"Media w edukacji"

Media w edukacji – Janusz Gajda

Rozdział I – Determinanty cywilizacyjne i kulturowe edukacji medialnej.

• Humanizm – jako pogląd na świat i postawa człowieka – stanowi podstawę edukacji.
• Współcześnie w humanizmie głosi się m.in. konieczność uwzględnienia, obok wartości duchowych, absolutnych, także wartości utylitarnych i konsumpcyjnych; ujmowania człowieka w kategoriach „mieć” i „być”.
• W edukacji humanistycznej istotne jest kształtowanie postawy aksjologicznej – umiejętności dokonywania wybory wartości jako osi krystalizującej osobowość.
• Wybór wartości absolutnych, nierzadko trudny i niejednoznaczny, jest zawsze wyborem dobra w imię godności człowieka.
• Kultura traktowana jako paidea stanowi podstawę edukacji humanistycznej i oznacza kształtowanie człowieczeństwa w człowieku poprzez kontakt z dobrami kultury. Człowiek, jako wytwór kultury, jest w mniejszym lub większym stopniu odbiciem epoki, w której żyje.
• Kultura jawi się jako treść i efekt edukacji szkolnej i pozaszkolnej jako rzeczywistość stworzona przez ludzi, a jednocześnie mająca możliwości kreujące człowieka. Ma jednoczyć ludzi dzięki uniwersalnym wartościom, jako najbardziej humanistycznemu dziedzictwu, zapobiegać konfliktom, uczyć szacunku i tolerancji, ale jednocześnie pielęgnować ich indywidualny rozwój, strzec odrębności narodowej, języka, tradycji, sztuki i obyczajów.
• Rozwój gospodarki rynkowej wymusza stosowania wobec kultury kategorii ekonomicznych, traktowanie jej jako towaru, co prowadzi do określonych konsekwencji: rozwija się przemysł rozrywkowy i preferowane są formy kreacyjno-ludyczne – zaspokajające potrzeby i upodobania szerokich rzesz odbiorców; następuje regres kultury ambitnej jako nieopłacalnej (jako droższe docierają do bogatych, co powoduje dystans między kulturą elitarną i popularną); grozi obniżeniem smaku estetycznego odbiorców i spadkiem poziomu kultury w ogóle.
• Mass media i multimedia zdecydowały w dużym stopniu o popularnym charakterze kultury, homogenizacji treści i różnym – najczęściej niskim – poziomie prezentowanych utworów.
• Mass media – oznaczają narzędzie informacji
• Środki masowego przekazu – akcentują masowy charakter przekazywanej informacji
• Środki masowego komunikowania – sugerują masowe porozumiewanie się
• Hipermedia i multimedia - to środki techniczne, których podstawą jest komputer w sieci z oprogramowaniem, podłączony do innych mediów, jak: magnetowid, monitor, odtwarzacz CD/DVD, skaner, mikrofon, drukarka, co pozwala na dowolne wykorzystanie , tworzenie i rozprzestrzenianie za pomocą Internetu. W przeciwieństwie do mass mediów, nie są nadawane z centrum – nadawcami są zazwyczaj pojedyncze osoby, które w dowolnym miejscu i czasie mogą odbierać i wysyłać informacje.
• Środki masowego przekazu zapewniają kontakty pośrednie poprzez przekazywanie treści z centrum do masowego odbiorcy. Nie ma wówczas bezpośredniego kontaktu, jak w przypadku spotkania zainteresowanych osób.
• Podział środków masowego przekazu ze względu na aspekty procesu komunikowania (wg Walerego Pisarka):
a) intencję nadawcy ( np. agitacja, propaganda, reklama, edukacja),
b) rodzaj kodu ( np. słowny, obrazowy)
c) rodzaj przekazu ( np. artystyczny, praktyczny)
d) rodzaj odbiorcy (np. dzieci, dorośli, polonia zagraniczna)
e) tematyka, czyli wycinek rzeczywistości, którego komunikowanie dotyczy (np. gospodarka, polityka.
• Masowy odbiorca – rozproszona publiczność złożona z wielu jednostek powiązanych z jakąś małą grupą, która wywiera wpływ na selekcję i interpretację przekazów i kształtuje reakcję typu sprzężenia zwrotnego.
• Publiczność – ogół zbiorowości ludzi doświadczających wspólnie wpływu danego środka (powstaje spontanicznie, pod wpływem poszczególnych wydarzeń, stanowi społeczność chwilową, która funkcjonuje tak długo, jak długo trwa dane zdarzenie, jest społecznością ukształtowaną doraźnie, nie jest zaangażowana po stronie idei nadawcy i nie zależy jej na nim)
• Audytorium – zespół szczególnie zainteresowanych odbiorców, którzy tworzą specjalne grupy, np. miłośników teatru telewizji ( powstaje w efekcie działań celowych, uwarunkowanych zapotrzebowaniem na określoną informację o danym wydarzeniu, społeczność trwała, nie ulegająca wpływom pojedynczych wydarzeń, charakteryzuje się stałymi potrzebami komunikacyjnymi i jako podmiot uczestniczy w procesie społecznego odtwarzania informacji, zaangażowana jest w ideę nadawcy)
• Rola mass mediów i hipermediów w kreowaniu kultury popularnej – upowszechniają one kulturę na dwa sposoby: poprzez popularyzację głównie w formie dostosowanych do specyfiki danego środka przekazu uznanych dzieł sztuki oraz poprzez tworzenie nowych oryginalnych dzieł pod kątem wymagań tychże mediów. W obydwu przypadkach mamy do czynienia z tworzeniem na wielką skalę, a więc z przemysłem kulturowym, który obliczono na masowego odbiorcę. Pod wpływem mediów rzeczywistość ziemska stale się kurczy, natomiast poszerzają się możliwości poznawcze człowieka sięgające gwiazd. To poszerzenie się granic ludzkiego poznania nazywa Derrik de Kerckohove kulturą głębi, a poznanie masowości przez szybkość – cyberkulturą.

