeń, aktorzy (mim), widzowie, akcja i czas.
• Warsztat pracy aktora i reżysera – etapy pracy nad tekstem i przygotowaniem przedstawienia (analiza tekstu, adaptacja, projekt scenariusza, dobieranie muzyki do określonych fragmentów przedstawienia, układanie akompaniamentu, opracowywanie układów tanecznych, obsada aktorska, projektowanie i wykonywanie dekoracji i kostiumów, dobór rekwizytów, próby analityczne, sytuacyjne, techniczne, premiera);
• Praca reżysera: polskie indywidualności reżyserskie, gwiazdy teatru i filmu.
• Rodzaje teatru i formy teatralne: teatr dramatyczny, opera, operetka, balet, musical, pantomima, monodram, teatr uliczny, teatr objazdowy, teatr kukiełkowy, teatr cieni, teatr żywego słowa, teatr poezji, teatr telewizyjny, widowisko, słuchowisko, kabaret i inne.
• Rola teatru: tworzenie własnych scenariuszy przedstawień, widowisk, programów literacko-muzycznych, adaptacja baśni; realizowanie utworów scenicznych, popularyzowanie dzieł sztuki pisarskiej, praca w oparciu o gotowe scenariusze.
• Elementy układu przestrzennego teatru: scena, kurtyna, widownia, garderoba, kulisy, reflektory, foyer, szatnia.
• Zachowanie w teatrze: zachowanie przed sztuką (korzystanie z szatni), zachowanie na widowni (dzwonki w teatrze, cisza, oklaski), autograf, dedykacja, wyrażanie opinii na temat obejrzanej sztuki (ocena własnych przedstawień po premierach, występach, wyrażanie opinii na temat sztuk teatralnych).
• Program, plakat i afisz teatralny: znaczenie, informacje w nich zawarte, wykonywanie programów, plakatów i afiszów.
TWÓRCZE DZIAŁANIA UCZNIÓW
• Krótkie inscenizacje reżyserowane przez uczniów.
• Scenariusz teatralny na podstawie tekstu epickiego.
• Spektakl teatralny na bazie tekstu lub własnej propozycji.
• Działania plastyczno - techniczno - muzyczne: plakaty, podkłady muzyczne, projekty scenografii i kostiumów (z opisem).
• Dyskusje po obejrzanych spektaklach.
DODATKOWE FORMY PRACY
• Śledzenie ciekawych imprez kulturalnych w regionie.
• Współpraca z Miejską Biblioteką Publiczną w Jarocinie.
• Akcentowanie Międzynarodowego Dnia Teatru (27 marca) - konkurs wiedzy i umiejętności teatralnych.
• Konkurs wiedzy i umiejętności praktycznych dotyczących zasad savoir vivre`u.
• Udział w konkursach recytatorskich organizowanych przez gminę.
• Przygotowywanie akademii z okazji świąt narodowych, oprawy uroczystości szkolnych.
IV. SPOSOBY OSIĄGANIA CELÓW
1. Pogadanki o teatrze.
2. Gry dramatyczne jako wprawki aktorskie.
3. Realizacja spektaklu na podstawie tekstów z klasyki literatury (polskiej i obcej) i tekstów napisanych przez uczniów należących do kółka (montaże poetycko – muzyczne, scenariusze widowisk teatralnych).
4. Prezentowanie przedstawień przed społecznością szkoły podstawowej, gimnazjum, rodzicami, seniorami, Amazonkami, przedszkolakami itp.
5. Udział w przeglądach teatrów szkolnych, wymiana doświadczeń.
6. Przygotowywanie scenografii, kostiumów, rekwizytów oraz materiałów reklamujących przedstawienie (afisze programu teatralnego).
7. Wyjazdy do teatru.
V. ZAKŁADANE REZULTATY
Uczeń:
1. Osiąga kompendium wiedzy o teatrze, dziejach sceny, przeobrażeniach sztuki aktorskiej na przestrzeni wieków.
2. Zna dzieła słynnych dramaturgów.
3. Rozumie pojęcia związane z dramatem jako rodzajem literackim, umie nimi operować.
4. Potrafi zastosować zdobyte umiejętności w praktyce; pisze scenariusz, obmyśla scenografię, przygotowuje oprawę muzyczną, wykonuje rekwizyty itp.
5. Bierze udział w konkursach recytatorskich i przeglądach teatrów szkolnych.
6. Zna zasady savoir vivre`u.
7. W większym stopniu umie opanować własne emocje.

