Rozwój mowy dziecka a gotowość do podjęcia nauki szkolnej

Mowa jest procesem warunkującym rozwój dziecka praktycznie w każdej sferze funkcjonowania. Na bazie prawidłowo wykształconych we wczesnym dzieciństwie kompetencji językowych dziecko uczy się myślenia, czytania, pisania, nawiązywania relacji społecznych. Mowa jest również narzędziem zdobywania wiedzy, pozyskiwania informacji, dokonywania analizy i interpretacji otaczającej dziecko rzeczywistości. Jednym słowem każda aktywność dziecka oparta jest na umiejętnościach językowych. Dlatego też ocena rozwoju mowy jest znaczącym czynnikiem świadczącym o gotowości dziecka do podjęcia nauki szkolnej. Moment, w którym dziecko idzie do szkoły jest dla niego i jego rodziny swojego rodzaju wyzwaniem, które wiąże się ze zmianą dotychczasowej rzeczywistości, podołaniem nowym, nieznanym dotychczas obowiązkom i umiejętnym przyjęciem na siebie roli ucznia. W tym nowym etapie życia dziecka zmiana następuje również i w zakresie funkcjonowania językowego. Mowa przestaje być tak spontaniczna, jak do tej pory, dziecko uczy się posługiwania mową w określonych momentach, na przykład wtedy, gdy jest pytane na lekcji. Proces lekcyjny i jego organizacja narzucają dziecku adekwatne do sytuacji zachowanie się i nie zawsze pozwalają na to, by dziecko wypowiadało się w danym, wybranym przez siebie momencie. Mowa dziecka staje się zatem oderwana od działania, intensywniej zaczyna angażować procesy uwagi, pamięci i myślenia abstrakcyjnego. Do tego stanowi podstawę do nauki tak skomplikowanych umiejętności, jak czytanie i pisanie.
Dlatego wszelkie deficyty w rozwoju mowy powinny być zlikwidowane do momentu pójścia dziecka do szkoły, podczas etapu przygotowawczego, jakim jest edukacja i opieka przedszkolna. Dziecko w momencie osiągania gotowości szkolnej powinno mieć w pełni wykształcone umiejętności językowe na wszystkich poziomach. Powinno móc w pełni korzystać ze swoich kompetencji komunikacyjnych ucząc się pisania, czytania i innych umiejętności. Do 6 roku życia dziecko powinno mieć wykształconą mowę zarówno pod względem artykulacji – wszystkie głoski powinny być realizowane zgodnie
z przyjętą w języku polskim normą fonetyczną – jak i pod względem gramatycznym i składniowym. Dziecko podejmujące naukę szkolną powinno wypowiadać się w sposób poprawny, posługiwać się prawidłowo zbudowanymi zdaniami i stosować zasady fleksji.
Niestety, rzeczywistość wygląda zupełnie inaczej. Do klas pierwszych rokrocznie trafia spory procent dzieci, których możliwości językowe są poniżej normy wiekowej. Dzieci takie jak najwcześniej powinny być poddane wnikliwej obserwacji. Wychowawca powinien być w stałym kontakcie z logopedą szkolnym, który już w pierwszych dniach września dokonuje rozpoznania potrzeb uczniów pod względem rozwoju mowy i przekazuje wskazówki i informacje o stanie mowy dzieci w danej klasie. Uczniowie, u których zostaną stwierdzone deficyty językowe powinny mieć natychmiast zapewnioną fachową opiekę w toku zajęć specjalistycznych i wspomagających. Należy pamiętać
o tym, że nieharmonijny rozwój mowy może być pierwszym, bardzo wczesnym zwiastunem ewentualnych problemów z nauką, z pisaniem i czytaniem. Tak wczesne przewidywanie problemów edukacyjnych daje możliwość wczesnej interwencji i podjęcia bezzwłocznych działań zaradczych, co z kolei wpływa
na powodzenie w niwelowaniu deficytów rozwojowych i osiągnięcie prawidłowości procesu edukacyjnego.