Rola motywacji w uczeniu się w klasach I-III

Motywacja to „ ogół motywów występujących aktualnie u danej jednostki”. Wyróżniamy motywację wewnętrzną i zewnętrzną.
Motywacja wewnętrzna pobudza jednostkę do działania; jej przykładem są wszelkiego rodzaju zainteresowania lub zamiłowania do czegoś.
Motywacja zewnętrzna natomiast stwarza zachętę do działania, które często jest nagradzane albo też pozwala uniknąć kary. Temu rodzajowi motywacji sprzyja system kar i nagród.
Uczenie się i motywacja są więc nierozdzielne. Każda metoda, która wpływa na ułatwienie uczenia się, raczej korzystnie też wpływa na motywację. To, jaką rolę odgrywa w uczeniu się motywacja, zależy od:
• cech jednostki
• zadań, które należy wykonać
• warunków, w których odbywa się działanie.
W procesie nauczania szczególne znaczenie odgrywa motywacja poznawcza. Wpływa ona na zainteresowania ucznia, a wiec przyczynia się do rozwoju umysłowego jednostki i ukierunkowuje jego aktywność.

Odpowiednia motywacja powinna pojawić się już u dzieci w wieku przedszkolnym. Właściwe postępowanie dorosłych może w przyszłości spowodować, że dziecko z radością oczekuje pójścia do szkoły, a wszelkie starania, by motywacja miała pozytywny charakter, bardzo się opłaca.
Chęć do wysiłku, do pracy buduje się przez dopingowanie, polegające na dodawaniu dziecku wiary we własne siły, okazywaniu zaufania oraz zachęcaniu do podejmowania kolejnych prób i wyzwań. Ukazywanie mocnych stron dziecka, dostrzeganie postępów, zagazowania i wysiłku, jakie dziecko wkłada w naukę, SA dla niego sygnałem, że robi coś ważnego i dobrego. Pochwały są niezastąpionym motorem pobudzającym do nauki. Musimy tylko zadbać, aby zadania, które dziecko ma wykonać leżały w zakresie umiejętności dziecka. Gdy osiągnięcie celu wydaje się dziecku realne, motywacja jest znacznie silniejsza.
Kiedy uczeń zgłasza trudności duże znaczenie ma właściwe reagowanie, połączone z zainteresowaniem i zrozumieniem. Bo tylko poczucie bezpieczeństwa jest warunkiem zapewniającym, że dziecko podejmie ryzyko poszukiwania nowych rozwiązań i samodzielnego myślenia. Kiedy natomiast, dziecko doświadczy destruktywnej krytyki, braku akceptacji, czy też lęku, może dojść do zablokowania aktywnego uczenia się. Warto zwrócić uwagę, że na jeden negatywny komentarz potrzeba około dziesięciu pozytywnych, aby pożądana samoocena dziecka wróciła do normy.
Bardzo trudne jest dla nas dorosłych, zarówno rodziców jak i nauczycieli, znalezienie odpowiedniej motywacji w obliczu porażki. Zniechęcenie może pojawić się, kiedy dziecko nie widzi swoich słabych punktów. Sytuacja staje się poważniejsza, gdy ocena, że „ tego nie umiem”, zostanie przez dziecko uogólniona do stwierdzenia „ niczego nie umiem”. I tu powinien wkroczyć rozsądek dorosłych. Czasami przyznanie się dorosłego do tego, że kiedyś też czegoś nie potrafił, poparte pozytywnym rozwiązaniem, w jakiś sposób pomaga dziecku odzyskać motywację. Do tego jednak potrzebna jest szczera i przede wszystkim pozbawiona oskarżeń rozmowa.
Kilka słów warto też poświęcić motywacji do zachowań negatywnych, mających miejsce głównie wtedy, gdy problemy szkolne są jedynym tematem skupiającym uwagę rodziców. Wtedy dziecko kosztem złych ocen i uwag, będzie zdobywać zainteresowanie rodziców. I to będzie dla niego znacznie ważniejsze niż dobra nauka, bo poprawa ocen, czy zachowania groziłaby utratą rodzicielskiej troski. Każde dziecko chce być potrzebne i pragnie, aby zwracać na niego uwagę. Podobnie mogą postępować uczniowie nadmiernie zabiegający o uwagę nauczyciela. Dobrym rozwiązaniem jest wtedy dostrzeżenie starań
Dość duże znaczenie w motywowaniu do nauki mają nagrody i kary. Należy jednak pamiętać, aby je odpowiednio wyważyć. Jak wiadomo, uczenie się w wieku szkolnym jest dominującą forma działalności dziecka. Oczekujemy i wymagamy od ucznia, by przyswoił pewna wiedzę i umiejętności, aby mógł sprostać wymogom stawianym w późniejszym życiu. Ucznia ocenia się według tego, jak wywiązuje się ze swoich obowiązków. Kto się źle uczy, nie wysila się, musi liczyć się z negatywną krytyką. I odwrotnie, uczeń może być pewien, że spotka go uznanie, a jego wysiłek zostanie doceniony.
Przy zachowaniu mającym na celu osiągnięcie pożądanego wyniku, możemy mówić o dwóch tendencjach, które Heckhausen określił jako „ nadzieja na sukces i obawa przed porażką”.
• Pierwsza tendencja jest wyrazem przekonania, że cel do którego się dąży zostanie osiągnięty.
• Druga tendencja, świadczy o lęku i obawie, że jeśli nie spełnimy oczekiwań, spotka nas zawód.
Jako osoby motywowane obawą przed porażką określamy uczniów, którzy mają silny lęk przed niepowodzeniem, którzy wątpia w swoje zdolności i podchodzą do zadania z nastawieniem, że sobie nie poradzą.
Typem przeciwstawnym jest uczeń motywowany oczekiwaniem na sukces. Przeważa u niego nadzieja na powodzenie. Taki uczeń sądzi, ze z powodzeniem wykona większość postawionych mu wymagań. Są sytuacje, że niekiedy za bardzo wierzy w siebie.

Reasumując, motywacja jest bardzo ważna i nie należy pomijać jej znaczenia w skomplikowanym procesie nauczania. Nie można też dopuścić do osłabienia motywacji do uczenia się uczniów mniej zdolnych. Należy wytrwale zachęcać ich do nauki, zauważać każde osiągnięcie i przyjmować je z uznaniem oraz zachęcać do dalszych wysiłków. Uczniowie ci są bardzo wrażliwi na wszelkie porażki, odczuwają je dotkliwie i łatwo się załamują. Pamiętajmy, aby objąć ich należytą opieką i wskazywać właściwą drogę w pokonywaniu trudności.

Opracowała
Katarzyna Grudzień – Kuczyńska
Szkoła Podstawowa nr 285 w Warszawie

LITERATURA:
• W. Okoń – „ Słownik Pedagogiczny” – PWN Warszawa 1984r.
• G. Clauss – „ Psychologia różnic indywidualnych” – WsiP Warszawa 1987r.
• Z. Włodarski, A. Matczak – „ Wprowadzenie do psychologii. Podręcznik dla nauczycieli” – WSiP Warszawa 1996r.
• J. Strelau, A. Jurkowski, Z. Putkiewicz – „ Podstawy psychologii dla nauczycieli” – PWN Warszawa 1981r.
• E. R. Hilgard – „ Wprowadzenie do psychologii” – PWN Warszawa 1967r.