VI. EWALUACJA PROGRAMU
Metody ewaluacji:
- obserwacja;
- wywiad;
- ankiety.

Projekt ewaluacji programu edukacji teatralnej i kulturalnej

I. Obiekt ewaluacji: Rozwijanie zdolności, umiejętności recytatorskich i aktorskich. Pytania kluczowe:
1. Czy program uwzględnia oczekiwania uczniów? Kryteria ewaluacji : Spełnienie oczekiwań uczniów. Metody: wywiad i ankieta. Próba: Wszyscy uczestnicy kółka teatralnego. Monitorowanie: Na bieżąco i na koniec roku szkolnego.

2. Czy uczniowie mieli możliwość rozwijania swoich zdolności, umiejętności recytatorskich i aktorskich? Kryteria ewaluacji: Rozwijanie zdolności, umiejętności recytatorskich i aktorskich. Metody: obserwacja i rozmowa. Próba: Wszyscy uczestnicy kółka teatralnego. Monitorowanie: Na bieżąco po przygotowanych występach.

II. Obiekt ewaluacji: Stopień opanowania zasada savoir vivre`u. Pytania kluczowe: Czy uczniowie wykazują lepsza znajomość zasad właściwego zachowania się? Kryteria ewaluacji: Znajomość zasad savoir vivre`u. Metody: ankieta. Próba: wychowawcy i nauczyciele, którzy mają najczęstszy kontakt z danym uczniem. Monitorowanie: Na bieżąco i na koniec roku szkolnego.
III. Obiekt ewaluacji: Czy zostały osiągnięte cele terapeutyczne? Pytania kluczowe: Czy uczniowie mieli możliwość odreagowania napięć emocjonalnych, czy podwyższyła się ich samoocena? Kryteria ewaluacji: Możliwość odreagowanie napięć i podwyższenie poczucia własnej wartości. Metody: ankieta i obserwacja. Próba: uczniowie z problemami emocjonalnymi. Monitorowanie: Na bieżąco i
na koniec roku szkolnego.

Dane z wywiadów, rozmów i ankiet gromadzi autor programu.
Raport: Pisemny raport do dyrektora szkoły i zdjęcia z apeli i przedstawień.

Celem ewaluacji jest uzyskanie informacji zwrotnej na temat:
- funkcjonowania programu w zakresie spełnienia oczekiwań osób uczestniczących w zajęciach kółka kulturalnego
- rozwijania ich zdolności, umiejętności recytatorskich i aktorskich,
- oczekiwań prowadzącego co do jego terapeutycznego wpływu na uczniów z problemami emocjonalnymi.
Zebrane informacje posłużą do sporządzenia raportu, porównania zamierzonych celów i osiągniętych rezultatów, a także wyciągnięcia wniosków i zaplanowania ewentualnych działań uwzględniających uzyskane wyniki, przeznaczonych do realizacji w przyszłości.
VII. UWAGI O REALIZACJI PROGRAMU
1. Program zakłada jednogodzinną pracę koła raz w tygodniu, w razie potrzeb zwiększenie częstotliwości spotkań.
2. Liczba uczestników powinna wynosić od: 10 do 15 osób, idealną sytuacją byłoby, gdyby połowę uczestników stanowiły dziewczynki, a połowę chłopcy.