Rozdział II. Dominująca rola mass mediów i hipermediów w kulturze

• Mass media mają znaczącą rolę w socjalizacji jednostki, zatem w uzewnętrznianiu norm i wartości społecznych, w uczeniu się bycia członkiem społeczeństwa. Dostępność środków masowego przekazu stwarza wyrównane szanse w dostępie do nich, w wyniku czego następuje ujednolicenie konsumpcji kulturalnej.
• Środki masowego przekazu moa w pewnych okolicznościach zwiększać, zamiast niwelować, dysproporcje społeczne, tzn. przyrost informacji zwiększa nierówność społeczną, powoduje dysproporcje w wiedzy i niepożądane społecznie skutki, pogłębia różnice między „zasobnymi w informację”, a „niedoinformowaną większością”. Zmniejszenie różnicy wiedzy przekazywanej przez media ma jedynie miejsce w przypadku treści bliskich odbiorcom.
• Luka informacyjna – ma miejsce, gdy nadawca świadomie unika nadawania informacji, które mogłyby być odebrane przez zdecydowaną większość jako nieprawdziwe i narazić go na utratę zaufania.
• Modele procesu komunikowania:
a) model wszechmocy propagandy – oparty na schemacie bodziec-reakcja, nazywany modelem zastrzyku; klasyfikuje mass media jako środki perswazji zdolne do wywierania silnego wpływu i zaszczepienia poglądów wszystkim środowiskom społecznym.
b) model aktu perswazyjnego Laswella – 1948 – traktuje proces komunikowania jako akt perswazji składający się z pięciu składników zawartych w formule: „kto mówi, co mówi, za pomocą jakich środków, do kogo i z jakim skutkiem”.
c) model dyfuzyjny Rogera – 1962 - treści rozpowszechniane przez media docierają do publiczności masowej za pośrednictwem szczególnej kategorii odbiorców – określanych jako przywódcy opinii
d) model wspólny doświadczeń Schramma – 1954 – trzy fazy procesu komunikowania: kodowanie - przekładanie treści na postrzegalny komunikat; interpretacja; dekodowanie – odczytywanie treści komunikatu.
e) model socjologiczny Rileyów – 1959 – jako decydujące w procesie komunikowania uwzględniono czynniki społeczne (grupy pierwotne i szersza struktura społeczna)
f) model społeczno-kulturowy Tudora – 1970 - struktura społeczna określa usytuowanie nadawcy i odbiorcy oraz funkcje przekaźnika, a kultura - orientację i oczekiwania (poznawcze, ekspresywne i wartościujące) nadawcy i odbiorcy oraz język przekaźnika rozumianego jako treści i kanał przekazu.

