Podział mitotyczny komórki - scenariusz lekcji

TEMAT: PODZIAŁ MITOTYCZNY KOMÓRKI

ZAKRES TREŚCI

- cykl życiowy komórki,
- ogólna budowa chromosomu metafazowego.
- mitoza (kariokineza, cytokineza).

WIADOMOŚCI

- wymienić elementy budowy chromosomu ,
- rozróżnić poszczególne fazy cyklu życiowego komórki,
- nazwać fazy podziału mitotycznego,
- znajomość faz podziału mitotycznego,
- wyjaśnić pojęcie: cykl komórkowy, komórki somatyczne, chromosom, chromosomy potomne, chromatyda, centromer, wrzeciono kariokinetyczne, kariokineza, cytokineza, interfaza, fazy; G1,G2, i S.

UMIEJĘTNOŚCI

- scharakteryzować cykl życiowy komórki,
- dowieść znaczenia podziału mitotycznego,
- analizować schematy,
- pracy z tekstem.

METODY I FORMY PRACY

- praca z tekstem (podręcznikiem),
- pogadanka,
- pogadanka wstępna,
- wykład,
- pokaz,
- ćwiczenia ksero.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE

- ćwiczenia ksero,
- zeszyt,
- foliogramy,
- schemat,
- tablica.

TOK LEKCJI

1. Sprawy organizacyjno – porządkowe.
2. Nawiązanie:
Nawiązanie do ogólnych wiadomości uczniów dotyczących budowy komórki i jej organelle zadawanie pytań)(pogadnka wstępna).
Podanie tematu lekcji: Mitotyczny podział komórki.
3. Faza realizacji:
a) cykl komórkowy:omówienie przebiegu cyklu komórkowego na podstawie schematu w podręczniku. Podyktowanie notatki (NOTATKA 1) (foliogram, podręcznik, pogadanka, wykład).

b) stopnie upakowania materiału genetycznego od chromatyny do chromosomu: omówienie sposobu upakowania DNA w komórce eukariotycznej na podstawie foliogramu. Przedstawienie ogólnej budowy chromosomu. Zlecenie narysowania schematu chromosomu (NOTATKA 2)(foliogram, wykład, zeszyt).

c) przebieg podziału mitotyczny: poproszenie uczniów
o narysowanie w zeszycie tabeli (NOTATKA 3). Wyjaśnienie pojęcia mitoza. Zanalizowanie podziału mitotycznego na podstawie schematu. Wspólne uzupełnienie tabeli (tablica, zeszyt, schemat).

d) znaczenie podziału mitotycznego:Poproszenie uczniów przeczytanie fragmentu tekstu i określenie znaczenia omawianego podziału (schemat, tablica, zeszyt, podręcznik).

4. Rekapitulacja: Rozdanie kartek z pytaniami powtórkowymi
Określenie czasu na udzielenie odpowiedzi a następnie sprawdzenie pracy (zadania powtórkowe, pogadanka).

5. Zakończenie: zadanie pracy domowej: Na podstawie podręcznika i innych źródeł określ znaczenie procesu mitozy (zeszyt).


NOTATKI:
1. FAZA G1- Faza przygotowawcza, synteza RNA, białek i innych elementów niezbędnych do wzrostu, zawartość DNA 2C.
FAZA S – replikacja DNA, zwiększenie ilości DNA z 2C do 4C.
FAZA G2 – dalszy wzrost komórki i przygotowanie do podziału jądra, synteza białek budujących zawartość DNA 4C.
M – mitoza
Faza G1 + Faza G2 + Faza S = INTERFAZA
C – liczba cząsteczek DNA np. w jądrze nie dzielącej się komórki nabłonkowej człowieka jest 46 „rozkręconych” chromosomów (2n) i 46 cząsteczek DNA (2C).

2. Chromosomy zbudowane są z dwóch chromatyd siostrzanych połączonych ze sobą centromerem. Zlokalizowany jest on w tzw. przewężeniu pierwotnym, charakteryzującym się mniejszą niż reszta chromosomu średnicą.
DNA centromerowy stanowi zaledwie 1% całości jądrowego materiału genetycznego. Budująca go heterochromatyna składa się z tandemowo ułożonych, nietranskrybowanych sekwencji i nazywana jest satelitarnym DNA (satDNA).
Chromosomy z jednym centromerem nazywa się monokinetycznymi lub inaczej monocentrycznymi. Ich większa liczba występuje rzadko i zakłóca podziały jądra komórkowego. I
(źródło: www.e-biotechnologia.pl)

3. Mitoza to podział komórki w wyniku, którego z każdej komórki powstają dwie, o takiej samej liczbie chromosomów jak komórka macierzysta. W wyniku mitozy powstają komórki somatyczne, czyli wszystkie z wyjątkiem gamet u zwierząt i zarodników u roślin.

PROFAZA:
* stopniowa kondensacja chromatyny,
* wytworzenie chromosomów mitotycznych,
* początek tworzenia się wrzeciona kariokinetycznego,
* zanik otoczki jądrowej i jąderka.
METAFAZA
* chromosomy układają się na płaszczyźnie równikowej wrzeciona kariokinetycznego (płytka metafazowa).
ANAFAZA
* mikrotubule skracają się, odciągając po jednej chromatydzie z każdego chromosomu,
* chromatyny wędrują do przeciwległych biegunów. Są to już chromosomy potomne.
TELOFAZA
* zgromadzenie chromosomów potomnych w dwóch przeciwległych biegunach,
* rozluźnianie struktury chromosomów,
* tworzenie jąder,
* odtwarzanie jąderka i błony jądrowej,
* zanik wrzeciona kariokinetycznego,
* rozpoczyna się cytokineza.

Cytokineza jest podziałem cytoplazmy na dwie komórki siostrzane.

* w komórkach roślinnych tworzy się przegroda pierwotna, która przeważnie rozrasta się w kierunku odśrodkowym,
* w komórkach powstaje bruzda, która stopniowo pogłębia się i dzieli cytoplazmę na dwie części.



Pytania powtórkowe:

1. Podział komórki obejmuje dwa procesy:

a) kariokinezę i cytokinezę
b) mitozę i mejozę
c) kariokinezę i mitozę
d) amitozę i mejozę

2. Z ilu chromatyd zbudowany jest chromosom metafazowy:

a) 4
b) 2
c) 5
d) 6

3. Najkrótszą fazą mitozy jest zazwyczaj:

a) profaza
b) metafaza
c) anafaza
d) telofaza

4. Chromosomy są najlepiej widoczne w:

a) profazie
b) metafazie
c) anafazie
d) telofazie

5. W obrębie interfazy cyklu komórkowego wyróżniamy (wymień fazy):

........................................