Jak korzystać ze słownika i encyklopedii? Ćwiczenia

Scenariusz lekcji bibliotecznej w kl. V

Lekcja poprzedzona zajęciami, na których uczniowie poznają różnice pomiędzy słownikiem a encyklopedią oraz zasady korzystania z nich.

Temat: Jak korzystać ze słownika i encyklopedii? Ćwiczenia.

Czas pracy: 45 minut

Cele ogólne:
- Poznanie źródeł informacji bezpośredniej.
- Wdrażanie do sprawnego wyszukiwania informacji.
- Rozbudzanie potrzeby wzbogacania swojej wiedzy, poszanowanie książek.
- Doskonalenie umiejętności selektywnego wyboru informacji.

Cele operacyjne:
Na poziomie umiejętności uczeń:
- Potrafi wyszukać potrzebną informację w słowniku i encyklopedii.
- Potrafi posłużyć się żywą paginą.
- Potrafi właściwie odczytać skróty użyte w wydawnictwach informacyjnych.
- Potrafi wskazać róznice pomiędzy słownikiem a encyklopedią.

Na poziomie wiadomości uczeń:
- Zna pojęcia: encyklopedia, słownik, hasło, żywa pagina, indeks.
- Zna budowę i układ treści wydawnictw informacyjnych.
- Zna podstawowe skróty używane w tego typu wydawnictwach.
- Rozumie przydatność żywej paginy w wyszukiwaniu informacji w słowniku i encyklopedii.
- Rozumie różnice pomiędzy słownikiem a encyklopedią.

Metody pracy;
- rozmowa
- praca ze słownikami, leksykonami, encyklopediami
- prezentacja plansz
- ćwiczenia praktyczne

Formy pracy;
- indywidualna
-grupowa

Pomoce:
- Plansze przygotowane przez nauczyciela i uczniów na poprzednich zajęciach dotyczących różnic pomiędzy słownikiem a encyklopedią:
1. Rodzaje słowników.
2. Rodzaje encyklopedii.
3. Jak korzystać ze słowników i encyklopedii.
4. różnice pomiędzy słownikiem a encyklopedią.
5. Budowa hasła w słowniku języka polskiego.
6. Budowa hasła w encyklopedii.
- Wydawnictwa informacyjne: słowniki, encyklopedie, leksykony z różnych dziedzin nauki.
- Kartki z zadaniami dla grup.

Przebieg lekcji
- Powitanie z uczniami i sprawdzenie listy obecności.
- Rozmowa z uczniami na temat zbiorów bibliotecznych z wyszczególnieniem książek będących źródłami informacji bezpośredniej.
- Przypomnienie z poprzedniej lekcji różnic pomiędzy słownikiem a encyklopedią. Przypomnienie zasad korzystania z tego typu wydawnictw.Próba zdefiniowania ich przeznaczenia i rodzajów na podstawie książek wyłożonych na stolikach.
- Przypomnienie zasad higieny pracy i poszanowania książki.
- Rozwieszenie plansz 1 - 6 i głośne ich odczytanie.
- Podanie tematu i celów dzisiejszej lekcji.

- Zapoznanie uczniów ze słownikami i encyklopediami wyłożonymi na stolikach: układ haseł, żywa pagina, pozatekstowe źródła informacji ( ilustracje, tabele, mapy).
Przypomnienie alfabetu.

- Podział uczniów na 6 grup. Grupy otrzymują na kartkach polcenia dostosowane do odpowiednego słownika lub encyklopedii.
Na przygotowanie ćwiczenia uczniowie mają ok 15 minut. Poszczególne zespoły podają kolejno odpowiedzi na zadania ( co najmniej 2 - 3 pytania).

