Obrzędowość w życiu przedszkola jako środek integrujący społeczność przedszkolną i środowiskową

Obrzędy są jednym ze składników kultury a jednocześnie zjawiskiem charakterystycznym dla każdej z cywilizacji oraz typu stosunków społecznych. Już od najdawniejszych czasów, kiedy to kształtowała się społeczność ludzka natrafiamy na różne obrzędy np. łowiecki, wojenne, czy tez związane z życiem prywatnym( inicjacja). Człowiek od początku swego istnienia odczuwał potrzebę rytualizacji swoich zachowań w ważnych dla niego i społeczności momentach życia. Posługując się odpowiednimi gestami, słowami, rekwizytami powiązanymi ze sobą w określony i uporządkowany układ człowiek ustalał istotę obrzędu.
Niektóre obrzędy obecnie spotykamy już tylko w szczątkowej formie. Wiele z nich niestety bezpowrotnie zniknęło z naszego kalendarza obrzędowego. Te jednak, które przetrwały i przekazywane są z pokolenia na pokolenie należy kontynuować, podtrzymywać i pielęgnować. Stanowią one bowiem część naszej tradycji i dlatego zasługują na pietyzm.
W ostatnim czasie obserwujemy wzrost zainteresowania tradycjami i z coraz większą dbałością pielęgnujemy to, co pozostawili po sobie przodkowie. Dbałość o tradycje i przywiązanie do niej powinno się kształtować u ludzi już od najmłodszych lat. Już w przedszkolu dzieci uczestniczą w różnych obrzędach, nie tylko o charakterze ludowym, ale i religijnym. Dziecko uczestnicząc w tych obrzędach poznaje rodzimą kulturę ludowa, poznaje zwyczaje i obyczaje naszych przodków, poznaje swoją przeszłość. Przedszkole uczestnicząc w tradycji znajduje swoje trwałe miejsce w społeczności lokalnej, utożsamia się z nią, integruje.
Dzieci mogą bezpośrednio uczestniczyć w obrzędach ludowych obchodzonych na terenie miasta lub wsi w której mieszkają. Nauczycielki mogą pewne elementy obrzędów przenieść na grunt przedszkola, po uprzednim dostosowaniu ich do możliwości rozwojowych dziecka. Ze względu na swoją wartość nie tylko kulturową, ale i społeczną obrzędy powinny znaleźć się w programie pracy każdego przedszkola. Istnieje jednak konieczność stałego przekształcania i przeobrażania po to, by dziecko mogło w pełni w nich uczestniczyć nie tylko fizycznie, ale i duchowo, by mogło je właściwie przeżywać. Do uczestniczenia w różnego typu obrzędach zachęca zarówno dzieci jak i dorosłych ich ekspresyjność i widowiskowość. Wspólne uczestnictwo w nich jest także ciekawą formą spędzania czasu. Uczestnicząc w nich doznajemy wielu pozytywnych wrażeń, wzruszeń, i przeżyć, odczuwamy radość, zadowolenie i satysfakcję. Obrzędy po wcześniejszym zaadoptowaniu i dostosowaniu mogą być ciekawą formą pracy z dziećmi, pozwalają im zdobyć zarówno wiadomości, jak i umiejętności przydatne w dalszym życiu.
Dziecko w wieku przedszkolnym musi się nauczyć nie tylko współpracy z innymi, ale i zgodnego współżycia z rówieśnikami. Takich umiejętności dziecko uczy się w toku wspólnych działań, a więc także i podczas wspólnego uczestniczenia w obrzędach. Wartość współpracy podkreślał m. In. Aronson Uważał on, że sposobem redukowania uprzedzeń i wrogości jest „stworzenie takich warunków, aby jednostki współpracowały ze sobą, zamiast rywalizować(…) bowiem współdziałanie sprzyja rozwojowi pozytywnych postaw interpersonalnych”. Wspólne działania bardzo zbliżają do siebie członków całej społeczności przedszkola, wzmacniają więzi pomiędzy nimi.
Dzieci rozpoczynające pobyt i naukę w przedszkolu tworzą początkowo zbiór obcych jednostek, pomiędzy którymi brak więzi społecznej. Procesowi tworzenia więzi społecznych towarzyszy „nawiązywanie kontaktów koleżeńskich, powstawanie wzajemnych sympatii i antypatii, stosunków zwierzchności i podporządkowania, przewodzenia i zwolennictwa”. W efekcie prowadzi to do ukształtowania się poczucia przynależności do określonej grupy( w tym przypadku grupy przedszkolnej).
Powszechnie przyjmuje się, że obrzędy pełnią różnorodne funkcje społeczne. Pełka wskazuje na jedną bardzo istotną funkcję, a mianowicie funkcję integracyjną. Twierdzi, iż obrzędy „(…) wpływają na utrzymanie więzi społecznych, integrując społeczeństwo i tym samym pomagają w realizacji wspólnych celów społecznych”. W momentach wyjątkowo uroczystych odczuwamy potrzebę gromadzenia się i przebywania we wspólnocie. Możliwość wspólnego przeżywania ważnych dla całej społeczności momentów pozytywnie wpływa nie tylko na podtrzymywanie istniejących już więzi, ale korzystnie wpływa także na zawieranie nowych znajomości.
Obrzędy nie tylko regulują współżycie pomiędzy poszczególnymi jednostkami, ale także pomiędzy różnymi grupami społecznymi( społecznościami).Tak więc, obrzędy nie tylko sprzyjają integracji dziecka ze społecznością przedszkolną, ale także integrują społeczność przedszkolną ze środowiskiem lokalnym a w szczególności ze środowiskiem rodzinnym. Obrzędy przedszkolne są w większości uroczystościami otwartymi, czyli mogą w nich uczestniczyć osoby nie związane bezpośrednio z przedszkolem. Tak więc, uczestniczą w nich rodzice , dziadkowie, a także inne osoby zaproszone do przedszkola. Wspólne uczestniczenie w obrzędach wzmacnia więzi uczuciowe z najbliższymi, ale i z członkami społeczności lokalnej.
Bogactwo i różnorodność obrzędów przedszkolnych uzależniona jest w dużej mierze od inwencji twórczej i pomysłowości organizatorów uroczystości. Każda bowiem społeczność wypracowuje swoje własne obrzędy, charakterystyczne tylko dla tego środowiska. Do obrzędów charakterystycznych dla społeczności przedszkolnych należą te związane np. z pasowaniem na przedszkolaka, organizacją uroczystości z okazji Dnia Matki, czy spotkania z Mikołajem. Wszystkie obrzędy, bez względu na ich związek z tradycją ludową są doskonałym narzędziem w procesie integracji dziecka ze społecznością przedszkolną, a także społeczności przedszkolnej ze środowiskiem lokalnym.

LITERATURA:
L. Pełka „Polski rok obrzędowy” Młodzieżowa Agencja Wydawnicza
L. Pełka „Rytuały, obrzędy, święta” KAW
M. Przetacznik- Gierowska , M. Tyszkowa „ Psychologia rozwoju człowieka” PWN
M. Przetacznik- Gierowska , M. Tyszkowa „Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego” WSiP
M. Przetacznik, Z. Włodarski „Psychologia wychowawcza” PWN
Słownik mitów i tradycji kultury, pod red. W. Kopalińskiego , PJW
J. Burszta „Kultura ludowa- kultura narodowa” Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza
Z. Skorny „ Proces socjalizacji dzieci i młodzieży” WSiP
E. Aronson „Człowiek istota społeczna” PWN
Z. Skorny „ Proces socjalizacji dzieci i młodzieży” WSiP