Program twórczej aktywności artystycznej dla uczniów klas I-IV - zajęcia pozalekcyjne

„Sztuka może uczynić piękniejszym
życie człowieka ,nawet
w epoce tryumfu techniki.”
Jan Białostocki


1)Wstęp

Słowo „arteterapia” złożone jest z dwóch członów: słowa „arte” i słowa „tera-pia”. „Arte”, z łac. „ars, artis”, oznacza sztukę, rzemiosło, rękodzieło, sztuki piękne i umiejętności a także dzieło sztuki. Pojęcie arteterapia oznacza więc terapię poprzez sztukę, inaczej jest to połączenie dwóch dyscyplin - sztuki i psychiatrii.
Historia arteterapii sięga ponad stu lat. Pod koniec wieku XIX francuscy psychiatrzy A. Tardieu i M. Simon opublikowali swoje prace na temat znaczenia dzieł plastycznych osób chorych psychicznie.
Określenie naukowe w 1942 r. zaproponował A. Hill, który był nauczycielem sztuki zatrudnionym w szpitalu.
Arteterapia - terapia przez sztukę, której początki sięgają czasów starożytnych. Przypisywano jej własności „usprawniania duszy”, wskazywano na kojące działanie muzyki i otoczenia tj.: malarstwa, rzeźb, architektury. Wynika ona z odwiecznej potrzeby człowieka, potrzeby tworzenia, wyrażania siebie i swoich emocji. Poprzez twórczość ludzie dawali upust swoim nadziejom i niepokojom, uczuciom i rozumowi.
Sztuka i tworzenie zajmuje istotne miejsce w życiu każdego człowieka, dziecka i dorosłego. Pozwala lepiej zrozumieć świat, odrywa od codzienności i materializmu, odkrywa pokłady energii i człowieczeństwa. Sprawia ,że człowiek staje się bardziej otwarty i świadomy, twórczy.
Arteterapia jako funkcja sztuki sięga do podstawowych form autoekspresji. Metodę tą może stosować każdy, niezależnie od wieku, poziomu wykształcenia, zdolności, stanu zdrowia. Termin arteterapia odnosi się do wykorzystania sztuki w celach diagnostycznych i terapeutycznych. Należy podkreślić, że dotyczy ona tworzenia, jak również korzystania z istniejących działań twórczych. Zajęcia kreatywne mogą przyczynić się do ekspansji i rozwoju osobowości, są także elementem dającym „siłę”. Arteterapia pomaga zapobiegać pogłębianiu się stanów chorobowych, wpływa na rozwój zdolności, które mają urzeczywistnić pragnienia i zamierzenia dziecka. Pomaga uzewnętrznić emocje, myśli, pragnienia, spojrzeć na nie z bliska oraz pomóc w dostrzeżeniu ich przez innych - wychowawców i rodziców. Jest zatem formą komunikacji.
Arteterapia wyzwala aktywność twórczą, wyrównuje braki i ograniczenia psychofizyczne. Pozwala zaakceptować siebie i innych. Nadaje sens i wzbogaca życie człowieka niepełnosprawnego. Podczas zajęć z arteterapii zmienia się sposób odbioru świata. Dziecko nabiera przekonania, że każda emocja, nawet najbardziej przykra, nie trwa wiecznie - przemija. Zaczyna więc nabierać dystansu do swoich uczuć i przeżyć, staje się dojrzalsze, mniej zaskoczone, uspokaja się i wycisza. Terapia sztuką pozwala kształtować takie umiejętności jak np.: rozpoznawanie i wyrażanie własnych emocji, wyrażanie ich w sposób akceptowany przez otoczenie.
Inspiracją do powstania niniejszego programu były prace dzieci wykonywane na warsztatach ceramicznych w Fundacji „Sprawni Inaczej” a także prace manualne powstające na zajęciach szkolnego koła plastycznego, które cieszą się dużym powodzeniem u uczniów. Program ten poszerzy ofertę szkoły rozwijaniu zdolności pla-styczno- technicznych i stworzy większe szanse dla zaistnienia każdego ucznia.
Otrzymanie przez szkołę kompletnie wyposażonej „Ekologicznej pracowni kształtowania wyobraźni” przyczyniło się do realnego działania.

2)Cel główny
a)rozwój wyobraźni, kreatywnego i twórczego myślenia,
b)doskonalenie sprawności manualnych,
c)poznanie technik i technologii ceramicznych.

3)Cele szczegółowe
a)poznawanie różnorodnych materiałów służących do modelowania kompozycji przestrzennych i płaskich,
b)rozwijanie zainteresowań plastycznych i uzdolnień manualnych,
c)kształtowanie umiejętności projektowania i przedstawiania kompozycji na płaszczyźnie lub w bryle,
d)usprawnianie koordynacji wzrokowo-słuchowej,
e)doskonalenie koncentracji uwagi,
f)nabywanie zachowań prospołecznych i współpracy w grupie,
g)kształcenie sprawczości pozytywnej dziecka,
h)rozwijanie wrażliwości i własnej ekspresji.

4)Materiał
Do realizacji programu zamierzam wykorzystać glinę ceramiczną, masę solną, masę kukurydzianą, masę papierową oraz modelinę. Podczas zajęć dzieci poznają różne techniki zdobienia swoich wytworów. Modelowanie w zróżnicowanym materiale plastycznym umożliwi uwrażliwienie dłoni na wiele struktur i faktur. Poznanie wielości materiałów i technik służących do ozdabiania wykształci umiejętność wyboru i wykorzystania ulubionego sposobu dekoracji.

5)Uczestnicy zajęć
Oferta programowa skierowana jest do dzieci klas od O-IV, które są zaintere-sowane twórczością artystyczną, w szczególności zaś do dzieci z nadpobudliwo-ścią psychoruchową i deficytami rozwojowymi.

