Scenariusz lekcji bibliotecznej "Redagowanie bibliografii załącznikowej"

Scenariusz lekcji bibliotecznej przeznaczony do realizacji na poziomie szkoły ponadgimmnazjalnej (klas maturalnych) przez nauczycieli-bibliotekarzy

Czas trwania zajęć : 2 godziny dydaktyczne

Zajęcia są prowadzone przez nauczycieli- bibliotekarzy biblioteki pedagogicznej


CELE OGÓLNE :

• rozwijanie umiejętności opisania źródła, którego czerpana jest wiedza,
• przygotowanie uczniów do poprawnego sporządzania opisów bibliograficznych,
• przygotowanie uczniów do poprawnego redagowania bibliografii załącznikowej literatury podmiotu i przedmiotu,
• rozwijanie umiejętności korzystania z różnych źródeł przy poszukiwania materiałów na określony temat,
• rozwijanie umiejętności organizacji pracy samokształceniowej.

CELE SZCZEGÓŁOWE :

Po zakończonych zajęciach uczniowie potrafią :

• poprawnie opisać źródło, z którego czerpali wiedzę,
• wskazać poszczególne elementy opisu bibliograficznego,
• rozróżniać i stosować poszczególne elementy opisu bibliograficznego w odniesieniu do poszczególnych rodzajów dokumentów(drukowanych i elektronicznych),
• poprawnie sporządzić opis bibliograficzny różnego rodzaju dokumentów (drukowanych, zwartych, ciągłych, elektronicznych na różnych nośnikach oraz online),
• poprawnie zredagować bibliografię załącznikową literatury podmiotu i literatury przedmiotu

METODY PRACY : podające ( wykład, prezentacja, metoda plakatowa, instruktaż do ćwiczeń), aktywizujące (ćwiczenia grupowe, ćwiczenia indywidualne, dyskusja)

FORMY PRACY : indywidualna, zbiorowa, grupowa

ŚRODKI DYDAKTYCZNE : flipcharty, dokumenty drukowane, dokumenty na nośnikach fizycznych, komputery, bazy oświatowych stron www, bazy bibliotek uczelnianych, katalogi i kartoteki tradycyjne (kartkowe), materiały dla uczniów.


PRZEBIEG ZAJĘĆ :

1. Powitanie. Prezentacja biblioteki. Przedstawienie tematu i toku zajęć, podział uczniów na grupy.

2. Wyjaśnienie (lub przypomnienie) pojęcia bibliografia (nazwanie różnych rodzajów bibliografii), bibliografia załącznikowa, literatura podmiotu, literatura przedmiotu, bibliografia załącznikowa literatury podmiotu, bibliografia załącznikowa literatury przedmiotu,

3. Zapoznanie z terminami : ISBN, ISSN, dokument offline, dokument online, opis bibliograficzny, przypis bibliograficzny, portal, wortal, wydawca, ciało zbiorowe, wydawnictwo zwarte, wydawnictwo ciągłe, wydawnictwo zbiorowe, artykuł, rozdział, tytuł, podtytuł,

4. Przedstawienie ogólnych zasad sporządzania bibliografii załącznikowej :

• Podstawa opisu – dane należy przejmować ze źródeł wskazanych dla poszczególnych rodzajów dokumentów (zwrócenie uwagi na różne źródła dla dokumentów drukowanych, dokumentów na nośnikach fizycznych, dokumentów typu online),
• Kolejność elementów opisu – elementy opisu należy wymieniać w ustalonej kolejności w zależności od rodzaju opisywanego dokumentu,
• Język i pisownia – elementy opisu należy podawać w języku i pisowni, w jakich występują w dokumencie ; pisownia wielkich lityer powinna być zgodna z praktyką przyjętą w języku lub piśmie, w którym podaje się informacje,
• Transliteracja – forma transliterowana może zastępować formę w piśmie oryginalnym lub – ujęta w nawiasy kwadratowe – je uzupełniać,

• Skróty :

1. dopuszcza się skracanie wyrazów w poszczególnych elementach opisu (np. w nazwie miejsca wydania, nazwie instytucji wydawniczej)
2. dopuszcza się redukowanie do inicjałów imion stanowiących część nazwy autora, redaktora, pod warunkiem, że nie utrudni to identyfikacji osoby,
3. w Wykazie skrótów należy podać znaczenie wszystkich skrótów użytych w przypisach lub w dokumentach, z których pochodzą
4. nie należy wyjaśniać skrótów powszechnie używanych,

• Wyróżnienia graficzne i interpunkcja - (rozdanie uczniom przygotowanych plansz z przykładami opisów bibliograficznych ilustrującymi różnorodność możliwych rozwiązań) :