Kulturotwórcze funkcje mass mediów i hipermediów

1. UPOWSZECHNIANIE RÓŻNYCH TREŚCI(informacyjna, edukacyjna, estetyczna, kompensacyjna) - dostarcza różnych informacji, pozwala je poznać i zrozumieć; uczy i motywuje do kształcenia; uzupełnia braki edukacyjne; dostarcza przeżyć estetycznych, budzi i rozwija zainteresowania; pozwala kulturalnie spędzać czas; zalewa różnymi informacjami; czyni pozory uczenia,; ogłupia; osłabia i zabija aktywność; rozleniwia; odciąga od innych form uczestnictwa w kulturze
2. LUDYCZNA (rozrywkowa, relaksowa, estetyczna) - poprawia samopoczucie, umożliwia odprężenie; uczy - bawiąc; uwrażliwia estetycznie; wpływa na kształtowanie postaw; pogłębia tendencje do bezmyślnego spędzania wolnego czasu;
osłabia aktywność kulturową; przedstawia wydarzenia w krzywym zwierciadle;
3. STYMULUJĄCA (estetyczna, wychowawcza) - podnosi poziom kulturalny odbiorcy; rozwija zainteresowania; wyrabia zróżnicowanie upodobań; pobudza do niewerbalnej rozrywki; obniża smak estetyczny;
służy ujednolicaniu upodobań
4. WZOROTWÓRCZA (wychowawcza, edukacyjna) -propaguje style godziwego życia; przejmowanie godziwych wzorów postępowania,; kształtuje postawy moralne;
czyni człowieka podatnym na pozytywne zmiany; bezkrytycznie przyjmuje wzorce postępowania;
ślepo naśladuje łudząc łatwą karierą;
ukazuje konsumpcyjne wzory życia
5. INTERPERSONALNA (Wychowawcza, informacyjna) -wyjaśnia problemy drugiego człowieka; powoduje ukulturowienie; ułatwia samookreślenie się w świecie; pogłębia izolację człowieka i jego osamotnienie;
obniża kulturę; kreuje postawy egoistyczne; powoduje zagubienie się w świecie rzeczy


• Sposoby manipulowania poprzez mass media - fragmentaryzacja – jako forma komunikowania ( polega na rozpowszechnianiu treści niepowiązanych ze sobą, o różnym stopniu istotności co prowadzi do trywializacji i przeładowania); natychmiastowość informacji (błyskawiczność przekazywanych informacji traktowanych jako towar, co prowadzi do konieczności pośpiechu i wyolbrzymiania poruszanych spraw, przedstawianie ich niekiedy w krzywym zwierciadle); tendencyjny montaż i tendencyjny komentarz ( manipulowanie informacjami, stosowanie prawdy „niepełnej”, zacieranie granic między faktem a interpretacją faktu, nadawanie innych znaczeń słowom)

• Tożsamość kulturalna człowieka – to nic innego jak stwierdzenie, że jest on wytworem określonej kultury. Te same elementy kultury, jeśli towarzyszy im świadomość narodowa, kształtują poczucie tożsamości narodowej. Media modą wzmocnić lub osłabić poczucie tożsamości narodowej. Wzmacnia to poczucie, gdy przynależności do danego narodu towarzyszy miłość do niego, odpowiedzialność i troska o jego losy. Wbrew unifikującemu działaniu środków masowego przekazu dużym zainteresowaniem cieszą się treści nacechowane autentyzmem, niepowtarzalnością, związane z regionem, z tradycją kulturalna.

