O stereotypach, uprzedzeniach i braku tolerancji. Scenariusz zajęć warsztatowych

SCENARIUSZ ZAJĘĆ WARSZTATOWYCH
1. Temat: O stereotypach, uprzedzeniach i braku tolerancji.
2. Imię i nazwisko prowadzącego: Jacek Gałan
3. Uczestnicy: Wychowankowie bursy
4. Cele:
• Nabycie przez wychowanków wiedzy związanej z pojęciami: godność, tolerancja, stereotyp, uprzedzenie;
• Kształtowanie u wychowanków umiejętności wyrażania własnych uczuć;
• Kształtowanie u wychowanków postawy tolerancji wobec odmienności;
• Uświadomienie wychowankom roli stereotypów, którym podlegają.
5. Metody: praca w grupie, burza mózgów, dyskusja.
6. Środki dydaktyczne: wycinki z gazet, czasopism przedstawiające ludzi różnych ras - o różnych kolorach włosów, oczu, wysokich, niskich, niepełnosprawnych, policjantów, nauczycieli, bezdomnych; kartki A4, karteczki samoprzylepne, klej oraz materiały pomocnicze ( cztery załączniki: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka – artykuł 1, definicja – godności, definicja - stereotypu oraz technika rankingu diamentowego: Jakie są cechy człowieka, o którym mówimy, że jest tolerancyjny?).
7. Czas: 90 minut

8. Przebieg zajęć:

I. Aby wprowadzić wychowanków w temat zajęć, dotyczący godności, przedstawiamy przygotowane wcześniej zdjęcia (wycinki z prasy, z reklam) ludzi różnych ras, o różnych kolorach włosów, oczu, wysokich, niskich, niepełnosprawnych, policjantów, nauczycieli, bezdomnych (i inne, jakie uda się znaleźć). Poproś wychowanków, aby przeczytali sobie Art. 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi w swej godności i swych prawach. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa. Artykuł ten wywieszamy jako motto zajęć (materiał pomocniczy nr 1), podaj też jej cele.

II. Następnie zapraszamy wychowanków do kręgu. Rozdajemy im losowo zdjęcia ludzi, tak aby każdy wychowanek otrzymał jedno z nich. Rozdane zdjęcia przykleją na kartki formatu A4. Poproś, aby wychowankowie samodzielnie, w ciszy, spróbowali wyobrazić sobie, jak wygląda życie człowieka ze zdjęcia, jakie są jego cechy charakteru, czym się zajmuje na co dzień, jak wygląda jego dom, czy ma rodzinę, jakie jest jego hobby, jak spędza wolny czas itp. Niech wychowankowie spróbują nadać imiona (może również nazwiska) osobom ze „swoich” zdjęć. Poproś, aby każdy opisał „swoją” osobę na oddzielnej kartce. Kartki tej na razie nie mogą pokazywać innym uczestnikom zajęć.

III. Następnie zdjęcia przekazują sąsiadowi z prawej. Wychowankowie na odwrocie kartki, na której przyklejone jest zdjęcie zapisują swoje pierwsze skojarzenie z daną osobą. Zdjęcia krążą dookoła. Zwróć uwagę, aby na tym etapie wychowankowie zapisywali tylko krótkie zdania lub równoważniki zdań, nie podpisywali się pod nimi, dbaj, aby ćwiczenie odbywało się sprawnie, w sposób zsynchronizowany. Ćwiczenie zakończymy w momencie, gdy do każdego uczestnika dotrze zdjęcie „jego” osoby. Każdy "właściciel" zdjęcia czyta natychmiast skojarzenia zapisane z tyłu kartki.