POLECENIA DLA GRUP
GRUPA I
1. Na podstawie Słownika polsko - angielskiego, angielsko - polskiego odszukaj tłumaczenie wyrażenia "orzeł czy reszka".
2. Weź Słownik terminów literackich i przeczytaj objaśnienia terminu "proza". Wymień jej rodzaje.
3. Na podstawie Encyklopedycznego słownika historii Polski sprawdź, co to jest "archeologia".
4. W Nowym słowniku literatury dla dzieci i młodzieży odszukaj wiadomości na temat Marii Konopnickiej. W jakich latach żyła?

GRUPA II
1.Na podstawie Encyklopedii PWN w trzech tomach sprawdź ile znaczeń ma słowo "depresja".
2. W Małym słowniku kultury antycznej odszukaj hasło "Midas". Kim była ta postać?
3. Na podstawie Słownika encyklopedycznego - Geografia sprawdź, co dla geografa oznacza depresja.
4. weź do ręki Słownik wyrazów obcych i wyjaśnij pojęcie "slang".

GRUPA III
1. Co w medycynie oznacz depresja? ( Mała encyklopedia medycyny)
2. W którym roku i kto wydał Szkolny przewodnik - Starożytność. Odszykaj wiadomości na temat Sparty.
3. W Słowniku frazeologicznym języka polskiego sprawdź, jakie związki frazeologiczne tworzy wyraz orzeł.
4. Weź do ręki Słownik poprawnej polszczyzny. Zapisz redaktora naczelnego i wydawcę.

GRUPA IV
1. Co zostało napisane o archeologii w Encyklopedii podręcznej A - Z?
2. Na podstawie Słownika encyklopedycznego - Biologia sprawdź, co to jest zoologia?
3. Jak wyjaśnia pisownię i odmianę słowa orzeł Słownik poprawnej polszczyzny?
4. W Słowniku wyrazów obcych odszukaj i zapisz znaczenie słów: opresja, kompan.

GRUPA V
1. Jakie informacje o wyrazach depresja i archeologia podaje Słownik ortograficzny języka polskiego?
2. W małym słowniku pisarzy angielskich i amerykańskich odszukaj A. A. Milne. Jakie imiona nosił ten tworca? Wymień jego najbardziej znane utwory.
3. Czy Słownik języka polskiego podaje zasady pisowni, czy tylko definiuje jakiś wyraz? Sprawdź na dwodh wybranych przez ciebie wyrazach.
4. W Ilustrowanej encyklopedii zwierząt odszukaj informacje na temat słoni. W jaki sposób to zrobiłeś?

GRUPA VI
1. W Słowniku poprawnej polszczyzny sprawdź, jak należy mówić: kontrola czy kontrol; sweter czy swetr; pomarańcza czy pomarańcz?
2. Podaj wydawcę i rok wydania Małej encyklopedii PWN A - Z. czy znajdziesz w niej informacje na temat F. Chopina?
3. W Słowniku synonimów i antonimów odszukaj hasło "przewracać". Podaj jego synonimy i antonimy.
4. Sprawdź w Słowniku terminów literackich, co to jest epopeja.

Pomoce
- Zestawy pomocy do wykonania zadań w poszczególnych grupach podane są w poleceniach.

Zakończenie.
- Uczniowie prezentują efekty swojej pracy.
- Podsumowanie i utrwalenie wiadomości.
- Zachęcenie uczniów do częstego korzystania z poznanych źródeł w celu wzbogacenia swojej wiedzy i słownictwa.
- Zwrócenie uwagi na to, że ze źródeł pisanych możemy korzystać nawet po wielu latach od momentu wydania, natomiast nośniki elektroniczne szybko się zużywają.
Pozegnanie z klasą.

Literatura.
- Bibliotekarstwo szkolne teoria i praktyka: J. Andrzejewska; Wyd. SBP; Warszawa 1996.
- Edukacja czytelnicza i medialna w szkole podstawowej i gimnazjum. Poradnik dla nauczycieli realizujących ścieżki przemiotowe; Grodecka E. , Sokołowska H., Wyd. SUKURS; Lublin 2000.
- Podstawy dydaktyki ogólnej: Kupisiewicz Cz., Polska Oficyna Wydawnicza BGW; Warszawa 1996.