6)Autor programu
Autorką programu jest nauczycielka Szkoły Podstawowej nr 15 w Gdańsku:
Irmina Witkiewicz

7)Miejsce realizacji
Szkoła Podstawowa nr 15 im. dr Urszuli Mroczkiewicz w Gdańsku – pracownia w budynku „B”.


8)Czas realizacji
Program będzie realizowany od drugiego półrocza roku szkolnego 2006/2007.

9)Program

1Masa solna
Uczeń:
- potrafi wg przepisu przygotować masę solną,
- zna zastosowanie masy solnej do wytwarzania deko-racji,
- umie zaprojektować wykonywany element,
- samodzielnie (i wg wzoru) wykonuje przedmiot,
- zna sposoby utrwalania wyrobów z masy solnej,
- potrafi w sposób estetyczny ozdobić wykonany przedmiot.
Procedury osiągania celów:
- wyrabianie masy solnej,
- pogadanka w kręgu,
- samodzielne wykonanie projektu plastycznego,
- szkic ołówkiem,
- praktyczne działanie,
- omówienie bezpiecznej obsługi piecyka elektrycznego i suszenia na wolnym powietrzu,
- oglądanie gotowych eksponatów, zdjęć, albumów.

2Glina ceramiczna
Uczeń:
- potrafi przygotować glinę do dalszej obróbki wg instrukcji,
- zna cechy płaskorzeźby i rzeźby,
- wykonuje płaskorzeźbę w glinie,
- modeluje rzeźbę w glinie,
- zna pojęcie bryła obrotowa,
- zna techniki łączenia elementów glinianych,
- poprawnie używa technik barwienia gliny,
- wykonuje przedmioty codziennego użytku poprzez oklejanie wałeczkami, ślimakami, placuszkami prostych kształtów (misa kubek),
- wykonuje ornament za pomocą wzorników i wycinania kształtów,
- potrafi posługiwać się kołem garncarskim,
- potrafi posługiwać się na-rzędziami do obróbki gliny,
- poprawnie stosuje techniki utrwalania wytworów z gliny.
Procedury osiągania celów:
- instrukcja obróbki gliny w fazie wstępnej,
- oglądanie i omówienie na podstawie albumów Leonarda da Vinci i Michała Anioła cech rzeźby i płaskorzeźby,
- prezentacja multimedialna w pracowni internetowej,
- działanie praktyczne,
- pokaz rzeźby w glinie,
- pokaz bryły obrotowej,
- działania praktyczne,
- omówienie techniki i pokaz gotowych przedmiotów,
- prezentacja praktyczna nauczyciela,
- omówienie i prezentacja działania koła garncarskiego,
- pokaz narzędzi i instrukcja ich obsługi,
- obsługuje piecyk elektryczny z zachowaniem BHP

3Masa kukurydziana
Uczeń:
- potrafi wykonać masę wg podanej instrukcji,
- określa różnice pomiędzy masą solną i kukurydzianą,
- umie wykonać projekt dowolnej ozdoby,
- potrafi samodzielnie ulepić element wg swojego projektu,
- zna sposób utrwalania wyrobów z masy kukurydzianej,
- umie estetycznie ozdobić swoją pracę dowolnymi ele-mentami dekoracyjnymi.
Procedury osiągania celów:
- instrukcje wykonania,
- porównanie wyrobów z dwóch mas,
- szkic ołówkiem,
- praktyczne działanie,
- suszenie ozdób na wolnym powietrzu,
- pokaz gotowych wyrobów.

4 Masa papierowa
Uczeń:
- potrafi przygotować masę z papieru wg receptury,
- potrafi wykorzystać masę do tworzenia kompozycji płaskich i form przestrzennych,
- zna właściwości masy papierowej i potrafi je wykorzystać do dekoracji różnorodnych wytworów.
Procedury osiągania celów:
- receptura masy papierowej,
- wykonanie pracy plastycznej,
- wykonanie pracy technikami łączonymi.

5 Modelina
Uczeń:
- potrafi modelować w modelinie drobne i precyzyjne elementy ozdób,
- potrafi wykonać ozdobę łącząc modelinę z gliną,
- gustownie dobiera barwy do siebie tworząc estetyczne wyroby.
Procedury osiągania celów:
- wykonanie drobnych ozdób,
- działanie praktyczne,
- pokaz i pogadanka.

Wytwory dzieci są prezentowane podczas konkursów, wystaw i kiermaszy organizowanych doraźnie na terenie szkoły.

10)Źródło finansowania
Zajęcia będą finansowane ze środków własnych placówki.

11)Ewaluacja programu
Przedmiotem ewaluacji będzie stopień realizacji założonych w programie celów. Podmiot ewaluacji stanowić będzie grupa uczniów uczestniczących w zajęciach arteterapii w roku szkolnym 2006/2007.
Analiza wytworów dzieci pozwoli odpowiedzieć na pytania:
1. Czy zostały osiągnięte założone efekty programu?
2. W jakim stopniu realizacja programu wspomagała rozwój uczniów?
Wnioski uzyskane w trakcie ewaluacji programu pozwolą na określenie jego mocnych i słabych stron a w konsekwencji modyfikację programu w kolejnym roku szkolnym.

12)Źródła:
a)"Arteterapia i jej zastosowanie w pracy z dziećmi nadpobudliwymi psychoru-chowo." mgr Katarzyna Mazur
b)"Arteterapia" Małgorzata Kuśpit
c)http://www.linie.opus.org.pl
d)http://pl.wikipedia.org
e)http://www.forumakad.pl
f)http://klub.chip.pl
g)http://www.darecki.boo.pl