Elektroterapia

PRĄDY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI

ZALICZA SIĘ DO NICH prądy złożone z impulsów elektrycznych o różnym przebiegu i częstotliwości od 0,5 do 500 Hz.
Można je podzielić na trzy grupy :
1. złożone z impulsów o prostokątnym przebiegu
2. zw. Eksponencjalnymi , złożone z impulsów o przebiegu trójkątnym
3. powstałe w wyniku prostowania prądu sinusoidalnie zmiennego

Parametry prądu impulsowego to :
- czas trwania impulsu ms/t
- czas trwania natężenia w impulsie w ms/t ; czas opadania natężenia w impulsie w ms /t
- amplituda natężenia impulsu w mA/ i
- częstotliwość impulsów w czasie 1s lub 1 min ( okres T czyli suma czasu trwania impulsu i następującej po nim przerwy T=t +t )

Współczynnik wypełnienia to stopień wypełnienia impulsami przebiegu każdego prądu impulsowego.

ELEKTROSTYMULACJA

To zabieg elektroleczniczy w którym wykorzystuje się prąd impulsowy, aparat wytwarzający ten prąd nazywany jest elektrostymulatorem.
Najczęściej wykorzystuje się elektrostymulację nerwów i mięśni.
Wyróżniamy dwie metody elektrostymulacji ( układu nerwowo – mięśniowego) :
1) elektrostymulacja elektrodą czynną
w metodzie tej nerw lub mięsień pobudza się elektrodą czynną, połączoną z biegunem ujemnym źródła prądu. Jej wymiary są wiele razy mniejsze od elektrody biernej umieszczonej na skórze w pewnym oddaleniu.
Elektrodę czynną przykłada się do skóry w miejscu odpowiadającym tzw. punktowi motorycznemu.

Wyróżnia się punkty motoryczne nerwów i mięśni.
• punkt motoryczny nerwu ( punkt pośredni) odpowiada miejscu na skórze, w którym nerw znajduje się najbliżej jej powierzchni
• punkt motoryczny mięśnia ( punkt bezpośredni) to miejsce w którym nerw wnika do mięśnia
Duże mięśnie mogą mieć kilka punktów motorycznych.

2) elktrostymulacja dwuelektrodowa
metoda polega na ułożeniu na skórze dwóch małych, równej wielkości elektrod w pobliżu przyczepów mięśnia ( tzn. w miejscach odpowiadających przejściu mięśnia w ścięgno)

Metodę tą stosuje się zwykle w przypadku elektrostymulacji mięśni odnerwionych tzn. mięśni które w wyniku uszkodzenia zostały wyłączone spod wpływu impulsów nerwowych. W takim przypadku punkty motoryczne nie istnieją, gdyż uszkodzone włókna nerwowe straciły zdolność przewodzenia prądu.

Metodę tę można stosować również w pobudzaniu do skurczu mięśni zdrowych lub nieznacznie uszkodzonych.

W elektrostymulacji dwuelektrodowej biegun ujemny łączy się z elektrodą ułożoną na obwodzie!


IMPULSY PROSTOKĄTNE
t
I

Prąd złożony z impulsów prostokątnych nazywa się też prądem galwanicznym przerywanym.

Składa się z impulsów prostokątnych oddzielonych przerwami w przepływie prądu.
Cechą charakterystyczną impulsu prostokątnego jest bardzo krótki, bliski zeru czas narastania i opadania wartości natężenia.
Impulsy prostokątne znajdują duże zastosowanie w elektrostymulacji mięśni i nerwów oraz w elektrodiagnostyce.
Występująca w impulsach szybka zmiana natężenia czyni je ze względów elektrofizjologicznych przydatnymi tylko do pobudzania mięśni nie wykazujących zaburzeń w pobudliwości, tzn. mięśni zdrowych lub nieznacznie uszkodzonych.
Prądem tym nie można pobudzać do skurczu mięśni odnerwionych ( porażonych wiotko), ponieważ wówczas byłoby konieczne użycie bardzo dużych wartości natężenia, boleśnie odczuwanego przez chorego!!

W elektrolecznictwie stosuje się również prądy złożone z impulsów prostokątnych modulowane o obwiedni w kształcie trójkąta, trapezu lub połówki sinusoidy. Prądy te są stosowane do stymulacji mięśni.
Prąd złażony z impulsów prostokątnych, o czasie trwania 2 ms i przerwie 5 ms, wywołuje tężcowe skurcze mięśni szkieletowych, a w ich następstwie zmniejszenie napięcia mięśniowego.

Ponieważ działa on również uśmierzająco na ból, ma zastosowanie w leczeniu bólów mięśniowych, w chorobie zwyrodnieniowej stawów i w leczeniu zespołów bólowych.

IMPULSY TRÓJKĄTNE

t
I

Podstawową cechą tych impulsów jest powolne narastanie natężenia, narastanie to w poszczególnym impulsie przebiega zgodnie z funkcją wykładniczą ( eksponencjalną). Prądy złożone z tego rodzaju impulsów nazywa się prądami wykładniczymi lub eksponencjalnymi.

Tak więc w impulsie trójkątnym natężenie osiąga wartość szczytową wzrastając wykładniczo w postaci płaskiej krzywej a następnie obniża się do wartości zerowej.