Rozdział III. Znacząca rola mass mediów w edukacji

• Rola mediów w życiu społecznym, w tym w edukacji, stale rośnie. To one są głównym źródłem informacji o otaczającym świecie, kreują obraz współczesnej kultury, kształtują upodobania i postawy.
• Zagrożenia edukacyjne w odbiorze mediów : prezentowanie rzeczywistości w krzywym zwierciadle (wyolbrzymianie obrazu patologii społecznej, nadmierne eksponowanie scen gwałtów, przemocy i seksualizmu, przy braku gruntownej analizy sytuacji społecznej); upowszechnianie i utrwalanie obiegowych opinii oraz konsumpcyjnego trybu życia ( przez przyznanie prymatu wartościom materialnym, zawężenie pojęcia sukcesu do sfery zamożności); pogłębiający się proces dekulturyzacji jako wynik procesu globalizacji (obniżanie poziomu artystycznego poprzez dominację standardów kultury popularnej).
• Szanse edukacyjnego wykorzystania mass mediów w skali mikro i makro poprzez: olbrzymi wzrost oferty programowej w celu zaspokojenia potrzeb różnorodnych grup odbiorców, jako efekt walki o widza i indywidualizacji odbioru; możliwość realizacji szeroko pojętej edukacji zarówno tej instytucjonalnej, jak i równoległej i pozaszkolnej; wzrost poziomu wykształcenia, co przyczyni się do tego, że odbiorca mass mediów będzie zorientowany w większym stopniu na odbiór treści wyższego rzędu i na ich aktywny odbiór.
• Orientowanie się w globalnych problemach świata jest najistotniejszym wyzwaniem edukacyjnym. Bez orientacji w świecie nie można egzystować w pełni świadomie, dlatego zagadnienia z życia naszej planety są przekazywane na bieżąco we wszystkich krajach.
• Do globalnych problemów edukacyjnych należy zaliczyć programy poświęcone poznawaniu innych narodów i budzenie zrozumienia dla ich odrębności, uczące wyrobienia postawy szacunku i tolerancji dla odmiennych i obcych systemów wartości, wpływające na utrwalenie odrębności i tożsamości kultur, a także poruszające problemy miłości i sensu życia.
• Media dostarczając informacji z różnych dziedzin życia potrafią zainteresować tematem, zaspokoić ciekawość poznawczą, kształtować postawy moralne, czyli służą bezinteresownej edukacji. Znaczącą ich rolą jest dostarczanie najnowszych informacji, rozwijanie zainteresowań kulturowych, zaspokajaniu potrzeb relaksu i rozrywki.
• Aspekt pedagogiczny odbioru mediów sprowadza się do uczenia się najnowszej technologii kształcenia, do selektywnego i aktywnego odbioru treści przekazywanych przez media oraz współtworzeniu programów edukacyjnych. Szczególnie pilne wydaje się opanowanie najnowszej technologii kształcenia oraz wyrobienie u uczniów selektywnego i krytycznego odbioru mediów.

