Zakres wiadomości i umiejetności w nauczaniu języka niemieckiego w klasach młodszych

Klasy I-III
----------------------

Język niemiecki to język naszych sąsiadów, z którymi utrzymujemy kontakty gospodarcze, dyplomatyczne, turystyczne i towarzyskie. Nieznajomość języka dotkliwie odczuwa wielu dorosłych nie mogąc skorzystać z atrakcyjnych ofert pracy lub rezygnując z indywidualnych wyjazdów w celach turystycznych. Wczesne rozpoczęcie nauki języka niemieckiego i późniejsza kontynuacja pozwolą uniknąć takich sytuacji. Znajomość j. niemieckiego pozwoli obecnym sześciolatkom w przyszłości na nawiązywanie i utrzymywanie prywatnych i służbowych kontaktów z mieszkańcami krajów niemieckojęzycznych, nauczy tolerancji i pozwoli na samodzielne poznawanie tych krajów i ich kultury.
Rozpoczynanie nauki języka obcego wcześniej niż w V klasie szkoły podstawowej rozpowszechnia się już od wielu lat ,a obecnie zajęcia obcojęzyczne prowadzi się już od klasy 1. Takie są również rekomendacje Rady Unii Europejskiej dotyczące rozpoczynania nauki języka obcego między 5, a 10 rokiem życia.
Rozpoczęcie nauki języka obcego we wczesnym wieku szkolnym umożliwia:
- wykorzystanie naturalnych, psychicznych i fizycznych predyspozycji dzieci, jak ciekawość , chęć poznania, żądza wiedzy, potrzeba komunikacji, zdolności artykulacyjne i naśladowcze,
- wykorzystanie spontaniczności, ufności i aktywności dzieci,
- wykorzystanie braku lęku przed mówieniem i chęci podejmowania ryzyka,
- wczesne stworzenie podstaw do dalszej nauki języków obcych.

Rozpoczynając naukę języka obcego później tracimy bezpowrotnie możliwość wykorzystania:
- „ plastyczności” organów mowy,
- naturalnych predyspozycji dziecka do imitacji głosu, sprzyjających bezbłędnemu fonetycznie i intonacyjnie opanowaniu języka obcego,
- otwartości poznawczej dziecka,
- braku zahamowań przed eksperymentem i próbą,
- spontaniczności, ufności oraz kinestetycznej i emocjonalnej aktywności dziecka.

Nauka języka niemieckiego w okresie wczesnoszkolnym jest częścią procesu kształcenia i wychowania i nie może być prowadzona w sposób wyizolowany. Nie możemy zapominać, ze dzieci w I klasie szkoły podstawowej poznają nie tylko język, lecz cały otaczający je świat. To, co dla ucznia starszego jest oczywiste, dla pierwszoklasisty jest otwartym problemem, który należy wyjaśnić.
Kluczowa sprawą, by nauka się powiodła jest:
- maksymalne wyeliminowanie stresu u dziecka,
- uwzględnienie jego emocjonalnych, intelektualnych i kinestetycznych potrzeb,
- skoncentrowanie się w procesie nauki przede wszystkim na słuchaniu wypowiedzi obcojęzycznych z ogólnym zrozumieniem sensu wynikającego z sytuacji,
-nie toleruje się zmuszania dzieci do mówienia w języku obcym lecz oczekujemy na pierwsze samodzielne próby,
( jeśli dostarczymy dzieciom materiały do systematycznego słuchania w domu, na takie próby nie trzeba będzie długo czekać).
Nauka języka niemieckiego w okresie wczesnoszkolnym to przede wszystkim nauka przez zabawę. Dzieci w tym wieku uczą się:
- aktywnie, poprzez działanie, całym ciałem ( potrzebują wiec dużo ruchu, dlatego uwielbiają gry i zabawy ruchowe),
- wszystkimi zmysłami, poznając otaczający je świat wielokanałowo( dlatego chętnie przyglądają się, nasłuchują, dotykają nowych przedmiotów, wąchają oraz próbują),
- bez zahamowań ( dlatego najczęściej nie boją się mówić i chętnie podejmują ryzyko),
- z zaciekawieniem, żądne nowości ( dlatego lubią poznawać nowe treści),
- z zaangażowaniem, bardzo przeżywając swoje sukcesy i niepowodzenia ( dlatego bardzo ważne jest dla nich uznanie za czynione postępy, pochwały i wszelkiego rodzaju nagrody)