1. należy stosować jednolity system interpunkcji w bibliografii załącznikowej,
2. zaleca się wyróżniać graficznie nazwę autora lub tytuł dokumentu w przypadku, gdy jest to dzieło zbiorowe, a także tytuł czasopisma w przypadku opisu artykułu,
3. nie dopuszcza się wyróżniania w ten sam sposób różnych elementów opisu,
4. zaleca się używanie tylko niezbędnych znaków interpunkcyjnych,
5. wyróżnienia graficzne i interpunkcja powinny zapewnić czytelność opisu

5. Przedstawienie poszczególnych elementów opisu bibliograficznego z podziałem na :

• dokumenty drukowane : opis bibliograficzny książki, fragmentu książki (działu, rozdziału), artykułu z książki, artykułu z czasopisma, recenzji, wywiadu, wiersza ze zbioru jednego autora, wiersza zamieszczonego w antologii wielu autorów, ilustracji (fotografii, reprodukcji, mapy, planu, szkicu),
• dokumenty audiowizualne : film na kasecie video, jeden utwór muzyczny z płyty, nagranie dźwiękowe,
• dokumenty elektroniczne : opis elektronicznej książki (książka w Internecie, książka na płycie CD-ROM), opis artykułu z czasopisma w Internecie, opis publikacji istniejącej samoistnie w Internecie

wraz z przykładami opisów na tablicy fichpart.

6. Sporządzanie bibliografii załącznikowej na podstawie posiadanych opisów
bibliograficznych – zasady redagowania (szeregowanie opisów) :

• alfabetycznie, tematycznie, chronologicznie,
• należy podzielić wykorzystane publikacje na literaturę podmiotu i przedmiotu,
• bibliografię załącznikową umieszczamy po tekście głównym i uzupełniających go materiałach (aneksach i przypisach),
• bibliografię załącznikową umieszczamy przed wszelkimi materiałami informacyjno-pomocniczymi,
• dopuszcza się zamieszczanie bibliografii załącznikowej po poszczególnych rozdziałach,
• naczelną zasadą w tworzeniu opisów bibliograficznych i bibliografii załącznikowej jest konsekwencja - po wybraniu sposobu sporządzania opisu należy go konsekwentnie przestrzegać przy opisie wszystkich dokumentów.

7. Rozdanie uczniom przygotowanych materiałów dydaktycznych – wykonywanie ćwiczeń
grupowych – sporządzanie opisów bibliograficznych różnego typu dokumentów.

8. Prezentacja przygotowanych opisów przez przedstawicieli poszczególnych grup
uczniów.
9. Podsumowanie lekcji : omówienie trudności przy sporządzaniu opisów, wspólne
wyjaśnianie napotkanych problemów, dyskusja.

10. Zakończenie lekcji : rozdanie materiałów dydaktycznych – przykłady opisów różnych
dokumentów oraz przykłady różnorodności opisów poszczególnych dokumentów.
Pożegnanie klasy i zaproszenie do korzystania ze zbiorów biblioteki pedagogicznej oraz
korzystania z pomocy (w razie trudności) bibliotekarek przy sporządzaniu bibliografii
załącznikowej do swoich prac.


Bibliografia :

1. NORMA PN–79/N–01222/07. Kompozycja wydawnicza książki. Bibliografia załącznikowa. Polski Komitet Normalizacyjny.
2. NORMA PN–ISO 690–2: 1999. Informacja i dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Dokumenty elektroniczne i ich części. Polski Komitet Normalizacyjny.
3. SEBASTJAN D., TOBOLSKA U. : Redagowanie bibliografii załącznikowej i przypisów bibliograficznych : program szkolenia dla nauczycieli [część pierwsza].[online].Wrocław : Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna, 2004. [dostęp 10.01.2008]. Dostępny w Internecie : http://www.bib.edu.pl/dbp3.html.
4. SEBASTJAN D., TOBOLSKA U. : Redagowanie bibliografii załącznikowej i przypisów bibliograficznych : program szkolenia dla nauczycieli [część druga].[online].Wrocław : Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna, 2004. [dostęp 10.01.2008]. Dostępny w Internecie : http://www.bib.edu.pl/dbp4.html.
5. BONK G. : Opis bibliograficzny stosowany w bibliografii załącznikowej. [online]. „Biblioteka w Szkole”. Prezentacje multimedialne: edukacja czytelnicza i medialna. [dostęp 10.01.2008]. Dostępny w World Wide Web: http://www.vulcan.com.pl/biblioteka/prezentacje/prezentacje.htm#czytelnicza.
6. SANETRA K. : Dokumenty elektroniczne : opis bibliograficzny stosowany w bibliografii załącznikowej. „Biblioteka w Szkole” 2007, nr 12, s.2-10.
7. ENCYKLOPEDIA WIEDZY O KSIĄŻCE. Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971.