IV. Poproś wychowanków, aby na forum całej grupy podali imię swojej osoby, opowiedzieli o jej cechach charakteru, o jej życiu i zastanowili się, czy skojarzenia innych członków grupy były bliskie czy raczej rozbieżne z ich wyobrażeniami o danej osobie. Nie wyznaczamy kolejności omawiania, niech wypowiadają się te osoby, które zechcą. Następnie pytamy wychowanków, co czuli w momencie, gdy czytali o swojej osobie jakieś negatywne skojarzenia. Staramy się wydobyć ze wszystkich zapisanych na kartce skojarzeń te, które są stereotypami. Z pewnością pojawią się takie sytuacje, że zdjęcie blondynki wywoła skojarzenie – „jest delikatna i infantylna", zdjęcie bezdomnego – „jest brudny i śmierdzi", zdjęcie kulturysty – „jest silny, ale mało inteligentny" lub inne. Wywieszamy plakat z definicją ,,godność” (materiał pomocniczy numer 2). Zapytaj wychowanków, czy takie stereotypowe sformułowania mogą naruszać godność człowieka. Poproś, aby wychowankowie przypomnieli sobie, czy kiedyś została naruszona ich godność poprzez przypisanie cech stereotypowych. Pozwalamy na dyskusję; jeśli to możliwe, nie ograniczajmy czasu, niech wszyscy chętni się wypowiedzą.

V. Wywieszamy definicje pojęcia ,,stereotypu” (materiał pomocniczy nr 3). Rozdajemy wychowankom po 3 karteczki samoprzylepne. Na każdej z nich wychowankowie wypisują po jednym uprzedzeniu, jakiemu najczęściej sami ulegają (lub inni ludzie - jak wynika z ich obserwacji), np. uprzedzenie ludzi białych do Murzynów, ludzi zdrowych do niepełnosprawnych, dorosłych do młodzieży itp. Następnie na dużym arkuszu papieru wychowankowie przyklejają swoje karteczki, a jednego wychowanka poproś, aby pogrupował najczęściej pojawiające się na karteczkach uprzedzenia. Wykorzystując metodę burzy mózgów razem z wychowankami zastanawiamy się do czego mogą prowadzić uprzedzenia, jakie uczucia im towarzyszą i zachowania. Zapisujemy wszystkie wnioski na dużym arkuszu papieru.

VI. Następni wychowankom zadajemy pytanie: „Jakie są cechy człowieka, o którym mówimy, że jest tolerancyjny?". Rozdaj wychowankom wypisane na karteczkach cechy (materiał pomocniczy nr 4) i poproś, aby zhierarchizowali je tak, aby utworzyły one tzw. diament. Ćwiczenie to jest wspaniałą okazją do dyskusji w grupie.

VII. Na zakończenie wracamy do zdjęć różnych ludzi, omawianych przez wychowanków na początku zajęć. Prosimy ich o chwilę zastanowienia i wpisanie w otaczającym zdjęcie białym polu tych praw i wolności, które ich zdaniem będą szczególnie ważne dla tej osoby, w związku ze stereotypami, którym ona podlega oraz aby wychowankowie w najbliższych dniach zwrócili uwagę na prezentowane w mediach stereotypy, przejawy braku tolerancji i uprzedzenia (przykładem mogą być również napisy na murach). Dziękujemy za udział z zajęciach warsztatowych.

........................................

ZAŁĄCZNIKI:

Załącznik nr 1:
POWSZECHNA DEKLARACJA PRAW CZŁOWIEKA
Artykuł 1
Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi w swej godności i swych prawach. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.

Załącznik nr 2:
GODNOŚĆ - poczucie, świadomość własnej wartości, szacunek dla samego siebie; honor, duma: Godność człowieka, pisarza, żołnierza itp. (Słownik Języka Polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998)

Załącznik nr 3:
STEREOTYP - funkcjonujący w świadomości społecznej skrótowy, uproszczony i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości odnoszący się do rzeczy, osób, grup społecznych, instytucji itp., często oparty na niepełnej lub fałszywej wiedzy o świecie, utrwalony jednak przez tradycję i nie podlegający zmianom. (Słownik Języka Polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998)

Załącznik nr 4: Przykład schematu opracowanego techniką rankingu diamentowego „Jakie są cechy człowieka, o którym mówimy, że jest tolerancyjny?”
jest przyjazny
ma szerokie zainteresowania
jest otwarty na innych ludzi
nie ulega stereotypom i uprzedzeniom
umie przekonywać innych
jest zgodny
potrafi zawsze bronić swojego zdania
umie słuchać innych