Zakres wiadomości w nauce j. niemieckiego obejmuje te zagadnienia, które są bliskie dzieciom i z którymi spotykają się na co dzień. Najchętniej dzieci uczą się o nich samych i o świecie wokół nich. W związku z tym tematy zajęć w podręcznikach do nauki j. niemieckiego dla klas młodszych dostosowane są do zainteresowań zgodnych z ich wiekiem: rodzina, zabawki, koledzy, zwierzęta, kolory, przybory szkolne, codzienne czynności, liczby, święta, artykuły spożywcze, zakupy, owoce, warzywa, ubiór, części ciała itp.
Bardzo popularnym wśród dzieci materiałem dydaktycznym są piosenki. Wykorzystanie ich jako materiału językowego jest bardzo wygodne dla nauczyciela, spełniają one szereg funkcji ułatwiających nauczanie języka obcego:
- motywującą ( uczenie się wierszyków i piosenek może być efektywne również u dzieci mało zdolnych, pamięciowe opanowanie tekstu daje poczucie sukcesu),
- aktywizującą ( każdy uczeń może brać aktywny udział w śpiewaniu),
- integrującą ( każdy uczeń może brać aktywny udział w śpiewaniu),
- terapeutyczną ( śpiew niweluje stany lękowe),
- organizacyjną ( określony czas trwania piosenki ułatwia zaplanowanie lekcji),
- dydaktyczną ( struktury wprowadzone w piosence są zapamiętywane lepiej i trwalej, niż struktury wprowadzone prozą).
Poza piosenkami uczniowie w tym wieku chętnie uczą się wierszyków, wyliczanek i rymowanek, ról w teatrzyku i chętnie biorą udział we wszelkiego rodzaju grach i zabawach. Grają w karty, gry planszowe, rysują, kolorują, malują, biorą udział w pantomimie, zgadywankach mimicznych i innych.
Każda lekcja na tym etapie nauczania powinna uwzględniać naturalne predyspozycje dzieci i ich konsekwencje dla procesu nauczania języka obcego. Jedną z takich predyspozycji jest naturalna potrzeba ruchu i krótka chwila koncentracji uwagi, dlatego należy pamiętać o tym, by koncentrować uwagę dziecka na jednym działaniu nie dłużej niż przez kilka minut stosując różne formy aktywności, w tym zabawy ruchowe. Uczniowie na tym etapie uczą się szybko lecz jeszcze szybciej zapominają. Należy więc przekazywać nowy materiał partiami stosując częste powtórki, a nawet większą część lekcji powinno się poświęcić powtórkom i utrwaleniu. Dzieci w tym wieku poznają otaczający świat za pomocą wszystkich zmysłów, dlatego w ramach jednej lekcji należy stosować różne ćwiczenia, w trakcie których uczeń może zobaczyć, dotknąć, narysować lub użyć w zabawie przedmiotu, którego nazwę poznał.
Dzieci w wieku 7-9 lat są bardzo wrażliwe, angażują się emocjonalnie w sytuacje, w których uczestniczą, maja zdolność naśladowania. Stwarzajmy więc na lekcji jak najwięcej sytuacji znanych dzieciom, w których mogą odgrywać różne role, skłaniajmy do aktywnego uczestnictwa w scenkach symulacyjnych, które pozwolą lepiej zrozumieć otaczającą rzeczywistość, stwarzajmy sytuacje zagadkowe, tajemnicze, pobudzające fantazję. Dzieci przyswajają sobie różne struktury językowe w sposób bezrefleksyjny, dlatego nie wyjaśniamy uczniom zjawisk językowych pozwalamy im na wyrażanie uczuć i emocji w zabawie, w której dzieci jednocześnie się uczą. Uczniowie w młodszym wieku szkolnym nie są wytrwałe w działaniu, szybko się zniechęcają, potrzebują akceptacji i ciągłej motywacji. Należy więc nagradzać wszelkie próby działań w języku obcym, chwalić wysiłek dzieci, unikniemy w ten sposób znudzenia i braku zainteresowania tokiem lekcji.