Rozdział IV. Swoistość mass mediów i ich oddziaływanie wychowawcze

• Media rządzą się swoimi prawami. Są one potężnymi środkami przekazu i kreatorami kultury popularnej, ale równocześnie poprzez swoje zróżnicowanie mogą służyć podnoszeniu poziomu kultury elitarnej. Charakteryzuj a się odrębnymi rodzajami, gatunkami i wyrazem artystycznym, a tym samym tworzą szczególne środowisko wychowawcze współczesnego człowieka.
• Najstarszymi środkami masowego przekazu są książka i prasa. O książce i prasie, jako o zjawisku kultury masowej, można mówić od momentu uzyskania technicznych możliwości szybkiego druku przy jednoczesnym stworzeniu społecznych warunków do masowej recepcji takich przekazów (mechaniczna prasa parowa 1810 r.). Funkcja druku, jako narzędzia masowego komunikowania, wiąże się z prasą. Pierwsze gazety powstały w XVII w i zaspokajały potrzebę informacji. Prasa stała się środkiem masowego przekazu pod koniec XVIII w., książka pozostawała nieco w tyle ze względu na popularność powieści mieszczańskiej i ze względu na analfabetyzm chłopów i robotników. Zakres publiczności książkowej rozszerzył się dopiero w XIX w., poprzez tanie seryjne wydawnictwa zeszytowe, które upowszechniały literaturę awanturniczą i romansową.. Podobną rolę odegrały w XX w. wydawnictwa broszurowe, sprzedawane w kioskach. Książka i prasa są formą piśmiennictwa dzielonego zazwyczaj na literaturę naukową, publicystykę i beletrystykę. M. Gorki: „wszystko co we mnie piękne i szlachetne zawdzięczam książce”.
• Publicystyka – obok literatury pięknej i naukowej jest rodzajem piśmiennictwa. Pod tym pojęciem rozumie się najczęściej twórczość prasową, radiową i telewizyjną mająca na celu oddziaływanie na szeroką publiczność poprzez dostarczanie aktualnych i istotnych informacji na różne tematy.
• Gatunki prasy, radia i telewizji można podzielić na :
 informacyjne - pełniące rolę powiadamiania o aktualnych faktach (wiadomości, wzmianki, sprawozdania);
 opiniotwórcze - posługujące się metodami wnioskowania, interpretacji, oceny i komentowania (artykuł, komentarz, recenzja).
• Gatunki prasowe:
 reportaż – relacja o wydarzeniach, faktach zaistniałych w rzeczywistości ludzkiej. Istotę stanowi sprawozdanie obserwatora (reportera) o sytuacjach, wydarzeniach prawdziwych;
 sprawozdanie - jest zwięzłym i obiektywnym zrelacjonowaniem przebiegu wydarzeń. Powinno być wolne od upiększeń , refleksji i własnych ocen;
 felieton – charakteryzuje się subiektywnym – osobistym stosunkiem do tematu. Jego cechą jest lekki, błyskotliwy styl;
 recenzja – jest jednocześnie opisem i oceną utworu;
 notatka prasowa – najkrótsza forma wypowiedzi publicystycznej, zawiera lakonicznie podaną informację o wydarzeniu;
 artykuł publicystyczny - porusza aktualny, istotny pod względem społecznym, który ukazany jest sugestywnie i jasno, językiem przystępnym, a jego treść przekonuje argumentami trafiającymi do czytelnika, radiosłuchacza, telewidza.
• Przykładem sztuki popularnej łączącej język rysunku i tekstu splecione w ramach jednej kompozycji plastycznej jest komiks. Ukształtował się na przełomie XIX i XX w. Wyróżnia się w nim następujące składniki estetyczne: postać bohatera w narracji komiksowej; kadr i kompozycja w komiksie; czas i ruch; narracja literacka i emocje niewerbalne.
• Film jasko sztuka i środek masowego przekazu. Znaczącymi elementami w historii filmu są: pierwsza emisja braci Lumiere w Paryżu w 1895 r.; pierwsza emisja filmu dźwiękowego w 1927 r.; upowszechnienie się filmu kolorowego i zastosowanie w rywalizacji z telewizja szerokiego ekranu (lata 50-te).
• Mówiąc o sztuce filmowej bierze się pod uwagę środki wyrazu – język filmu. Ulegał on zmianom w zależności od wprowadzanych udoskonaleń, jak: dźwięk, kolor, szeroki ekran, stereofonia.
• Rodzaje i gatunki filmowe: film fabularny – oparty na kacji; fabuła stanowi jego podstawę, istotną rolę pełnią bohaterowie. W jego ramach wyróżnia się : baśnie, dramat filmowy, komedie, melodramaty – zwane „wyciskaczami łez”, filmy kryminalne – typowe filmy akcji, grozy – czyli horrory, westerny i inne; film dokumentalny – czyli film faktu – stanowi on gatunek popularyzujący naukę i sztukę (film oświatowy), wyjaśnia zjawiska z różnych dziedzin wiedzy, pokazują rzeczy niewidzialne gołym okiem (film naukowy); wiążą się z programem nauczania (film dydaktyczny); prezentują prawdziwe zdarzenia (film dokumentalny).
• Radio – jego walorem jest błyskawiczna zdolność przekazywania komunikatów na obszarze całego globu. Operując słowem mówionym nie wymaga umiejętności czytania i pisania, a więc obejmuje swoim oddziaływaniem nawet analfabetów. Radio w przeciwieństwie do lektury daje poczucie bezpośredniości i spontaniczności. Cechą radia jest pluralistyczny uniformizm. Radio jako rodzaj sztuki oddziałowuje na zmysł słuchu; jego tworzywem jest głos ludzki, muzyka i efekty akustyczne. Dostarcza ono różnych informacji, jest dystrybutorem muzyki oraz literatury pięknej w formie adoptowanej do potrzeb medium oraz uprawia własną twórczość ( wywiad, dyskusja, czytana proza, seriale radiowe, pogadanka, esej, słuchowiska,). Przyjmuje się ,że radio, w skali światowej, posiada najszerszy zasięg i najliczniejsze audytorium. Odznacza się dużym stopniem sugestywności ( czytanie „Wojny światów” Wellsa wzbudziło w 1938 r. panikę w USA).
• Telewizja – przesyłanie ruchomych obrazów i przynależnego do niego dźwięku (dialogów, muzyki, efektów dźwiękowych), na odległość za pomocą fal, nadawanie ich i odbieranie przez odpowiednią aparaturę (kamery telewizyjne, odbiornik telewizyjny). Jest składnikiem dzisiejszego życia, prawie codzienną potrzebą oraz najgłębszym i najbardziej sugestywnym środkiem informacji i rozrywki. Początek telewizji zbiega się z powstaniem filmu dźwiękowego i przypada na 1930 r. Lata 50-te przynoszą jej światowy zasięg. Jest najpotężniejszym środkiem masowego przekazu a zarazem odrębną sztuką. Jako przejaw ludzkiej działalności jest językiem, środkiem ekspresji, przez które człowiek może wyrazić siebie oraz swój stosunek do świata i życia. Cechą telewizyjnego odbioru jest intymność – odczucie, że to co się ogląda dzieje się w pokoju. Inną cechą jest aktualność odbioru – niektóre wydarzenia rzeczywiście dzieją się na oczach widzów, w czasie rzeczywistym. W ciągu ostatnich lat podupadł autorytet telewizji, gdyż przestała być wiarygodnym źródłem informacji - „telewizja kłamie”. Zostaje ona wypierana przez komputer i Internet. Odbiór programów telewizyjnych może być: powierzchowny – mimowolny, okazjonalny, bez zainteresowania emitowanymi treściami ; odbiór dogłębny – pełny, z zaangażowaniem uczuciowym, intelektualnym, z mechanizmami identyfikacji – projekcji; spontaniczny – utożsamianie się z bohaterami, ukierunkowany – świadomy wybór programów.

