Wykorzystanie pararotacyzmu w terapii parasygmatyzmu

Czy możliwe jest wykorzystanie pararotacyzmu w terapii parasygmatyzmu, który dotyczy braku realizacji głosek dentalizowanych przedniojęzykowo-dziąsłowych? Jak wynika z mojej praktyki logopedycznej, okazuje się, że istnieje taka możliwość.
Zanim jednak przejdę do omówienia wspomnianego zagadnienia, chciałabym pokrótce omówić istotę pararotacyzmu i parasygmatyzmu. Ogólnie można powiedzieć, że wspomniane zjawiska językowe, polegają na braku realizacji przez dziecko określonych dźwięków mowy i zastępowanie je głoskami, które są dla niego łatwiejsze do wymówienia. W przypadku pararotacyzmu mówimy najczęściej o substytucji głoski [r] przez głoskę [l] lub [j]. Z kolei parasygmatyzm odnosi się do zastępowania przez dziecko głosek dentalizowanych, najczęściej II i III szeregu, innymi dźwiękami mowy. Drugi szereg głosek dentalizowanych obejmuje głoski [s,z,c,dz], które najczęściej są substytuowane przez głoski I szergu (ś,ź,ć,dź). Natomiast do III szeregu, omawianych głosek, zalicza się głoski [sz,rz,cz,dż], które bywają zastępowane przez głoski dentalizowane I lub II szeregu.
Przygotowując plan terapii logopedycznej dla dziecka z dyslalią, należy już na początku określić kolejność wywoływania u małego pacjenta, nierealizowanych przez niego dźwięków mowy. Zgodnie z metodyką postępowania logopedycznego, kolejność wywołania u dziecka nie wymawianych głosek, powinna odpowiadać kolejności pojawiania się tych głosek w mowie prawidłowo się rozwijającej.
W swojej praktyce logopedycznej zawsze stosowałam się do wspomnianej zasady. W związku z tym u dziecka nie wymawiającego głosek [sz,rz,cz,dż] oraz głoski [r], terapię logopedyczną zaczynałam od wywołania i utrwalenia jednej z głosek dentalizowanych, by następnie przejść do pracy nad kolejnymi głoskami III szeregu. W momencie, gdy wzorce kinestetyczno-ruchowe wspomnianych głosek były wystarczające utrwalone, przechodziłam do wywołania kolejnych nieralizowanych dźwięków mowy, a w omawianym przypadku byłaby to głoska [r].
Opisany schemat działania wykorzystywałam w swojej pracy do momentu, gdy rozpoczęłam terapię dzieci, posiadających pararotacyzm i parasygmatyzm (głoski dentalizowane przedniojęzykowo-dziąsłowych były zastępowane głoskami przednio-językowozębowymi) i nie mogłam, mimo wielu przeprowadzonych ćwiczeń przygotowawczych, wywołać żadnej głoski dentalizowanej. Postanowiłam wówczas zmienić kolejność wywołanych głosek. Rozpoczęłam więc pracę nad głoską [r]. Mimo, że w literaturze przedmiotu zaznacza się, że wspomniana głoska jest jedną z trudniejszych do opanowania przez dziecko, to w opisywanym przypadku okazała się łatwiejsza do wymowy niż głoski dentalizowane. Być może wynika to z faktu, że wymowa głosek [sz,rz,cz,dż] wymaga od dziecka wykonania następujących czynności: zbliżenia do siebie zębów, uniesienia języka do wałka dziąsłowego oraz wysunięcia warg do przodu. Podejrzewam, że dzieci, o których tutaj wspominam, największą trudność miały z synchronizacją wszystkich trzech elementów, potrzebnych do wymowy głosek dentalizowanych.
Wymowa głoski [r] jest w tym przypadku o tyle łatwiejsza, że wymaga od dziecka ,,jedynie” uniesienia języka do wałka dziąsłowego. Być może dlatego wywołanie tej głoski u wspomnianych dzieci, okazał się możliwe. Rozpoczęłam wówczas prace nad utrwaleniem wywołanego dźwięku w mowie dzieci. W tym celu mali podopieczni uczyli się wymawiać głoskę [r] w sylabach, słowach, zdaniach oraz dłuższych tekstach, których bogaty wybór można znaleźć w literaturze przedmiotu.
W momencie gdy głoska [r] zaczęła pojawiać się w mowie spontanicznej dzieci, przystąpiłam do wywołania wybranej głoski dentalizowanej III szergu. Jak się okazało, dzieci, które wcześniej miały olbrzymie trudności z prawidłowym ułożeniem narządów artykulacyjnych podczas próby wywołania głoski [sz] lub [cz], teraz nie miały w tym zakresie żadnych trudności. W związku z tym mogłam rozpocząć naukę wymowy głosek dentalizowanych przedniojęzykowo-dziąsłowych.
Pozytywne skutki wynikające ze zmiany kolejności wywoływanych głosek, zachęciły mnie do stosowania opisanej powyżej zamiany, w sytuacji gdy dziecko ma duże trudności ze skoordynowaniem pracy narządów artykulacyjnych, podczas próby wymowy dowolnej głoski dentalizowanej III szeregu. Dzięki temu oszczędzam dziecku przeżywania zniechęcenia i frustracji, które pojawiają w sytuacji gdy mały pacjent bardzo chce sprostać, stawianym przed nim wymaganiom, podejmuje liczne próby by tego dokonać, a mimo to ponosi porażkę. Jak się okazuje nawet niewielka modyfikacja planu terapii logopedycznej, może ułatwić dziecku przeżywanie sukcesu z prawidłowo wykonywanych ćwiczeń, a przez to jeszcze bardziej zmotywować go do uczestnictwa w zajęciach.