Kilka ważnych informacji o kształtowaniu mowy dziecka

Kilka ważnych informacji o kształtowaniu prawidłowej mowy dziecka


Jedną z najważniejszych umiejętności człowieka jest umiejętność porozumiewania się z otoczeniem, czyli odbieranie i pełne rozumienie komunikatów słownych, a także ich nadawanie. Od tej umiejętności zależy wszystko: werbalne sygnalizowanie potrzeb, zawieranie znajomości, powodzenie w szkole, funkcjonowanie w grupie, budowanie trwałych więzi emocjonalnych. Dlatego należy stymulować rozwój mowy niezależnie od tego, czy przebiega prawidłowo, czy nie.
Wiek przedszkolny to okres intensywnego rozwoju mowy we wszystkich aspektach. Nie zawsze jednak rozwój ten przebiega prawidłowo. Szczególnej stymulacji wymagają zwłaszcza dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, u których zaburzenia mowy występują na tle innych zaburzeń. Dla nich konieczne jest poszukiwanie alternatywnych form komunikacji. Jednakże i w grupie dzieci pełnosprawnych nierzadkie są przypadki opóźnień i problemów logopedycznych.
Przeprowadzane badania i obserwacje zachowań komunikacyjnych wśród dzieci w wieku przedszkolnym (3 – 6 lat) wykazują mniejsze lub większe nieprawidłowości w rozwoju mowy. Rosną też potrzeby w środowisku lokalnym, dotyczące przyrostu dzieci potrzebujących pomocy w zakresie rozwoju mowy. Rola profilaktyki w skutecznym i prawidłowym posługiwaniu się mową dzieci w wieku przedszkolnym jest znacząca zwłaszcza wobec dużych możliwości oddziaływania na ośrodki mowy dziecka do 6. roku życia.
Wraz z poprawnym myśleniem i prawidłowym rozwojem społecznym poziom rozwoju mowy świadczy o dojrzałości dziecka do podjęcia nauki szkolnej, do czego powinno się przygotować dziecko w okresie przedszkolnym, niezależnie od tego, czy do przedszkola chodzi, czy nie.
Związek zaburzeń mowy z trudnościami w nauce jest dwubiegunowy. Z jednej strony zaburzenia mowy przyczyniają się do powstawania trudności w nauce, natomiast z drugiej strony przedłużające się niepowodzenia w nauce powodują powstawanie zaburzeń mowy. Najczęściej spotykane błędy wiążą się z seplenieniem, reraniem i ubezdźwięcznieniem, co często prowadzi do zmiany znaczenia wyrazu, a w konsekwencji utrudnia uchwycenie sensu czytanego tekstu, co negatywnie wpływa na proces uczenia się. W miarę przedłużających się niepowodzeń szkolnych dziecka obserwuje się proces nerwicowania dziecka oraz narastania poziomu stresu. Utrwalona i nie leczona w dzieciństwie wada wymowy utrzymuje się przez całe dorosłe życie. Wczesne wykrycie wady wymowy i systematyczna praca nad jej usuwaniem zapobiegnie problemom dziecka z czytaniem, pisaniem, a dziecko chętnie i bez obaw będzie uczęszczało do szkoły. Stopniowanie trudności umożliwi dziecku doświadczanie i przeżywanie sukcesu, satysfakcji i zadowolenia.
Wiek przedszkolny zatem jest decydującym i najważniejszym okresem w rozwoju mowy. Należy zadbać nie tylko o zapobieganie i korygowanie powstałych zaburzeń, ale również o usprawnianie i stymulowanie prawidłowego rozwoju mowy, by przebiegał on właściwie i bez zakłóceń, by terapia zaniedbań z tego okresu nie następowała dopiero w szkole.
W większości przypadków, dzieciom źle mówiącym w wieku przedszkolnym mogą pomóc odpowiednio dobrane, proste ćwiczenia, stosowane najczęściej w formie zabawowej, wzmocnione wzorem mowy logopedy, nauczyciela i systematyczną pracą zaangażowanego rodzica.



Katarzyna Jędrys

Literatura:
Brzezińska A. I., Portrety psychologiczne człowieka, GWP, Gdańsk 2005.
Jastrzębowska G., Gałkowski T., Logopedia. Pytania i odpowiedzi; tom II; Opole 2003.
Waszczuk H., Rodzinna Terapia Jąkania. Poradnik, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2005.
Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży (red.) M. Żebrowskiej, PWN, Warszawa 1975.
Turner J. S., Helms D. B., Rozwój człowieka, WSiP, Warszawa 1999.