Podstawy elektrofizjologiczne działania impulsów trójkątnych.

Wiadomo że drażniąc nerw ruchowy prądem o pewnym natężeniu, w określonym czasie uzyskuje się skurcz mięśnia, tylko wtedy gdy natężenie i czas jego działania osiąga pewną wartość progową konieczną do wywołania skurczu. Istotne znaczenie dla uzyskania skurczu mięśnia ma również szybkość narastania natężenia.

Prawo Du Bois Reymonda mówi , że nie sam prąd , lecz dostatecznie szybka zmiana jego natężenia jest przyczyną powstania bodźca elektrycznego.
Prąd galwaniczny nie powoduje skurczu mięśnia, ponieważ w czasie jego przepływu natężenie nie ulega zmianie.
Skurcz powstaje tylko przy zamykaniu i otwieraniu tego obwodu prądu, pod warunkiem że zmiana natężenia jest dostatecznie szybka.

Przedstawiając graficznie szybkość narastania natężenia w impulsie elektrycznym można łatwo stwierdzić że linia odpowiadająca narastaniu natężenia przebiega pod pewnym kątem w stosunku do osi czasu. Wartość tego kąta jest wprost proporcjonalna do szybkości narastania natężenia prądu w impulsie.
Zmniejszając stopniowo szybkość narastania natężenia można dojść do takiego kąta, przy którym występuje jeszcze skurcz mięśnia, jednak dalsze zmniejszanie szybkości narastania natężenia, któremu odpowiada kąt o mniejszej wartości , nie daje w efekcie skurczu ze względu na zbyt wolną zmianę natężenia prądu.

Ten najmniejszy kąt, przy którym uzyskuje się jeszcze skurcz mięśnia, określa się jako kąt graniczny.

Wolniejsze narastanie natężenia aniżeli odpowiadające wartości tego kąta nie wywołuje skurczu mięśnia.
Wynika to z jego fizjologicznej właściwości polegającej na zdolności przystosowania do odpowiednio wolno narastającego natężenia.

Zdolność przystosowania (akomodacja)
Właściwość tę wykazują tylko zdrowe, prawidłowo unerwione mięśnie, w odróżnieniu od mięśni odnerwionych, które nie mogą przystosować się do prądu o wolno narastającym natężeniu, reagują na niego skurczem.
Dlatego istnieje możliwość wybiórczego pobudzania do skurczu mięśnia odnerwionego, znajdującego się w otoczeniu mięśni zdrowych ( wybiórcze [pobudzanie).
Zabiegi wykonywane przy użyciu impulsów trójkątnych są prawie bezbolesne, gdyż receptory nerwów czuciowych mają znaczną zdolność przystosowania się do impulsów trójkątnych.

Prądem tym można oddziaływać na mięśnie gładkie, które odznaczają się małą akomodacją, czyli zdolnością przystosowania się do wolno narastającego natężenia, podobnie jak porażone wiotko mięśnie prążkowane.
Różnica w zachowaniu się między mięśniem gładkim a odnerwionym , porażonym wiotko mięśniem prążkowanym polega na tym , że ten ostatni reaguje natychmiast na impuls trójkątny o odpowiednich parametrach , podczas gdy mięsień gładki wymaga serii impulsów które doprowadzą do pewnego pobudzenia od którego to momentu reaguje dość regularnie na następne bodźce elektryczne.

Elektrostymulacja mięśni porażonych wiotko wykonywana jest metodą dwuelektrodową, pamiętając by biegun ujemny przyłożyć do elektrody ułożonej na obwodzie.

W przypadku gdy ze względu na małe rozmiary mięśnia nie można ułożyć dwóch elektrod na jego przebiegu, elektrostymulację wykonuje się , pobudzając mięsień w punkcie motorycznym.


LECZENIE IMPULSAMI TRÓJKĄTNYMI

- diagnoza ( ustalenie parametrów prądu)
- skurcz porażonego mięśnia musi być dostatecznie silny i dotyczyć tylko mięśnia porażonego. Nie wolno zadowalać się wywołaniem skurczu pierwszego lepszego mięśnia , lecz należy dążyć do pobudzenia wybiórczego porażonego mięśnia lub grupy mięśniowej
- czas trwania zabiegu i czas przerwy między poszczególnymi impulsami prądu powinien być tak dobrany, aby nie powodował zmęczenia mięśnia
- właściwe ułożenie kończyn lub części ciała, gdyż działają na mięsień w stanie względnego rozluźnienia ( eliminując opór dla pracy mięśnia)
- w przypadku porażenia na tle zapalnym nie rozpoczynamy leczenia zbyt wcześnie , lecz dopiero po pewnym czasie od wygaśnięcia procesu chorobowego.

Przez zastosowanie odpowiedniej serii impulsów możliwe jest wybiórcze oddziaływanie na mięśnie gładkie pęcherza moczowego i jelit.

Zastosowanie prądu o impulsach trójkątnych w leczeniu zespołów bólowych, gdyż właściwości przeciwbólowe mają impulsy o czasie trwania impulsu od 20 – 50 ms , czasie narastania natężenia od 10 – 30 ms przerwie między impulsami równej czasowi trwania impulsów.

Literatura: Mika „Fizukoterapia”