Środowisko życia i budowa pająków. Konspekt lekcji przyrody w kl. V

Konspekt lekcji przyrody w kl. V
Katarzyna Rzepka
Szkoła Podstawowa nr 54 w Krakowie

Temat: Środowisko życia i budowa pająków.

Cele lekcji:
Uczeń:
- wskazuje środowisko życia pająków
- wymienia i wskazuje na rysunku części ciała pająka
- porównuje budowę ciała pająka z budową ciała owada
- opisuje budowę i rolę pajęczyny

Formy i metody pracy:
praca w grupach, obserwacja, praca z tekstem, pogadanka

Środki dydaktyczne:
- żywe okazy pająków
- lupy
- tablice dydaktyczne
- zdjęcia pająków, pajęczyny
- atlasy zwierząt
- teksty dla grup

Przebieg lekcji:

1) Wprowadzenie:
Dzisiejsza lekcja wprowadzi nas w świat pająków. Zwierzęta te nie cieszą się sympatią u ludzi - wręcz przeciwnie, budzą lęk i odrazę. Właściwie trudno powiedzieć dlaczego pająki budzą w nas tyle negatywnych odczuć. Być może wynika to z przeświadczenia, że mogą być dla nas niebezpieczne. Dzisiejsza lekcja będzie odpowiedzią na pytanie: Czy można polubić te kosmate stwory?

2) Praca w grupach:
Nauczyciel dzieli klasę na 4 grupy i rozdaje uczniom teksty do pracy w grupach.
Uczniowie zapoznają się z tekstami, obserwują żywe okazy pająków, oglądają zdjęcia pająków i przygotowują się do opracowania tematu i wypowiedzi.
(zadania dla grup w załączniku)

Tematy dla grup:
Gr. 1 - Budowa pająków.
Gr. 2 - Środowisko życia pająków – ląd.
Gr. 3 - Środowisko życia pająków – woda.
Gr. 4 - Porównanie budowy ciała pająka i owada. (zadanie dla grupy uczniów zdolnych)

Liderzy grupy na forum klasy przedstawią dany temat. Uczniowie z danej grupy uzupełniają jego wypowiedzi, posługując się fotografiami, żywymi okazami pająków, które pokazują podczas prezentacji. Nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów.

3) Budowa pajęczyny:
Nauczyciel rysuje na tablicy pajęczynę. Zaznacza na niej nici gładkie (rozchodzące się promieniście) i spiralne (pokryte kropelkami lepkiej cieczy). Wyjaśnia tworzenie sieci i jej znaczenie dla pająka (łowy, kryjówka, środek lokomocji – „babie lato”).

4) Zabawa edukacyjna - układanie modelu ciała pająka i owada z rozsypanki z brystolu.
Uczniowie podchodzą do tablicy i korzystają z rozsypanki.
Zestaw zawiera części ciała, z których można złożyć model ciała pająka i owada pokazujący różnice w budowie tych zwierząt (części ciała, liczba odnóży krocznych, obecność skrzydeł)

5) Podsumowanie:
Ląd to środowisko życia większości pająków. W środowisku wodnym żyje topik i bagnik. Nie wszystkie pająki budują sieci łowne. Niektóre z nich biegają w poszukiwaniu pożywienia lub z ukrycia skaczą na swe ofiary. Pająki łatwo odróżnić od owadów bo mają 8 a nie 6 odnóży.

Literatura dla ucznia:
Seria Ciekawe dlaczego „Pająki tkają sieci i inne pytania na temat pajęczaków i owadów.”
Amanda O`Neill , wydawnictwo Olesiejuk

Zadanie domowe dla chętnych uczniów:
Korzystając z różnych źródeł (encyklopedia, albumy przyrodnicze, Internet) opisz tryb życia wybranych pająków:
- czarna wdowa
- tarantula
- ptasznik
- karakurt

Załącznik
Teksty do pracy w grupach:

Gr. I

Budowa pająków.

Ciało pająków składa się z dwóch części: głowotułowia i odwłoka.
U pająków głowa zlewa się z tułowiem tworząc głowotułów. Głowotułów jest mniejszy niż odwłok.

Pająki posiadają 6 par odnóży, z czego 2 pierwsze pary to odnóża gębowe, następne 4 pary to odnóża kroczne.
Pierwsza para odnóży gębowych to szczękoczułki służą do walki i rozrywania zdobyczy. Znajdują się w nich ujścia gruczołów jadowych.
Druga para odnóży gębowych to nogogłaszczki zakończone są pazurkami i służą do przytrzymywania zdobyczy.

Na końcu odwłoka znajdują się kądziołki przędne wydzielające substancję, która w powietrzu przekształca się w nić.