Zakłada się, ze podczas zajęć językowych w klasach I-III uczniowie zdobędą przede wszystkim umiejętność rozumienia ze słuchu, następnie umiejętność mówienia, czytania ze zrozumieniem i pisania. Jeśli chodzi o umiejętność mówienia uczeń:
- potrafi prawidłowo fonetycznie i intonacyjnie powtórzyć za wzorem,
- wygłasza z pamięci znany wiersz lub wyliczankę,
- formułuje krótką wypowiedź w zakresie znanych sytuacji( powitanie, pożegnanie, prośba o coś , podziękowanie),
- poprawnie wymawia głoski nie występujące w języku polskim,
- liczy w zakresie 100, określa położenie przedmiotów w przestrzeni,
- nazywa wykonywane czynności,
Umiejętność rozumienia ze słuchu:
Uczeń:
- rozumie znane mu nazwy własne,
- identyfikuje płeć, wiek mówiących,
- ogólnie rozumie słyszaną wypowiedź zawierającą znaną leksykę i strukturę oraz zadawane pytania do tej wypowiedzi,
- rozumie i reaguje na polecenia dotyczące zachowania w klasie.
Umiejętność czytania ze zrozumieniem:
Uczeń:
- prawidłowo czyta znane wyrazy lub proste zdania
- prawidłowo łączy wyraz lub zdanie z odpowiednią ilustracją.
Umiejętność pisania:
Uczeń:
- prawidłowo przepisuje znane wyrazy lub krótkie zdania,
- samodzielnie wpisuje literę, na jaka dany wyraz się zaczyna,
- uzupełnia brakujące litery w znanych wyrazach,
- pisze znane proste ( najczęściej jedno- lub dwusylabowe) wyrazy.

Uwzględniając podane wyżej informacje należy przy planowaniu lekcji języka niemieckiego w grupie wczesnoszkolnej położyć nacisk na:
- rozwój sprawności związanych z językiem mówionym i silniej rozwijać rozumienie ze słuchu,
- skrócenie czasu wykonywania poszczególnych ćwiczeń na korzyść ćwiczeń podtrzymujących uwagę i koncentracje uczniów,
- uwzględnienie piosenek, wierszyków, wyliczanek, ćwiczeń ruchowych i zabaw, ćwiczeń manualnych ( klejenie, wycinanie, wskazywanie), rysunków,
- stosowanie licznych elementów wizualnych i akustycznych.
- rozwijanie umiejętności poznawania siebie i otaczającego świata,
- umożliwienie dziecku orientacji w świecie, rozbudzanie zainteresowania innymi kręgami kulturowymi i wykształcenie akceptacji i tolerancji wobec innych narodowości i kultur,
- rozbudzanie i rozwijanie wrażliwości moralnej,
- rozbudzanie i rozwijanie wrażliwości estetycznej,
- rozwijanie umiejętności współpracy i współżycia w społeczeństwie poprzez kształtowanie umiejętności pracy i zabawy w parach i zespołach,
- kształcenie samodzielności, umacnianie wiary we własne siły i możliwość osiągania sukcesów.


Bibliografia:
- Barbara Starczewska, Maria Szot „ Program nauczania języka niemieckiego w klasach I-III szkoły podstawowej” Warszawa 1999,
- Maria Szot „ Poradnik dla nauczyciela-„ Podręcznik do języka niemieckiego do klasy I- eins,zwei, drei” PWN 2003
- Jacek Betleja, Aleksandra Kubicka „ Poradnik dla nauczyciela- „ Podręcznik do języka niemieckiego do klasy II- eins, zwei, drei” PWN 2001
- Teresa Siek- Piskozub, wykład „funkcje piosenek na lekcjach języka obcego” Poznań 1998