Zaburzenia afektywne

Zaburzenia afektywne to inaczej zaburzenia nastroju. U dzieci, przed 5 rokiem życia, które oddzielono od ważnych dla nich osób można już zaobserwować rozpacz.
Obecnie u dzieci i młodzieży wyróżniamy następujące zaburzenia afektywne:
1. pojedynczy epizod dużej depresji
2. nawracającą dużą depresję
3. dystymię
4. manię czy submanię
5. stan mieszany
6. zaburzenie afektywne dwubiegunowe – choroba afektywna dwubiegunowa CHAD
7. cyklotymię

Ad. 1, 2, 3.
Jeszcze niedawno uważano, że dzieci młodsze nie są w stanie przeżywać podstawowych objawów depresji tj. specyficznej zmiany nastroju polegającej na niezdolności przeżywania pozytywnych emocji (zadowolenia, przyjemności, radości, szczęścia), obniżonej samooceny, depresyjnej oceny przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, poczucia bezsensu. Uważano, że te objawy depresyjne w okresie młodzieńczym to cechy normalnej fazy rozwojowej. Obecnie uważa się, że zaburzenia depresyjne występują u młodszych dzieci i dotyczą dużej liczby młodych pacjentów. W ciągu ostatnich lat zaobserwowano, że rozpowszechnienie zaburzeń depresyjnych u dzieci i młodzieży wzrasta, a średnia wieku, w którym te zaburzenia pojawiają się – obniża się.
Stwierdzono rodzinne występowanie zaburzeń depresyjnych.
Depresja dziecięca i młodzieńcza nie różni się istotnie od depresji dorosłych. Podstawowe jej objawy to: jw., spadek zainteresowań, aktywności, zmiana apetytu lub masy ciała, zaburzenia snu lub nadmierna senność, fizyczne spowolnienie lub pobudzenie, utrata energii, trudności w koncentracji uwagi, nawracające się myśli o śmierci lub samobójstwie. U dzieci z depresją obserwuje się liczne skargi somatyczne np.: bóle brzucha i głowy.
U 40 - 70% dzieci i młodocianych z depresją występuje co najmniej jeszcze jedno zaburzenie psychiczne ( zaburzenie zachowania, lękowe, nadużywanie substancji psychoaktywnych, ADHD ).
Dzieci z „ podwójną depresją” ( duża depresja oraz dystymia ) charakteryzuje duże ryzyko nawrotu w przyszłości zaburzeń depresyjnych. Jeżeli występują też zaburzenia zachowania – w przyszłości mogą pojawić się zachowania przestępcze.
Osoby z „czystą” dziecięcą depresją w okresie pokwitania czy dorosłości mogą mieć kolejne epizody depresyjne.
Leczenie zaburzeń depresyjnych u dzieci i młodzieży powinno mieć charakter kompleksowy tj. obejmować działania psychoterapeutyczne, farmakologiczne, psychoedukację rodzin i starszych pacjentów, trening umiejętności społecznych oraz zabezpieczyć potrzeby rozwojowe młodych pacjentów. Jednocześnie należy leczyć zaburzenia współistniejące.
Jeśli funkcjonowanie młodych pacjentów nie jest zaburzone i nasilenie objawów depresyjnych nie jest znaczne to powinna być zastosowana psychoterapia indywidualna, psychoterapia rodziny, trening umiejętności społecznych reedukacja.
Leczenie farmakologiczne budzi wiele kontrowersji, po lekach występują objawy niepożądane ( nie stosowano optymalnych dawek lub nie podawano leku przez odpowiednio długi czas ). Konwencjonalne leki przeciwdepresyjne i leki nowej generacji są skuteczne u dzieci i młodzieży z nasiloną dużą depresją. Kotrowersyjne jest również stosowanie elektrowstrząsów – są to na razie badania otwarte. Wykonywano je na osobach, u których nie stwierdzono istotnej poprawy po zastosowaniu kilku leków depresyjnych.

Ad. 4.
Manię u dzieci i młodzieży rozpoznaje się na podstawie takich samych kryteriów jak przy diagnozowaniu osób dorosłych tj. wzmożony nastrój, drażliwy, nastawienie wielkościowe zmniejszenie liczby godzin snu, wielomówność, urojenia wielkościowe, wzrost prostej aktywności, wzrost aktywności przynoszących przyjemność, które powodują bolesne konsekwencje, rozproszenie uwagi.
Specyficzne objawy manii u dzieci i młodzieży:
krótki czas trwania objawów ( mniej niż 7 dni )
przejściowe pobudzenie psychoruchowe
często drażliwy nastrój
zachowania buntownicze
zachowania ryzykowne
problemy szkolne np. bójki
często objawy psychotyczne
częsty obraz mieszany
W manii dziecięcej dominują zaburzenia zachowania. W leczeniu manii u młodych pacjentów stosuje się stabilizatory nastroju lub kombinacje dwóch stabilizatorów.

Ad. 6.
Pierwszy epizod tej choroby rzadko pojawia się w dzieciństwie, najczęściej pojawiania się w okresie adolescencji ( 15 -19 r. ż. ).
Diagnozowanie choroby
– typ I – występowanie faz depresyjnych i maniakalnych
– typ II – występowanie faz depresyjnych i submaniakalnych
– CHAD sezonowa
– CHAD z szybką zmianą faz
Specyficzne cechy CHAD u dzieci i młodzieży
1. krótki czas trwania faz
2. szybka miana faz
3. częste fazy psychotyczne
4. częste fazy mieszane
Często u młodzieży z CHAD współistnieje ADHD i lub zaburzenia zachowania oraz uzależnienie np. od narkotyków. Osoby z CHAD mają znaczące upośledzenie funkcjonowania społecznego.

Ad. 7.
Zaburzenia cyklotymiczne rozpoczynają się w okresie adolescencji lub we wczesnej dorosłości. U wielu osób z tymi zaburzeniami w przyszłości rozpoznaje się zaburzenia afektywne dwubiegunowe ( typ I lub II ).

opracowała: mgr Beata Woźniak