Rodzaje i struktura zajęć Metodą Dobrego Startu

Zajęcia prowadzone MDS z punktu widzenia organizacji przebiegają wg stałego schematu. Struktura zajęć jest następująca

1. Zajęcia wprowadzające – koncentrują uwagę dzieci na rozpoczynających się ćwiczeniach i usprawniają niektóre funkcje psychomotoryczne, głównie funkcje językowe, motoryki oraz orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.

2. Zajęcia właściwe
- ćwiczenia ruchowe;
- ćwiczenia ruchowo-słuchowe;
- ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe;

3. Zajęcia końcowe – ćwiczenia relaksacyjne, logopedyczne .

Model struktury zajęć jest wspólny dla wszystkich modyfikacji MDS. Stanowi on podstawę do prowadzenia zajęć. Jednak powinien on być gruntownie zmieniony i dostosowany do potrzeb dzieci. Będzie on inny, gdy pracuje się indywidualnie z jednym dzieckiem i odmienny, gdy prowadzimy zajęcia z grupą dzieci. Struktura zajęć musi się zmieniać przede wszystkim z uwagi na specjalne potrzeby edukacyjne i możliwości dzieci, które biorą udział w zajęciach. Stosowanie MDS wymaga, więc elastyczności, twórczego myślenia i działania. Nie znosi rutyny i sztywnego korzystania ze schematów, które tworzą jedynie „podstawową konstrukcję dla budowania własnej koncepcji zajęć” . Dlatego też poziom zajęć w dużej mierze zależy od osoby prowadzącej, jej inwencji twórczej, umiejętności i doświadczenia w pracy z dziećmi oraz realnych możliwości i potrzeb dziecka.
Zasadniczą część całej struktury MDS stanowią trzy rodzaje ćwiczeń, które występują w każdym zajęciu według ustalonej kolejności:

1. Ćwiczenia ruchowe
Ćwiczenia ruchowe stanowią pierwszy etap właściwych ćwiczeń w każdym zajęciu prowadzonym MDS.
Najczęściej prowadzimy w nich improwizację ruchową, nawiązując do tekstu i melodii piosenki, przewidzianej do utrwalenia wzoru. W trakcie tych ćwiczeń usprawniamy ruchy kończyn, umiejętność utrzymania równowagi i sprawność ruchową całego ciała. Najpierw ćwiczymy ruchy globalne, przechodząc stopniowo do ruchów precyzyjnych (cała dłoń, palce, ręką). W ten sposób kształcimy koordynacje ruchów. Program ćwiczeń ruchowych uwzględnia podstawową zasadę pedagogiki: przechodzenie od ćwiczeń łatwych do trudnych. Wprowadzamy też ćwiczenia o charakterze relaksacyjnym. Ich celem jest zmniejszenie napięcia mięśniowego i uświadomienie dziecku możliwości samodzielnego regulowania poziomu napięcia mięśniowego za pomocą prostych ćwiczeń relaksacji aktywnej.

2. Ćwiczenia ruchowo-słuchowe
Zasadnicze ćwiczenia ruchowo-słuchowe polegają na realizacji rytmicznych ćwiczeń pięści, dłoni, palców na instrumentach muzycznych (np. bębenek) czy woreczkach z grochem, wałeczku ulepionym z masy plastycznej, wałeczkach wypełnionych ziarnem, piaskiem.
Ćwiczenia te są wykonywane w rytmie piosenki stanowiącej podkład muzyczny do wzoru graficznego. M. Bogdanowicz proponuje, by nie tylko dłoń, pięść i kolejne palce wykonywały ruch w rytmie śpiewanej piosenki, ale i inne części ciała, a wreszcie całe ciało.
„Używamy tu też takich pomocy jak: sznurki, gumy, wstążki, szarfy, balony, chusteczki i instrumenty muzyczne lub przedmioty, które mogą te instrumenty zastąpić, np. plastikowe butelki, kubki lub zakrętki do słoików. Dzieci najpierw wykonują ćwiczenia według wzoru, a następnie same proponują własne formy ćwiczeń” .
Koncentrujemy się na motoryce małej, w której dzieci bawiąc się, ćwiczą umiejętność utrzymania równowagi i sprawności ruchowej całego ciała, usprawniając też ruchy kończyn. Najpierw ćwiczymy ruchy globalne, przechodząc stopniowo do ruchów precyzyjnych. W ten sposób kształcimy koordynację ruchów. Układ ćwiczeń jest taki, że najpierw ćwiczy się np. ręka prawa, następnie lewa, potem ćwiczą obie ręce. W ten sposób kształcimy koordynację ruchów i usprawniamy ich precyzję .
Ze względu na udział elementu muzycznego i rytmicznego ćwiczenia ruchowo-słuchowe rozwijają percepcję słuchową, poczucie rytmu, aktywizują czynność analizatora słuchowego. Ćwiczenia wykonywane z uwzględnieniem kierunków przestrzeni, połączone z nazywaniem stron ciała rozwijają koordynacje słuchowo-ruchową, kształcą orientację w lewej i prawej stronie ciała i w przestrzeni oraz orientację czasowo-przestrzenną.

