Bullying w szkole

Bullying w szkole , czyli na co nauczyciele powinni zwrócić uwagę analizując relacje panujące pomiędzy uczniami.

W ostatnim czasie wiele słyszy się o tzw. mobbingu w miejscu pracy , polegającym na poniżaniu , szykanowaniu i ośmieszaniu przez przełożonego lub współpracowników
Okazuje się jednak , że mobbing dotyczy nie tylko świata dorosłych , ale także i dzieci . Dręczenie psychiczne dzieci i młodzieży przez ich kolegów nosi nazwę bullyingu i jest coraz częstszym zjawiskiem w polskiej szkole.
Bullying to nic innego jak wytworzenie wokół ofiary atmosfery zagrożenia , którego celem jest wykluczenie z życia społecznego lub grupy koleżeńskiej. To mniej lub więcej wyrafinowany system relacji psychospołecznych , przejawiających się we wrogim nastawieniu oraz uporczywym nękaniu jednej osoby przez inną lub grupę osób.
Podstawą zachowań będących przejawem bullyingu jest najczęściej konflikt , który z upływam czasu przekształca się w systematyczne działanie długofalowe , ukierunkowane przeciwko konkretnej osobie .
O bullyingu możemy mówić wówczas , gdy można zaobserwować następujące cechy :
prześladowanie tzw. kozła ofiarnego trwa przez dłuższy czas ,
działania prześladowcy lub prześladowców mają charakter celowy ,
sprawca lub sprawcy bullyingu mają nad ofiarą przewagę psychiczną lub fizyczną .
Pośród najczęstszych form bullyingu możemy wyróżnić :
wyśmiewanie ,
szydzenie ,
ulizanie ,
szykany ,
obmawianie ,
pomawianie ,
oczernianie ,
plotki ,
szantażowanie ,
przemoc fizyczną np. popychanie , zaczepki , wrogie gesty , pobicia , znęcanie się fizyczne oraz bójki .
Najważniejszymi przyczynami bullyingu w szkole są :
lekceważenie przez nauczycieli wykroczeń uczniów np. nieusprawiedliwione nieobecności na pojedynczych lekcjach , spóźnienia ,
poczucie bezkarności uczniów dopuszczających się drobnych kradzieży , wymuszeń , pobić , handlu narkotykami ,
brak równości uczniów wobec regulaminu szkolnego ,
niejasno określone zasady postępowania oraz zasady ich oceny,
brak wzajemnego szacunku oraz pozytywnego kontaktu w relacjach uczniowie – rodzice – nauczyciele ,
brak lub zakaz możliwości ujawniania nieprawidłowości w środowisku nauczycielskim ,
brak lub zakaz nieformalnego obiegu informacji w szkole ,
zbyt mała praca zespołowa oraz konflikty pomiędzy nauczycielami oraz na linii dyrekcja – nauczyciele ,
poczucie małej wartości pełnionej roli przez nauczycieli ,
brak możliwości realnego odprężenia oraz relaksu dla nauczycieli i uczniów .
Ofiarą bullyingu najczęściej staje się uczeń słaby psychicznie , nieśmiały lub „ inny ” w porównaniu z rówieśnikami . Przyczyną „ inności ” może być praktycznie wszystko – kolor włosów , oczu , wzrost , tusza ,styl ubierania , sposób zachowania , pochodzenie itp. Ofiarami są najczęściej prymusi , niezdary klasowe , dzieci o małej sprawności fizycznej , jąkające się , ciche , wycofane , które nie potrafią się same obronić , czyli „ postawić się ” prześladowcy.
Prześladowcami , katami natomiast są najczęściej uczniowie silniejsi psychicznie oraz fizycznie w stosunku do swoich ofiar , zakompleksieni agresorzy dążący do całkowitej dominacji. Stosując bullying rekompensują własne braki , bezradność wobec dręczących ich problemów oraz niedobór sukcesów na polu naukowym .
Bullying rozwija się najczęściej fazowo . Początki są zazwyczaj niewinne. Agresor wyszukuje w grupie potencjalną ofiarę i zaczepia ją ( np. słownie ) , sprawdzając jak zareaguje na atak. Jeżeli ofiara jest bierna i nie reaguje w zdecydowany sposób , broniąc się , pozwala agresorowi na „ rozwinięcie skrzydeł ” w postaci wachlarza zachowań mających na celu dalsze jej pognębienie .
Na tym etapie dziecko szykanowane nie przyzna , że ma problem . Agresor też nie widzi żadnego problemu w swoich zachowaniach , które uznaje za najbardziej prawidłowe . Tylko wprawne oko czujnego nauczyciela może wychwycić zjawisko bullyingu . Na pozór wszystko jest w porządku .
Kolejna faza rozwoju bullyingu pozwala na utwierdzenie się ofiary w poczuciu bycia „ kozłem ofiarnym ”. Prześladowany uczeń czuje się gorszy od innych , zamyka się w sobie oraz izoluje od grupy. Najczęściej siedzi sam w ławce , nie zabiera głosu podczas lekcji , nie spędza czasu z rówieśnikami .
Aby uniknąć kontaktu z agresorem symuluje rozmaite choroby , żeby nie pójść do szkoły . Z czasem mogą pojawić się objawy somatyczne , takie jak :
złe samopoczucie ,
stan podgorączkowy ,
bóle głowy ,
bóle żołądka ,
wymioty ,
biegunki .
Wszystko po to , aby uzyskać zgodę rodziców na pozostanie w domu.
Jeżeli uczeń kategorycznie odmawia pójścia do szkoły lub z niej ucieka na wagary , można mieć pewność , że był w niej szykanowany .
Ogólnie można powiedzieć , że istnieją dwie grupy następstw bullyingu :
następstwa psychiczne : zachowania depresyjne , nerwice , zachowania natrętne , zaburzenia koncentracji uwagi , w skrajnych przypadkach – próby samobójcze ,
następstwa psychosomatyczne : anoreksja , bulimia , zaburzenia żołądkowe oraz ze strony układu pokarmowego , zakłócenia pracy serca , zaburzenia oddechu , bóle głowy , problemy ze snem .
Bullying w szkole można zwalczać na różne sposoby .
Nie można pozwolić sobie na obojętność i przyzwalanie na niewłaściwe zachowania uczniów . Nie powinno się karać , gdyż postawa taka zatrzymuje działania agresora tylko na chwilę .
Najważniejsza jest zwarta i jasno określona postawa nauczycieli oraz rodziców , charakteryzująca się brakiem przyzwolenia oraz akceptacji dla złych zachowań.
Należy pomóc agresorom w tłumieniu i opanowaniu złości . Trzeba tłumaczyć im , że agresja do niczego konstruktywnego nie prowadzi , a skutki jej mogą być tragiczne .
Nie można pozostawić ofiar bullyingu bez fachowej pomocy. Trzeba być czujnym i zawsze pamiętać , że szkoła nie tylko pełni funkcję dydaktyczną , ale i wychowawczą , która tak często jest traktowana po macoszemu .