Rozdział V. Media jako swoiste środowisko wychowawcze współczesnego człowieka

• Przez wpływ rozumie się na ogół długotrwały proces, który przejawia się w zmianach dotyczących postaw, poglądów, ocen moralnych, estetycznych. Są trzy rodzaje wpływów: natychmiastowy, czyli bezpośredni; kumulatywny – działa na zasadzie drążenia, szczególnie poprzez cykliczne programy; podświadomy – początkowo nieuświadomiony. Wyniki badań nad wpływem treści prospołecznych potwierdzają słuszność behawiorystycznej teorii uczenia się z ekranu. Dzięki odpowiedniemu doborowi treści dzieci mogą przyswajać akceptowane społecznie wzory zachowań, rozwijać zainteresowania i kształtować postawy, niwelować negatywne cechy zachowań, kształtować postawę życzliwości wobec innych. Jednocześnie programy nieodpowiednie dla dzieci i młodzieży mogą modelować zachowania antyspołeczne, np. zachowania agresywne, okrucieństwo.
• Kryteria krytycznego stosunku do telewizji: zdolność oceniania własnych zachowań związanych z oglądaniem telewizji i sterowania nim; zdolność kwestionowania prawdziwego obrazu rzeczywistości oglądanego na ekranie; rodzaj czujności wobec odbieranych treści; umiejętność kontrargumentowania oraz dostrzegania skutków oglądania telewizji we własnym życiu.
• Środki masowego przekazu i hipermedia wywołują silne przeżycia emocjonalne. Pozytywni bohaterowie mogą się stać wzorami postępowania, a negatywni mogą budzić głębszą refleksję nad życiem.
• Komunikowanie - ujmuje się jako proces demokratycznej interakcji społecznej – dzielenia się i wymianie doświadczeń warunkach wolnego i równego dostępu, dialogu i uczestnictwa. Każdy ma możliwość zaspokojenia swoich potrzeb komunikacyjnych i wykorzystania w tym celu środków dostępnych, łącznie z mediami. To prawo obejmuje gromadzenie się, uczestnictwo i stowarzyszanie się, prawo do informowania i być informowanym; prawo do prywatności i własnego języka.