3. Ćwiczenia ruchowo-wzrokowo-słuchowe
Tu podstawą są wzory graficzne, figury geometryczne lub litery. Ćwiczenia polegają na odtwarzaniu ruchem (ruch) wzorów graficznych (wzrok) w rytm śpiewanej piosenki (słuch). Ćwiczenia te są zasadniczą częścią MDS i występują podczas każdego zajęcia .
Kolejne etapy ćwiczenia są następujące:
- demonstracja wzoru i sposobu wykonywania ćwiczenia;
- uczenie się polisensoryczne;
- reprodukowanie wzoru .
Oto szczegółowy opis kolejnych etapów ćwiczeń:

1. Demonstracja wzoru (figury lub litery)
Pokaz i omówienie wzoru, z przedstawieniem sposobu wykonania ćwiczenia. Dokładne omówienie przy udziale dzieci, jak wygląda wzór i jego elementy składowe, jego ułożenie w przestrzeni.
2. Uczenie się polisensoryczne
Wodzenie palcem po wzorze w celu utrwalenia jego graficznego obrazu w powiązaniu z piosenką. Dziecko wielozmysłowo (przez wzrok, słuch, dotyk) uczy się obcować z figurą geometryczną i literą z jednoczesnym śpiewaniem piosenki. Wskazane jest by wzór, po którym dziecko wodzi palcem był wykonany z materiałów o różnej fakturze i barwie .
3. Reprodukowanie wzoru (figury lub litery)
Odtwarzanie wzorów różnymi technikami. Dzieci śpiewając piosenkę, uczą się jednocześnie rysować litery lub wzory. Zaczynamy ćwiczenia o małej precyzji ruchów (na dużej planszy, w powietrzu, na podłodze) przechodzimy przez umiarkowaną precyzje ruchów (arkusz papieru, węgiel rysunkowy, kreda) dużą (blok rysunkowy, ołówek, pędzel) do bardzo dużej (zeszyt w linie, długopis) .
4. Zajęcia końcowe
Zajęcia końcowe dają odpoczynek, relaksację i rozładowują napięcie emocjonalne, powstałe na wskutek zmęczenia serią intensywnych ćwiczeń oraz koniecznością dostosowania się do wymagań nauczyciela i wykonania zadania.
Zajęcia można kończyć zabawą z piosenką lub pląsami. Polegają one na ilustrowaniu treści piosenki odpowiednio dobranymi ruchami ciała. Prowadzone w formie zabawy jednocześnie usprawniają motorykę i percepcję słuchową. Na zakończenie stosujemy ćwiczenia wyciszające, ćwiczenia logopedyczne (oddechowe, usprawniające artykulatory) .


LITERATURA
M. Bogdanowicz, M. Barańska, E. Jakacka: Od piosenki do literki, czyli MDS dla uczniów klas „0” i „I”
i uczniów mających trudności w nauce czytania i pisania. „Fokus” Gdańsk 2000
B. Olszewska: Metoda Dobrego Startu jako system ćwiczeń aktywizujących dojrzałość szkolną dzieci
6-letnich. „Wing” Łódź 2001
M. Bogdanowicz: Metoda Dobrego Startu z dziećmi 5-10 lat. WSiP Warszawa 1985
D. Szlagowska, M. Bogdanowicz: Piosenki do rysowania. „Fokus” Gdańsk 1999