Gr. II

Środowisko życia pająków – ląd.

Pająki to typowe zwierzęta lądowe.
Najpopularniejsze pająki lądowe w Polsce to: pająk krzyżak, tygrzyk paskowany, skakun.

pająk krzyżak
Jest niewątpliwie najbardziej znanym pająkiem w naszym kraju, głównie dzięki swojemu charakterystycznemu wyglądowi. Może dochodzić do 2,5 cm długości. Jest typowym drapieżnikiem. Plecie sieci, w które łapie swoje ofiary - głównie owady. Na odwłoku posiada charakterystyczny biały krzyż – tworzą go wydzieliny prześwitujące przez powłoki ciała.

tygrzyk paskowany
Pająk ten nazwę swą zawdzięcza ubarwieniu podobnemu do futra tygrysa. Głowotułów ma srebrzysty, odwłok zaś srebrzysty lub złotawy z czarnymi poprzecznymi prążkami. Samice osiągają do 2,5 cm długości, samce tylko 7 mm.
Sieci tygrzyka paskowanego są duże, koliste z charakterystycznym zygzakowatym, pionowym szwem wzmacniającym. Tygrzyki żywią się tym, co złapią w sieć, głównie są to muchy, koniki polne, motyle i inne owady, pająk ten potrafi upolować nawet ważkę oraz osę i pszczołę.

Skakun
Pająka tego można spotkać na zewnętrznych ścianach budynków, na nasłonecznionych skałach, płotach, pniach drzew itp. Osiąga długość ciała 5–8 mm, samica jest nieco większa od samca. Posiada charakterystyczne ubarwienie ciała, czarno - białe poprzeczne pręgi.
Nie buduje sieci. Do swoich ofiar skrada się na odległość kilku cm, po czym błyskawicznie skacze. Przed upadkiem w dół zabezpiecza się wlokąc za sobą nić pajęczą przytwierdzoną do podłoża. Przestraszony skacze w dół zwieszając się na tej nici. Atakuje nawet dwukrotnie większe od siebie ofiary, paraliżując je jadem.


Gr. III

Środowisko życia pająków – woda.

Topik jest pająkiem lądowym, żyjącym też w wodzie. Buduje swoje gniazda pod wodą, tym celu tworzy on najpierw wygodne gniazdko, a potem przymocowuje je do wodorostów.
Kiedy siateczka jest gotowa, pająk wypływa na powierzchnię, by swój "domek" zaopatrzyć w odpowiednią ilość powietrza, które służy mu do oddychania pod wodą. Podnosi odwłok i tylne odnóża ponad wodę, "zgarniając" w ten sposób pewną ilość powietrza, nurkuje, podpływa pod gniazdko i uwalnia powietrze, które podnosi siateczkę. Po pewnym czasie siateczka wypełnia się całkowicie powietrzem, zmieniając się w miniaturowy dzwon nurkowy, wygląda on w wodzie jak srebrna kropla.
W dzwonach topik magazynuje tez złowione ofiary np. larwy owadów lub małe rybki, którymi się żywi.

Bagnik
Osiąga do 2,2 cm długości (wraz z odnóżami do 7 cm). Ubarwienie brązowe z charakterystycznymi dwoma białymi pasami po bokach głowotułowia i odwłoka. Żyje w bezpośredniej bliskości wody (brzegi rzek i jezior, podmokłe łąki, lasy bagienne). Umie poruszać się po jej powierzchni oraz nurkować. Żywi się wodnymi owadami oraz rybami do wielkości ciernika, kijankami, a nawet dorosłymi żabami. Nie buduje sieci, poluje aktywnie.


Gr. IV

Porównanie budowy ciała pająka i owada.

Do omówienia tego zagadnienia wykorzystajcie materiały z zeszytu i z podręcznika (str. 43) z lekcji o owadach.

Wiadomości o budowie pająków.
Ciało pająków składa się z dwóch części: głowotułowia i odwłoka.
U pająków głowa zlewa się z tułowiem tworząc głowotułów. Głowotułów jest mniejszy niż odwłok.

Pająki posiadają 6 par odnóży, z czego 2 pierwsze pary to odnóża gębowe, następne 4 pary to odnóża kroczne.
Pierwsza para odnóży gębowych to szczękoczułki służą do walki i rozrywania zdobyczy. Znajdują się w nich ujścia gruczołów jadowych.
Druga para odnóży gębowych to nogogłaszczki zakończone są pazurkami i służą do przytrzymywania zdobyczy.


Wiadomości o pająkach zostały opracowane z pomocą strony internetowej www.wikipedia.pl