Rozdział VI. Hipermedia – komputer i Internet jako nowoczesne środki komunikacji

• Dzięki hipermediom system komunikowania się współczesnego człowieka uległ wzbogaceniu. Technologie informatyczne wywierają ogromny wpływ na wszelkie dziedziny aktywności człowieka, a nawet na sposób jego myślenia. Sterowanie procesami produkcyjnymi, badaniami naukowymi, zbieranie, kształcenie, zarządzanie, powoduje zmiany w strukturze społeczeństwa, powoduje powstanie społeczeństwa informacyjnego.
• Pojęcie społeczeństwa informacyjnego upowszechnił Raport Unii Europejskiej opracowany przez Martina Bangermanna (1994 r.). W tym społeczeństwie informacja jest podstawowym towarem. Szeroki dostęp do niej jest równoznaczny z posiadaniem władzy i stanowi istotny czynnik rozwoju kulturalnego i społecznego. Problemem jest natomiast szybkie tempo i przyrost informacji, jej kontrola i dystrybucja.
• Komputer – powszechnie znane i uznawane urządzenie do przetwarzania informacji zgodnie z ułożoną instrukcją – programem. Znajduje on zastosowanie we wszystkich dziedzinach wiedzy i formach kształcenia, w diagnostyce, terapii pedagogicznej, w organizacji i zarządzaniu.
• Komputerowe programy dydaktyczne pełnią funkcje: przekazywania nowych treści programów nauczania; aktualizują posiadane wiadomości; kontrolują stopień opanowania wiadomości i umiejętności; stymulują zainteresowania daną dziedziną wiedzy; komunikowania się ucznia z komputerem.
• Internet – ma ponad 40-ltną tradycję; jest symbolem najnowszej technologii i największą siecią komputerową służącą wymianie informacji.
• Edukacja dzięki Internetowi uzyskała nowy wymiar. Internet umożliwia na szeroką skale dostęp do nieprzebranych zasobów informacji, a także jest narzędziem ułatwiającym poszukiwanie określonych danych. Za jego pomocą dokonuje się reklamy towarów, zakupu, sprzedaży, prowadzi transakcje finansowe. Może on być wykorzystywany w kształceniu na odległość. Posługiwanie się w sieci telewizją interaktywną czy komputerem multimedialnym daje szansę sprzężenia zwrotnego – wzajemnego oglądania się i wymiany zdań między uczącym się a nauczającym.
• Zagrożenia internetowe: rozmycie autentycznej tożsamości i jej zwielokrotnienie w cyberprzestrzeni; elementy realne mieszają się z fikcyjnymi; powoduje bycie w cyberprzestrzeni, tzw. „cyberbycie”, które pogłębia i zubaża kontakty ze społecznością; w przypadku dzieci stanowi zaprzeczenie reguł harmonijnego rozwoju.
• Upowszechnienie mass mediów spowodowało zarówno proces integracji odbiorców, jak i ich dyferencji na elitę kulturalną o bardzo wysublimowanym smaku oraz na olbrzymie rzesze tzw. przeciętnych odbiorców o pospolitych upodobaniach.
• Najważniejszym problemem edukacyjnym jest wychowanie aktywnego i krytycznego odbiorcy mediów masowych i hipermediów.